Fitopatologiya fanning rivojlanish tarixi. Kasalliklar klassifikatsiyasi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Fitopatologiya fanning rivojlanish tarixi. Kasalliklar klassifikatsiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

71.5 KB

Fitopatologiya fanning rivojlanish tarixi. Kasalliklar klassifikatsiyasi Reja 1. Kirish. 2. Fitopatologiya fanining vazifalari. 3. Fitopatologiya fanini boshqa fanlar bilan bog‘liqligi. 4. Fitopatologiya fanining rivojlanish tarixi. 5. O‘simlik kasalliklarining klassifikatsiyasi. 6. Xulosa.

Kirish. Fitopatologiya so‘zi grekcha so‘z bo‘lib uchta so‘zdan tuzilgandir: Phyton – o‘simlik; pathos – kasallik; logos – fan, ya’ni bu fan o‘simlik kasalliklarini o‘rganuvchi fan demakdir. Fitopatologiya fani – o‘simliklarning kasalliklari bilan bir qatorda, patologik jarayonlarni, kasallik belgilari, kelib chiqish sabablari, tarqalishi va kasalliklarni rivojlanishiga tashqi muhit omillarini ta’sirini o‘rganadi. Fitopatologiya kasallikni oldindan aytib berish choralarini ishlab chiqadi, keltiriladigan zararni, hosildorlikning kamayishini va kasallikga qarshi kurash choralarini o‘rganadi. Fitopatologiya fanining vazifalari. Fitopatologiya fani 5 ta bo‘limdan iborat; 1. diognostika, (tashxis qo‘yish) – kasallikni tashqi ko‘rinishiga qarab aniqlash. 2. Etiologiya kasallikni kelib chiqish sabablarini o‘rganish. 3. Fitoimmunologiya o‘simlikning yuqumli kasalliklarini o‘ziga yuqtirmasligi va ularga qarshi kurashish qobiliyati. 4. Epifitotiologiya – o‘simliklarning yuqumli kasalliklarini keng tarqalishi. 5. Kurash choralari 2 bo‘limdan iborat 1) Profilaktika (oldini olish); 2) terapiya (davolash). Profilaktika – kasallikni oldini olish usullari, terapiya kasallangan o‘simlikni dovolash usullari. Hozirgi davrga kelib Fitopatologiya fani bir nechta kurash choralaridan foydalaniladi: 1. Agrotexnik kurash choralari. 2. Kimyoviy kurash choralari.

3. Biologik kurash choralari 4. Fiziko – mexanik kurash choralari. 1. Shunday qilib, Fitopatologiya oldida ikkita asosiy vazifa turibdi. 2. O‘simliklarini kasalliklarini aniqlash va shu kasalliklarning kelib chiqish sabablarini o‘rganish (zamburug‘lar, bateriyalar, viruslar, mikoplazmalar, nematodalar, gulli parazitlar va noqulay ob-havo sharoitlari) 3. Kurash choralari. (agrotexnik kimyoviy, biologik). 4. Fitopatologiya fanining boshqa fanlar bilan bog‘liqligi. Fitopatologiya ilmiy tekshirish ishlarini amalga oshirishda va dehqonchilikda o‘simlik kasalliklariga qarshi kurashda bir qator fanlar bilan bog‘liq bo‘lib, ularning yutuqlariga tayanadi. Kasallik qo‘zg‘atuvchi organizmlar – zamburug‘lar, bakteriyalar, viruslar, mikoplazmalar, va nematodalar bo‘lganligi uchun fitopatologiya bevosita mikologiya, bakteriologiya, virusologiya va nematologiya fanlari bilan bog‘liqdir. Oxirgi paytlarda fitopatologiyada kasallangan o‘simliklarning ichki holatini tatqiq qilish, ularning kasallik tufayli funksiyasini o‘zgarishini, hamda kasal o‘simlik bilan kasallik tug‘diruvchi patogen organizm o‘rtasidagi munosabatni bilish uchun anatomiya, fiziologiya va biokimyoni o‘rganish alohida ahamiyatni kasb etmoqda. Ayrim madaniy o‘simliklarni yangi o‘zlashtirilgan yerlarga ekilib, ularning xillarini ko‘paytirilganda yoki yangi qishloq xo‘jalik ekinlarini iqlimlashtirilganda bu o‘simliklarini kasalliklarini oldini olishda fitopatologiya o‘simlikshunoslik bilan bevosita aloqada bo‘ladi.

