Деҳқонлар уруши мағлубиятидан кейин реформациянинг ривожланиши - История - Рефераты

Деҳқонлар уруши мағлубиятидан кейин реформациянинг ривожланиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59 KB

Деҳқонлар уруши мағлубиятидан кейин реформациянинг ривожланиши Режа: 1. Императорнинг протестант князларга қарши уруши. Аугсбург диний сулҳи. 2. 1525 йилдан кейин анабаптистлар. Мюнстер коммунаси. 3. XVI асрнинг биринчи ярмида немис маданиятининг юксалиши.

Императорнинг протестант князларга қарши уруши. Аугсбург диний сулҳи. Деҳқонлар урушининг мағлубиятга учраши Лютер реформациясининг ўзини хавф остида қолдирди. Феодал католиклар лагери 1525 йилдан кейин Германияда католик черковининг ҳукмронлигини тўла тиклашга ҳаракат қилди. Аммо бу вақтгача черковдан секуляризация қилинган жуда катта мулк-ни эгаллаб олишга улгурган империя князларининг кўп қисми бундай реставрацияга қарши эди. Император ва унга тарафдор бўлган католик князлари билан лютеран дини ёки ўша вақтда протестантлик дини деб аталган мазҳабдаги кўпчилик князлар ўртасида уруш бошланди. Протестант князларнинг императорга қарши қаратилган иттифоқи .30- йилларнинг бошидаёқ (Шмалькальден иттифоқи) тузилган эди. Лекин у вақтдаги ташқи сиёсат (Франция ва Туркия билан олиб борилган уруш) Карл V нинг эътиборини кўп вақтгача четга қаратиб турди. Князлар эса бундан фойдаланиб, ўз ерларини черков ҳисобига кенгайтиришда давом этдилар. Фақат 1546 йилда Франциск I билан сулҳ тузилгандан кейии-гина Қарл V Италиядан ўзи билан бирга 40 минг кишилик энг сэра испан пиёда аскарларини олиб келиб, князларга қарши уруш (Шмалькальден уруши) бошлади. Князлар жуда тез тас-лим бўлдилар. Эльбадаги Мюльберг ёнида бўлган жангда (1547 йил 24 апрель) император зўр зафарга эришди ва унга қарши князларнинг бош раҳбари бўлган Саксония курфюрсти Иоганн Фридрихни асир олди. Карл V католицизмни тамомила тиклашга тайёргарлик кўриб, айни замонда империя князлари нинг территория соҳасидаги ҳуқуқларини камайтирди. Лекин бу ҳол узоқ давом этмади. Император қудратининг ошиб бориши протестант князлари нинг ҳам, католик князларининг ҳам унга қарши кенг коалиция-си майдонга келишига сабаб бўлди. Папанинг ўзи ҳам Карл V га қарши тузилган князлар блокини зимдан қувватлади. Княз лар қўққисдан императорга ҳужум қилиб (1552

йилда) ўша пайтда Инсбрукда яшаб турган Карл V ни қўшни Каринтияга қочишга мажбур қилдилар. Каринтияни унинг укаси Ферденанд бошқарарди. Узоқ вақт давом этган сулҳ музокараларидан кейин, 1555 йилда Карл V билан князлар ўртасида Аугсбург сулҳи деб ном олган сулҳ тузилди. Бу шартномага мувофиқ аҳолинийг қайси динга эътиқод қилишйни белгилаш ҳуқуқи маҳаллий князларга берилди «Мамлакат кимники бўлса, дин ҳам ўшаники» (« Cujus regio , ejus religio ») деган принцип эълон қилинди. Карл V ўз планларининг тамомила барбод бўлганига тан бериб, шу куниёқ тахтдан воз кечди. Империя тахти унинг ука си Ферденандга топширилди. Шундан бир неча ойдан кейин (1556 йилда) Испания, Нидерландия ва Италиядаги ерлар Карл V нинг вориси бўлган ўғли Филипп П нинг қўлига ўтди. 1 Карл V сиёсатининг барбод бўлиши Германия учун марка-зий ҳокимиятнинг янада заифлашувини ҳамда мамлакатда фео дал тарқоқлигинйнг янада кучаювини билдирар эди. 1525 йилдан кейин анабаптистлар. Мюнстер коммунаси. Деҳ қонлар уруши давом этган йилларда анабаптистларнинг сони кўпайган эди. Уларнинг сони Тюрингия ва Саксониядан ташқа ри яна Рейн шаҳарлари вормс, Страсбург ва бошқа шаҳар- ларда, шунингдек Германиянинг жанубида Аугсбург ва Уль ма шаҳарларида айниқса тез ошиб кетган эди. Анабаптистлар Нидерландияда (Голландия шаҳарларида) жуда кўп эди. Улуг деҳқонлар уруши бостирилгандан кейин анабаптистлар қаттиқ жазоларга дўчор қилина бошлади. Реакция шароитида баъзи анабаптистлар ҳар қандай курашдаи ва зўрлик ишлатишдан воз кечиб, жуда тез итоаткор сектантларга айланиб кетдилар. Уларнинг таълиматича, Исо яна қайтиб ерга тушармишу, фаришталар ёрдами билан «минг йиллик дориламон» қурармиш. Чунончи, Страсбургда Мельхиор Гофман деган бир мўйнадўз шундай таълим бериб, Исо гўё 1533 йилда қайтиб келади, деб каромат

