Donni saqlashda kechadigan fizologik jarayonlar, mikroorganizmlar faoliyati va ularning ta’siri - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Donni saqlashda kechadigan fizologik jarayonlar, mikroorganizmlar faoliyati va ularning ta’siri

Загружено в:

27.10.2022

Скачано:

0

Размер:

25.8447265625 KB

Donni saqlashda kechadigan fizologik jarayonlar, mikroorganizmlar faoliyati va ularning ta’siri Reja: 1. Don uyumidagi aralashmalarning tarkibi va miqdori 2. Mikroflorlarni don massasida kelib chiqishi 3 Don mikroflorasining tavsifi va klassifikatsiyasi

1. Don uyumidagi aralashmalarning tarkibi va miqdori Don partiyasini saqlash omborlariga joylashtirishdan oldin dastlabki tozalash choralarini qo’llash shart, ayniqsa begona aralashmalardan tozalash maqsadga muvofiq bo’ladi. Don uyumidagi mikroorganizmlarni bir joyga yig’ilib qolishi, donlarning o’z-o’zidan saralanishini qiyinlashtiradi. Chang yig’ilish, yengil va shikastlangan donlar, mikroorganizmlarni yig’ilishiga sabab bo’ladi. Don uyumida begona aralashmalar qancha ko’p bo’lsa, unda mikroorganizmlar ham shuncha ko’p bo’ladi. Ammo hamma aralashmalarda ham bir xil darajada mikroorganizmlar bo’lavermaydi. Eng ko’p miqdorda mikroorganizmlar o’rnashib olgan aralashmalarga quyidagilar kiradi: teshigining diametri 1mm bo’lgan elakdan o’tadigan aralashmalar (bunda ayniqsa, chang ham ko’p bo’ladi), ezilgan donlar, mineral va organik chiqindilar juda ko’p joylashgan bo’ladi. Yuqori namlikka ega hamda yangi yig’ilib olingan don partiyalaridagi begona o’t urug’larida mikroorganizmlar qulay sharoit bo’lganligi uchun ko’p bo’ladi. Don uyumini maxsus sterilizatsiyalash tadbirlaridan o’tkazilmagan holatda, mikroorganizmlar uchun yanada qulay muhit paydo bo’lib, ular ko’payishga harakat qiladi. Istalgan 1g miqdordagi don uyumini tekshirilganda uning tarkibida bir necha o’n mingdan yuz minggacha, hatto milliongacha mikroorganizmlar uchratish mumkin. Saprofit mikroorganizmlari va mog’or zamburug’larining hayot faoliyati uchun qulay muhit barcha o’simlik urug’liklari va don uyumining orasi hisoblanadi. Shuning uchun don vazni va sifatini saqlab qolish maqsadida omborxonada mikroorganizmlarning faol rivojlanishini to’xtatish kerak. O’rganishlar natijasi shuni ko’rsatdiki, don uyumini o’rtacha namligi va uning alohida komponentlari (asosiy don, aralashmalar va donlararo bo’shliqdagi havo) don uyumining harorati, uning shamollatilish darajasi (aeratsiya), don uyumida saprofit mikroorganizmlarning rivojlanishida asosiy ko’rsatkich hisoblanadi. Shu bilan birga ahamiyatli jihatlaridan biri donlarning butunligi, donning qoplovchi to’qimalarining holati, uning hayotiy funksiyasi, shuningdek, aralashmalar tarkibi

va miqdori ham sabab bo’lishi mumkin. Don uyumini saqlashda mikrobiologik nuqtai nazardan olib qaraganda ahamiyatsiz bo’lgan sharoitlar ham mavjud bo’ladi. Masalan, muhit reaksiyasi va yorug’lik bunga misol bo’ladi. Odatdagi sifat ko’rsatkichlariga ega bo’lgan don muhit bilan doimiy reaksiyasiga ega (rh -5,6-6,4), ba’zi hollarda donni sifat ko’rsatkichlari me’yoridan og’ishi kuzatiladi, buning sababi mikrooranizmlarning ta’siridandir. 2. Mikrofloralarni don massasida kelib chiqishi Don uyumi mikroflorasining kelib chiqishi, ularning tarkibi, mikroorganizmlarning rivojlanishi va mikrobiologik jarayonlarni keltirib chiqaruvchi sharoitlar, ularning don sifatiga ta’siri batafsil o’rganilgan. Don uyumi mikroflorasini har tomonlama o’rganish natijasida fanda yangi soha don va don mahsulotlari mikrobiologiyasi vujudga keldi. Tabiatda chang va g’ubor bo’lmaganda inson mingyil yashar edi degan (A.A.Ibn Sino). Bu chang va g’ubor tuproqdan ko’tariladi. O’simliklarning o’sishi va rivojlanishi, ularda don va urug’ning shakllanishi davrida mikroorganizmlarga nihoyatda qulay muhit paydo bo’lganligi uchun tuproqdagi mikroorganizimlar chang va quruq havo orqali joylashadi. Bizga ma’lumki, tuproq tarkibida mikroorganizm ko’p bo’ladi, ayniqsa quruq tuproqni tarkibida mikroorganizmlarga g’oyatda boy hisoblanadi. Ixtiyoriy usul bilan tuproqning mikrobiologik tarkibini tekshirish orqali, uning 1g miqdorida bir necha o’n milliondan milliardgacha mikroorganizm turlarini aniqlash mumkin. Tuproq tarkibida mikrofloraning bunday katta chegara orasida o’zgarib turishi, uning turi, tuzilishi, unumdorligi va boshqa sabablar bilan tushuntiriladi. Ma’lumki, tuproq tarkibida organik qoldiqlar qanchalik ko’p bo’lsa, unda mikroorganizmlar shuncha ko’p bo’ladi. Tuproqning o’simliklar ildiziga yondash bo’lgan qismlarida o’simlik ildizidan yiroq bo’lgan joylarga nisbatan mikroorganizmlar nihoyatda ko’p bo’ladi. Ko’rinib turibdiki, rizosferada mikroorganizmlar ko’pchilikni tashkil etadi. Chunki rizosferada ildizlar mo’l bo’lganligidan mikroorganizmlar ko’payishi