Seleksiya va genetika uchun fitopatologiyaning ahamiyati kattadir. Qishloq xo‘jalik ekinlarining yangi kasallikka chidamli navlarini yaratishda seleksionerlar fitopatologik ma’lumotlardan foydalanadilar. Fitopatologiya dehqonchilik, tuproqshunoslik va agrokimyo fanlari bilan bevosita bog‘liq. Ekinlarni ekish muddati va usuli, tuproqqa ishlov berish, o‘g‘itlash, almashlab ekish, doimo – fitopatologik ma’lumotlarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Ko‘pchilik hasharotlar kasallik tashuvchi, ayniqsa virus va mikoplazma yuqtiruvchi bo‘lganligi uchun, hamda o‘simlikning kasallik va zararkunandalardan himoya qilish vositalari birgalikda amalga oshirilishi, entomologiyani fitopatologiyaga juda yaqinligini ko‘rsatadi. Kasallikka qarshi kimyoviy moddalarni maxsus mashinalar yordamida qo‘llanilishi fitopatologiyaga organik va anorganik kimyo hamda mexanizatsiyani aloqadorligini ko‘rsatadi. Nixoyat fitopatologiya o‘simliklarni himoya qilishni rejalashtirish, kasallik keltirgan iqtisodiy zararni hisoblash va unga qarshi ishlab chiqilgan kurash choralarining iqtisodiy samaradorligini aniqlash bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri iqtisodiy va matematika fanlari bilan bog‘ldiqdir. Fitopatologiya fanining rivojlanish tarixi . Fitopatologiya fanining rivojlanish tarixi bir necha davrlarga bo‘linadi. Birinchi yoki qadimiy davr. Tarixiy manbalarga qaraganda eramizdan 3-4 ming yil avval ham qishloq xo‘jalik ekinlarining kasalliklari dehqonlarga ma’lum bo‘lgan. Xitoydagi qishloq xo‘jaligiga oid bo‘lgan qadimiy kitoblardan biri «SIMIN IOA - SHU» da uning

muallifi Dia S- sienni yozishicha, zig‘irning kasallanishini oldini olish uchun u qayta-qayta bir yerga ekilmasligi kerak, xamda tuproqni zararsizlantirish uchun uni xaydashdan oldin yondirish kerak deydi. Xitoyda 2500 yil ilgariyoq dehqonlar o‘simlik kasalliklari hamda kasallik turlari haqida ma’lumotga ega edilar va hattoki tuproqni zararsizlantirish usulini ham qo‘llar edilar. Qadimgi yunon mutafakkiri Aristotel, Demokrit va Teofrastlarning asarlarida zang, qorakuya va daraxtlarda uchraydigan shish kasalliklari haqida ma’lumotlarni uchratish mumkin. Demokrit (e. a. III- asr) birinchi bo‘lib o‘simlik kasalliklariga qarshi kurash chorasini tavsiya etadi. U bug‘doy donini va boshqa ekinlar urug‘ini ekishdan oldin oshlovchi moddaga va organik kislotaga boy bo‘lgan Sedum purpureum Sen. o‘simligining sharbati bilan qayta ishlov berish kerak deydi. O‘rta asrlarda fitopatologik ta’limotni rivojlanishi to‘g‘risida ma’lumotlar kam bo‘lgan. 980- yildan 1037-yillarda yashab ijod etgan o‘rta asrning buyuk allomasi Abu Ali ibn Sino botaniqa va qishloq xo‘jaligiga oid 300 dan ortiq asarlar yaratgan. Uning bu asarlari orasida o‘simliklarning kasalliklariga oid ma’lumotlar ham bor. XVII – asrda yashagan fransuz botanigi J. Turnefor o‘simlik kasalliklarini 2 sinfga bo‘ladi. Sinfga ichki ta’surotlar natijasida yuzaga keladigan kasalliklarni kiritadi. Sinfga tashqi muhit ta’sirida yuzaga keladigan kasalliklarni kiritadi. Tabiatshunoslar va agronomlar A.T. Bolotov (1738-1833) Rossiyada, M. Tiletta (1714-1791) Fratsiyada, Yan Fabritsus (1745-