қилган. Бироқ анабаптизмда бошқа бир традиция революцион-демократик традиция ҳам еақланган. Бу традиция-нинг тарафдорлари «минг йиллик дориламон» «авлиё одамларнинг» ўзлари томонидан барпо қилинади деб фараз этганлар. «Имонсиз золим»ларни «тақводорлар»нинг ўзлари йиқитмоғи керак. Бундай анабаптистларга 30-йилларда Мюнстер шаҳри-да (Ғарбий Германияда Вестфалияда) бош кўтариб чиқиш учун қулай фурсат топилиб қолди. Бу ерда маҳаллий демокра тии элементлар ўзларининг феодал епископига қарши бир неча йил давомида қаттиқ кураш олиб борган эдилар. Ниҳоят, 1534 йилда шаҳар епископни ҳайдаб юборган ва ўзини «инжилчилар», яъни протестантлар шаҳри деб эълон қилган эди. Озод қилинган бу шаҳарда анабаптистлар катта таъсир кўрсата бошладилар. Мюнстерга Нидерландиядан анчагина ана баптистлар келишди. Улар орасида Хаарлем шаҳридан келган новвой Ян Матис билан Лейден шаҳридан келган машиначи Ян Лейденский айниқса ғайратли эди. Улар ҳар иккаласи Мюнстер кенгашида катта роль ўйнади. Епископ Мюнстерда яна ўз ҳукмронлигини тиклаш мақсадида қўшни феодаллар билан бирга шаҳарни қамал қилган вақтда шаҳар мудофаасига Матис ва у ўлгандан кейин эса Ян Лейден ский бошчилик қилдилар 16 ой (1534—1535) давом этган қамал шароитида анабаптистларнинг шаҳар кенгаши тенгчилик характеридаги баъзи бир тадбирларни амалга оширди. Судхўр-лик ва спекуляция тақиқланди. Аҳоли қўлида бўлган олтин ва кумуш жамоат эҳтиёжларига сарф қилиш учун мусодара қили-надиган бўлди. Маҳаллий монастирларнинг ва князьепискоининг омборларидан мусодара қилинган озиқ-овқат жамоат ихтиёрига сарфланди (қисман умумий ошхоналарга берилди, қисман оилалар ўртасида тақсимланди). Анабаптистлар қадим-ги Тавротга тақлид қилиб, Мюнстер шаҳрининг номинй Янги Қуддус деб ўзгартирдилар.Ян Лейденский«Янги Исроил подшоси» деб эълон қилинди. У халойиқ ўртасида қадимий Ис роил подшолари либосини эслатадиган махсус кийимда ҳозир бўлар эди. Қадимий Исроилдаги 12 қабила сонига мувофиқ 12 бош маслаҳатчи уни қуршаб юрарди. Юқорида келтирилган фактлардан

кўринадики, Мюнстер коммунаси ишлаб чиқариш усулини ўзгартирмади. У тенгчилик характеридаги тадбирларни уруш шароитининг тақозоси билан амалга оширган эди. Бипобарин, Мюнстер коммунаси тузумида коммунисток тузум элементларини қидириш мутлақо нотўғридир. Мюнстер коммунаси, тарихидаги энг муҳим нарса бошқадир: ҳужум бошлаган феодал реакцияга Мюнстердаги халқ оммаси 1534—1535 йилларда бир неча ой давомида, ғоят қийин шароитда ғайрат билан қарши-лик кўрсатиб турди. Мюнстердаги қўзғолон 1525 йилги деҳқон- лар урушининг сўнгги ўзига хос акси садбси бўлди. Ниҳоят, 1535 йил 25 июнда ландскнехтлар оломони шаҳарга бостириб кирди, аммо ўшанда ҳам бозор майдонида шиддатли жанг бўлди. Қутурган душман аскарлари шаҳар мудофаачила-рини битта қўймай ҳаммасини қириб ташлади. Асир олингав Ян Лейденскийга феодаллар алоҳида ўлим жазоси кашф этди-лар. Жаллод унинг то жони чиққунча, қиздирилган омбур би лан баданини бурда-бурда қилиб узиб ташлайверди XVI асрнинг биринчи ярмида немис маданиятининг юксали-ши. Реформация ва деҳқонлар уруши даврида немис маданияти ғоят юксалган эди. XVI асрнинг биринчи ярмида Германияда адабиёт ва тасвирий санъат айниқса муваффақиятли ривож топ-ди. Бу даврнинг энг атоқли шоири Ганс Сакс (1494—1576) бўл ган эди. У Жанубий Германиядаги Нюренберг шаҳрида яшовчи машиначининг ўғли эди. Сакс реформаторларга барвақт қўшилиб, уни ўз асарларида ҳимоя қилди. Сакс ижоди чуқур халқчил характерга эга эдя. Унинг кўпдан-кўп қўшиқлари, шванклари ва драматик асарлари кенг китобхонлар доирасига — шаҳарликлар, қисман деҳқонларга мўлжалланган эди. Сакс бойларнинг очкўзлигини ва «катта жаноблар» зўравонлигини фош қилиб, «камбағаллар» манфаатини ҳимоя қилган эди. У мейстерзингерлар (қўшиқ усталари) Нюренберг мактабининг асосчиси бўлиб, бу мактаб учун мейстерзингер қўшиқларининг махсус циклини ёзиб берди.