1803) Daniyada o‘simlik kasalliklarini bir biriga yuqishi mumkin ekanligini tajriba yo‘li bilan isbotladilar. O‘simlik kasalliklarining kelib chiqishini noto‘g‘ri talqin qilish hattoki 19-asrda ham ayrim tabiatshunoslarning asarlarida o‘z ifodasini topgan. O‘simliklarda kasallikni hayvon va odamlarga o‘xshab xudo yuboradi degan tushunchalar mavjudligi tufayli eramizning 1-2 asrlaridayoq ko‘pchilik xalqlarning yangi diniy urf-odatlari yuzaga keldi. Masalan; ekin mavsumi boshlanishidan oldin xudo yo‘liga qurbonlik qilishlar paydo bo‘ldi. Keyingi davrlarga kelib o‘simlikning kasalligi, o‘simlik ichida suyuqlikni buzilishi natijasida yuzaga keladi, degan nazariyalar ham yuzaga keldi. Hatto 1833 – yili Venalik tabiatshunos F. Unger (1800-1870) shu mavzuga bag‘ishlagan kitob chop etdi. Uning bu nazariyasiga ko‘ra kasallangan o‘simliklarning suyuqligini buzilishi natijasida o‘simliklarda zang, qorakuya yoki boshqa zamburug‘lar va hatto gulli parazitlar shumg‘iya, omela va boshqalar paydo bo‘lishi mumkin. Shunday qilib, fitopatologiyaning asosini soxta nazariya tashkil qilishi bu fanning rivojlanishiga sezilarli darajada to‘sqinlik qildi. Ikkinchi yoki yangi davr. Bu davr XIX asrning o‘rtasidan to oxirigacha davom etib, bunda parazit zamburug‘lar kasallik tufayli paydo bo‘lmaydi, balki kasallikni o‘zini yuzaga keltirishiga sababchi ekanligi to‘g‘risida tushuncha hosil bo‘ldi. Shuning uchun bu davrga ko‘pincha mikologiya davri deyiladi. Bu davrda fitopatologiyani rivojlishiga hujayra nazariyasini yaratilishi, Darvin ta’limotining yuzaga kelishi, mikroskopning keng ravishda qo‘llanilishi va kasallik qo‘zg‘atuvchi organizmlarni sof holda

olinishi, hamda o‘simliklarni sun’iy ravishda kasallantirish usullarini qo‘llanilishi ta’sir qildi. Ilmiy fitopatologiyani rivojlanishida o‘z davrining buyuk olimlarini De Kandol (1832), L Tyulan va SH Tyulan (1847), Anton -De Bari va YU Kyun (1853-1859) kashf etganlari hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Anton De Bari qorakuya, zang va soxta un-shudring kasalliklarini tug‘diruvchi zamburug‘larning rivojlanishida o‘zaro almashinuvchi xar xil sporalar hosil bo‘lishini aniqladi. Anton De Barining fitoftoroz kasalligini har tomonlama chuqur o‘rganishi va uning natijalarini chop etishi katta ahamiyatga ega bo‘lgan voqea bo‘ldi. Anton De Barining ilmiy ishlarini natijalari mikologiya va fitopatologiyani rivojlanishining yangi bosqichini boshlab berdi. Anton De Barining shogirdi M.S Voronin o‘simliklarda kasallik tug‘diruvchi zamburug‘larni birinchi bo‘lib aniqladi. M. S. Voronin (1873-1877) karamning kila kasalligini birinchi bo‘lib topdi va rivojlanish siklini batafsil o‘rganib chiqdi. M. S. Varonin kungaboqarning zang kasalligini, olma mevasini chirishini, donli ekinlarning sporinya kasalligini va boshqa kasalliklarni o‘rganishi katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Bu davrga kelib G‘arbiy Ovropa shaharlarida: Bern, Gamburg va Stokgolmda mikologiya – fitopatologiya markazi yuzaga keldi. Parazit zamburug‘larning rivojlanish tarixi Farangiston, Daniya, AQSH va boshqa mamlakatlarda ham o‘rganila boshlandi. Shunday qilib ikkinchi davrda kasallik qo‘zg‘atuvchi zamburug‘larning rivojlanish sikli har tomonlama va batafsil o‘rganilgan holda kasal o‘simliklardagi o‘zgarishlarni o‘rganish e’tibordan chetda

qoldi. Lekin shunga qaramay bu mikologik tadqiqotlar fitopatologiyani rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. Uchinchi yoki eng yangi davr. Bu davr XIX asrning oxiridan boshlanib XX asrning 20-yillarigacha davom etdi. Bu davr ichida fitopatologiya uchun qilingan ishlar deyarli oldingi davrdan keskin farq qilmay, hatto ayrim yo‘nalishlar bu davrda ham davom ettirilib rivojlantirildi. Lekin shunga qaramay eng yangi davrning ham o‘ziga xos xususiyatlari bor. 1. Ilgari ma’lum bo‘lgan o‘simliklarda kasallik tug‘diradigan fitopatogen bakteriyalar guruhlari aniqlandi va ularni zamburug‘ kasalliklari singari mavjudligi isbotlandi. 2. Filtrlanuvchi viruslar kashf etildi va fitopatologiyada yangi, ya’ni o‘simliklar virus kasalliklarining o‘rganish bosqichi va yo‘nalishi vujudga keldi. 3. Fitopatologiyada yangi ekologik yo‘nalish rivojlantirildi, hamda kasallikni keng miqyosda tarqalish va rivojlanish qonunlari (epifitotiologiya) o‘rganildi. 4. Fitopatologiyada yangi muammolar: o‘simliklarni imuniteti muammosi, o‘simlik kasalliklariga qarshi kurash muammosi yuzaga keldi. 5. Fitopatogen zamburug‘larning ontogenezini o‘rganishda sitologik tekshirish usuli kiritildi va ko‘pgina muammolarni: ekologiya, o‘simlik imuniteti, zamburug‘ genetikasi va boshqa hal qilishda eksperimental uslublar chuqurlashtirildi. Uchinchi yangi yoki eng yangi davrga asos solgan kashfiyotchilarning ayrimlari ustida to‘xtalib o‘tamiz.

SHo‘ro davridagi fitopatologiyaning muvaffaqiyatlari bevosita A. A. Yachevskiy nomi bilan bog‘liqdir. U xaqli ravishda fitopatologiya fanining asoschilaridan biri hisoblanadi. M. S. Voroninning shogirdi A, A, Yachevskiy 1986 yili Peterburgda fitopatologiya laboratoriyasini tashkil qildi. 1907 yili Peterburgda «Mikologiya va fitopatologiya bo‘yicha byuro» tashkil qiladi, keyinchalik 1922 yili bu Byuro davlat tajriba agronomiya institutining mikologiya va fitopatologiya bo‘limiga aylantirildi (GIOA). 1929 yili esa Butunnittifoq o‘simliklarni himoya qilish institutining mikologiya laboratoriyasiga aylantirildi. A. A. Yachevskiy o‘z hamkasblari bilan o‘simliklarning kasalliklarini o‘rgandi va ularga qarshi kurash choralarini ishlab chiqdi. U «Rossiyadagi donli ekinlarning don kasalligi» (1909 yil) «Fitopatologiya» (1910,1911 yil) ikki jildli «Zamburug‘lar tarifnomasi» (1917 yil) nomli kitoblarning xamda yuzlab maqolalar, tavsiyanomalarning muallifi. Fitopatologiyaning rivojlanishiga hissa qo‘shgan olimlardan biri A.S.Bondarsevdir. U 1913 yildan boshlab Peterburgdagi botaniqa bog‘ining markazida Fitopatologiya stansiyasining mudiri bo‘lib ishlaydi, keyinchalik bu stansiya Fitopatologiya bo‘limiga aylantirildi, so‘ngra bu bo‘lim 1931 yilda sobiq Ittifoq FA Botaniqa institutining sporali o‘simliklar bo‘limi deb nomlandi. A. S. Bondarsev madaniy o‘simliklarning zamburug‘li kasalliklarini aniqlash maqsadida Rossiyaning Ovropa qismi, Ural,Ukraina, Kavkaz va Qrim bo‘ylab safarga chiqqandi. U qishloq xo‘jaligini ko‘pgina sohasida, ayniksa meva sabzovotlarda uchraydigan zamburug‘ kasalliklariga qarshi yangi kimyoviy dorilar ishlatib, ularni