Рассом, гравер, тасвирий санъат ҳақидаги кўпгина рисолаларнинг автори Альбрехт Дюрер (1471 —1528) XVI аср нинг бошларида Германияда атоқли санъат арбоби бўлган эди. Дюрер ҳам Нюренбергдаги заргарнинг ўғли бўлиб, Нюренберг гуманистлари билан яқин алоқа боғлаган эди. Дюрер Таврот сюжетларига оид кўплаб картиналар яратиб, уларга миллий халқ мазмунини сингдириб юборди. У дунёвий темаларда ҳам расмлар яратди. У чизган портретлар катта реалистик кучга эга бўлиб, мазмундор пейзаж манзаралари ва ёрқин натюрморт-лари унга катта шуҳрат келтирди. Дюрер гравер сифатида яна-да кўпроқ шуҳрат қозонди. У ёғоч ва мис ўймакорлигида юксак маҳоратга эришиб, гравюра ишида катта ўзгариш ясади. Дю рер мисга ўйиб ишлаган катта гравюраларнинг ўзидан 100 дан ортиғи сақланиб қолган. XVI асрнинг биринчи ярмида Германияда немис тасвирий санъатининг бошқа йирик усталари орасида Катта Лукас Кранах (1472—1553) ҳамда Кичик Ганс Гольбейц (1497—1543) ажралиб туради. Қатта Кранах айпи вақтда атоқ-ли рассом ва гравер бўлган эди. У Франконияда туғилган бўдиб, реформациянинг қизғин тарафдори эканлиги у яратган карти-наларда намоён бўлди. Реформация арбоблари Лютер, Меланхтон ва бошқаларнинг портретлари унинг мўй қаламига мансубдир. Кранах бир қанча. бадиий асарларида папани ва като лик руҳонийларини қаттиқ танқид қилган. Кичик Голдьбеин (Аугсбургда туғилган) ўз картиналарида Улуғ деҳқонлар уру- шининг бир қанча манзараларини акс эттирган. У шунингдек Эразм Роттердамскийнинг «Бетамизлик мадҳияси» китобига расмлар чизган. Аммо Кичик Голдьбеин портретчи сифатида айниқса шуҳрат қозонгандир. У чизган Эразм Роттердамский, Томас Мор, инглиз короллари Генрих VIII ва Эдуард VI герцог Норфольк ҳамда заргар Томас Моретт портретлари чуқур пси- хологиЗми, расмнинг нафислиги ва юмшоқлиги, тасвирланаёт-ган шахсларнинг ҳаққоний ва тўла реал бўлиб чиққанлиги би-лан ажралиб туради.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Урта асрлар тарихи. В.Ф. Семёнов. Т., 1973. 2. Дневник путешествие к двору Тимура. Ри Гонзелеса де Клавихо. (1403- 1406). М., Наука 1990. 3. Истории италии. В 3 т. М., Наука.1970. Т.1. 4. Культура эпоха Возрождения М., - "Наука" 1986. 5. Урта асрлар тарихи В.Н. Семёнов, М., - 1971. 6. Культура эпоха Возрождения и Рефорфации Л., 7. Урта асрлар тарихи. В.Ф. Семёнов. Т., 1973. 8. Дневник путешествие к двору Тимура. Ри Гонзелеса де Клавихо. (1403- 1406). М., Наука 1990. 9. Истории италии. В 3 т. М., Наука.1970. Т.1. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Реформация ва деҳқонлар уруши

Реформация ва деҳқонлар уруши даврида Германия

Гугенотлар уруши

Намоз Пиримқулов бошчилигидаги деҳқонлар исёни

Юнонистонда Македония давлати ҳукмронлигининг ўрнатилиши ва Александр Македонский салтанати