qishloq xo‘jaligiga tavsiya etdi. Bondarsev boshchiligida «Madaniy o‘simliklarning zamburug‘ keltirib chiqaradigan kasaliklari va unga qarshi kurash choralari» deb nomlangan qo‘llanma uzoq vaqt mobaynida qishloq xo‘jalik o‘quv yurtlari uchun yagona darslik bo‘lib xizmat qildi. M.S. Voronin (1867) lyupin va qora olxa daraxtining ildizidagi bakteriyali tuganaklarini kuzatib, birinchi bo‘lib bakteriyalar o‘simliklarda patologik o‘zgarishlarni yuzaga keltiradi degan fikrni aytdi. Lekin bu fikrini ishonarli qilib, o‘z ilmiy tajribalariga kuyganga o‘xshash kasallik asosida bakteriyalar o‘simliklarda kasallik qo‘zg‘atishini Amerikalik olim Berilla (1882-1883) isbot etib berdi. Bu tajriba Fitopatologiyada o‘simliklarning bakteriyali kasalliklarini o‘rganuvchi yangi bo‘limni yuzaga kelishiga sababchi bo‘ldi. O‘simliklarni bakteriya keltirib chiqaradigan kasalliklarini o‘rganishda Berillaning shogirdi Yervin Smitni (1854-1927) xizmati katta. U o‘simliklarni bakteriyali kasalliklariga oid ma’lumotlarni umumlashtirib ilmiy tekshirishning uslubini yaratdi va fitopatologiyaning bo‘limini asoslab berdi. O‘simliklarning bakteriyali kasalliklari bo‘yicha I.A.Serbinov (1872-1925), V.I.Izrailskiy, V.I.Vzorov (1901-1941), M.V.Gorlenko va boshqalar ko‘p ish olib bordilar. 1892 yil D.I.Ivanovskiy (1864-1920) tamakining keng tarqalgan rang-baranglik kasalligini o‘rganib, bu kasallikni shu vaqtgacha ma’lum bo‘lmagan kristallsimon tuzilishdagi organizm tug‘dirganligini aniqladi. Keyinchalik bu organizmlar viruslar deb nom oldi, ularni o‘rganadigan

fan virusologiya deb ataldi. Shunday qilib D.I.Ivanovskiy virusologiya faniga asos soldi. Viruslarni o‘rganishda Amerikalik olim M.Stenlini tajribalariga juda katta e’tibor berildi. Bu sohada ish olib borgan qator uredinolog olimlar- I.Artyur, G.Kleban, Ditel, V.G.Transhel, L.I.Kursanov va boshqalarning ishlarini misol qilib ko‘rsatish mumkin. Fitopatologiyaning rivojlanishida fitoimmunalogiyani asoschisi bo‘lgan akademik N.I.Vavilovning xizmatlari katta. Uning ko‘pgina o‘simliklarni imuniteti bo‘yicha qilgan ilmiy tekshirish ishlarini fitoimmunologiya, seleksiya va genetikani rivojlanishiga faqat sobiq ittifoqdagina emas, balki boshqa ko‘pgina Ovrupo, Amerika va Osiyo mamlakatlarida xam katta amaliy ahamiyatga ega bo‘ldi. Ko‘zga ko‘ringan mikolog va fitopotolog olim A.A.Yachevskiyning shogirdi va safdoshi N.A.Naumov uning ilmiy va pedagogik faoliyati bilan Fitopatologiyaning rivojlanishiga o‘z hissasini qo‘shdi. Uning qalamiga mansub «Donli ekinlarining sporinya kasalligi » (1916) ilmiy asari va «Umumiy mikologiya kursi» (1917) darsligidir. Shunday qilib bu davrda Fitopatologiyani kompleks fan sifatida shakllanishi uchun zamin tayyorlandi, yuzaga kelgan ayrim bo‘limlar esa keyinchalik mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi. To‘rtinchi davr. Bu davr 1917 yildan boshlandi. M.I.Gorlenkoning ta’kidlashicha, fitapotologiyaning rivojlanishi 4 davrga: 1, 1917 2, 1930-1941; 3,1941-1945; 4, 1945 –hozirgi vaqtgacha bo‘lgan davr. Birinchi davrda ham fitopatologik tadqiqotlarga A.A.Yachevskiy boshchilik qildi. Akademik S.M.Bukasov, N.I.Vavilov, A.A.Yachevskiy

tashabbusi bilan qishlok xo‘jalik vazirligi qoshida qishloq xo‘jalik ekinlarining karantini bo‘yicha inspeksiya tashkil qilindi. Ikkinchi davrda fitopotologik taqiqotlar hamda kimyoviy pereparatlar qo‘llash keng yo‘lga qo‘yildi. O‘simlik doni va urug‘larini ekishdan oldin qayta ishlov berishning yangi usullari kashf etila boshlandi. Donli ekinlarni qorakuya, fuzarioz, gelmintosporioz kasalliklariga alohida e’tibor berildi. 1928-1929 yillarda A. A. Yachevskiy boshchiligida g‘o‘za eqiladigan yerlarda tadqiqotlar olib borildi va uning kasalliklari o‘rganildi. 1932-1939 yillarda g‘o‘zaning vilt kasalliklarini keng tarqalishi tufayli FA O‘rta Osiyo g‘o‘zada kasal qo‘zg‘atuvchi zamburug‘larni va kasallangan o‘simliklarni o‘rganishni tashkil qildi. Uchinchi davrda ikkinchi jahon urushi tufayli tadqiqotlarning asosiy qismi O‘rta Osiyo va Zakavkazyeda olib borildi. Olimlardan V.F.Kupriyeviya, M.S.Dunin, N.A. Krasilnikov, K.T.Suxorukov, B.A.Rubin, T.D.Straxov, N.G.Zapromyotov, K.YE.Mushkinskiy ilmiy tatqiqot va pedagogik ishlarni olib bordilar. To‘rtinchi davrda fitopatologiya sohasida nazariy va amaliy masalalar yuzasidan ishlar olib borildi. Fitopotolog olimlarning nazariy muammolari quyidagilardir: 1. Zamburug‘lar sistematikasini o‘rganish (morfologik, substrat, anatogenetik). 2. Zamburug‘ va bakteriyalarning evolyutsiyasi (filogenezi). 3. Tur ichidagi o‘zgaruvchanlik, zamburug‘ va bakteriyalarda rasalarning hosil bo‘lishi. 4. Immunitet genetikasi.

5. O‘simliklarni himoya reaksiyasini roli va mexanizmi. 6. O‘simliklarni yangi patogenlarini kengroq o‘rganish. 7. O‘simlikni immunizatsiyalash. 8. Vaksinatsiyalash. 9. Zamburug‘ va bakteriyalarda parazitizm evolyutsiyasi. 10. Fitopatogen viruslarni har tomonlama o‘rganish. 11. Oldindan ma’lumot olishning nazariyasi va epifitotiyaning sabablari. Fitopatologiya fani Respublikamizda ham keng ko‘lamda rivojlangan. Bunda birinchi bulib Shreder tomonidan g‘o‘zani kasalliklari o‘rganilgan va u tomonidan g‘o‘zaning kasallangan a’zolarini fitopotolog olim Yachevskiy o‘rganishi uchun yuborilgan. Yachevskiy tomonidan fuzarioz kasalligini qo‘zg‘atuvchisiga batafsil tavsif berildi. Fitopatologiya rivojlanishiga Fitopatologiya kafedrasining mudiri N.G.Zaprometov ham katta hissa qo‘shgan, uning boshchiligida ko‘pgina ilmiy fitopotolog olimlar yetishib chiqdi: M. A. Karimov, N. S. Mirpo‘latova, S. Ramazonova va boshqalar. O‘rta Osiyoda yagona o‘simliklarni himoya qilish instituti tuzildi. Bu yerda malakali kadrlar tayyorlash bilan bir qatorda ko‘pgina ilmiy izlanishlar va amaliy tadbiq qilish ishlari olib borilmoqda. Hozirga kelib Respublikamizda mavjud bo‘lgan barcha biologik ilmiy – tekshirish institutlari qoshida fitopotologik yo‘nalishda ishlar olib boriladi. 1. O‘simliklarning kasalliklari . O‘simliklarning kasalliklariga birinchi ta’rifni De Kandol (1832) bergan. Uning fikricha har qanday normal fiziologik holatdan chetlanish – kasallik deb hisoblanadi.

O‘simliklarning rivojlanishi uchun optimal bo‘lgan sharoitlar bo‘lsa, normal o‘simlik, agar bir qanaqa sharoit noqulay bo‘lsa o‘simlik kasallangan deyiladi. Hozirgi vaqtda kasallikni biz N.A.Cheremisinov ta’rifi bo‘yicha ta’riflaymiz. Kasallik patologik protsess bilan xarakterlanuvchi, ya’ni fiziologik funksiyasini buzilishi, strukturani o‘zgarishi va hosildorlikni kamayishi bilan kechadigan murakkab dinamik holat bo‘lib, bu o‘simlikni, kasallik qo‘zg‘atuvchisini xususiyatiga va tashqi muhit sharoitlariga bog‘liq. Patologik protsess deb, kasallik qo‘zg‘atuvchisi va atrof muhit sharoiti ta’sirida o‘simlik hujayrasi bilan kechadigan o‘zgarishlarga aytiladi. 5.XULOSA . Fitopatologiya fani o‘simliklarning kasalliklari, patologik jarayonlari, kasalliklarning belgilari, kelib chiqish sabablari, tarqalishi va kasallikni rivojlanishiga muhit faktorlarining ta’sirini o‘rganadi. Fitopatologiyaning asosiy vazifalaridan biri – kasallikni aniqlash va unga qarshi kurash choralarini ishlab chiqishdir. Fitopatologiya fani ko‘pgina fanlar bilan chambarchas bog‘liq va uning o‘zi alohida fanlarga bo‘lingan. Fitopatologiyaning rivojlanish tarixi bir necha bosqichdan iborat. Respublikamizda fitopatologiyaning rivojlanishi 1928-1929 yillarda A.A.Yachevskiyning g‘o‘za eqiladigan yerlardagi tadqiqotlaridan boshlangan va hozirga kelib mustahkam ilmiy bazaga egadir.

Похожие

Tuproqshunoslik fanining maqsadi, vazifalari va ahamiyati. Fanning rivojlanish tarixi

O‘simliklarni kimyoviy himoya qilish vositalari, fanning maqsadi, vazifasi va rivojlanish tarixi

Tuprok biologiyasining kiskacha rivojlanish tarixi

Zax qochirish myeliorasiyasining rivojlanish tarixi va uning asosiy vazifalari

Tuproq sistematikasi va klassifikatsiyasi