uchun sharoit tug’iladi. Ma’lumki ildizlardan organik birikmalar (qand va kislota) ajralib turadi, ildizlardan o’lik epidermik hujayra qoldiqlari ajraladi, shuningdek ildiz tuklari va ba’zi bir qismlari nobud bo’lib turadi. Bularning barchasi mikroorganizmlarning jadal taraqqiyoti zaminidir. 19-jadval Suli va bug’doy dalalari tuprog’ining turli qismlarida mikroorganizmlar soni O’simlik Tuproq namunasi olingan chuqurlik, sm 1g tuproqda mikroorganizmlar soni, ming dona Rizosferada o’simlik ildizidan yiroq maydonlarda Suli 0-25 30-60 300 000 240 000 1 500 500 Bug’doy 0-25 30-60 150 000 280 000 1 800 700 Tajribalar shuni ko’rsatadiki, tuproq mikroorganizmlarning ba’zi turlari (ba’zi bakteriyalar va zamburug’lar) rizosferadan o’simlikning yer ustki qismiga – shoxigi, bargiga asta-sekin o’tib turadi va o’simlikning tashqi tomonida u hosil qilgan hayotiy moddalar bilan oziqlana boshlaydi yoki ba’zilari o’simlik ichki a’zolariga kirib o’rnashib oladi. Birinchi guruhga mansub mikroorganizmlar o’simlikka deyarli zararli ta’sir ko’rsatmaydi va ular o’simlik a’zolari sirtida bo’lganligi uchun epifitlar deb ataladi. Ikkinchi guruhga mansub mikroorganizmlar esa o’simlikda rivojlanib, ma’lum kasalliklarni keltirib chiqaradi va o’z navbatida o’simlikda rivojlanishning susayishiga, ba’zan butunlay qurib qolishiga olib keladi. Bunday mikroorganizmlar parazitlar deb ataladi. Epifit mikroflora vakillarining deyarli barchasi bakteriyalar bo’lib, tuzilishi va xususiyatiga ko’ra deyarli bir xildir. Ular eng ko’p tarqalgan. Psedomonas turiga mansub bakteriyalardir.

Epifitlar o’simliklarda ko’p miqdorda bo’ladi. O’simliklardagi epifit mikrofloralarning soni ko’pgina omillarga bog’liq: o’simlikning turi, o’simlikning rivojlanish bosqichlari ob-havo va yog’ingarchilikni tez-tez bo’lishiga. O’simlikda meva shakllana boshlashi bilan epifitlar mevaning turli joylariga o’rnashib oladi. Donlarda mikrofloraning to’planishi uning tashqi tarafdan himoyalanganligiga ham bog’liq bo’ladi. Masalan, dukkakli ekinlar doni tashqi tarafdan dukkak bilan o’ralgan bo’ladi. Shuning uchun ularning donida boshoqli ekin donlariga nisbatan mikroflora kamroq bo’ladi. Epifit va parazit mikrofloralardan tashqari yana ko’pgina mikroorganizmlar yomg’ir va chang bilan yog’iladi, yig’im-terim jarayonida ko’tarilgan chang bilan ular donga o’rnashib oladi. Agar o’simlik yaxshi sharoitda o’sib rivojlansa va o’z vaqtida yig’ib olinsa, uning hosilida asosan yuqorida ko’rsatilganidek epifit mikroorganizmlar bo’ladi. Tajribalardan aniqlanishicha, yangi yig’ib olingan don uyumidagi barcha mikrofloraning 90–99%ni bakteriyalar tashkil etadi. Bunday nisbat donni sut va mum pishish davrida ham kuzatiladi. 20-jadval Turli rivojlanish davrlarida bug’doy donidagi mikroflora tarkibi Namun a Pishganli k darajasi Mikroorgan i zmlarning umumiy miqdori, % Shu jumladan Bakteriyala r % mog’or zamburug’lari, % Aktinomitsetlar, % Birinch i Sut Mum To’liq 100 218 126 98,0 98,5 99,9 1,4 0,8 0,1 0,6 0,7 - Ikkinch i Sut Mum To’liq 100 67 220 90,6 95,0 96,4 1,9 4,5 3,0 7,5 0,5 0,6 Izoh: Donning sut pishiqlik davridagi mikroorganizmlarning miqdorini 100% deb olingan.

Yuqorida keltirilgan jadval ma’lumotlari, ya’ni yangi yig’ib olingan don uyumidagi mikroorganizmlar sonining guruhlar bo’yicha o’zaro nisbati me’yorida yetilgan va yangi yig’ib olingan boshqa barcha o’simliklar uchun ham (g’alla, dukkakli va boshqa o’simliklar) xosdir. Boshqa turdagi mikroorganizmlar juda ham kam miqdorda bo’ladi. Umuman olganda, don tarkibidagi mikroorganizmlarni quyidagicha taqsimlash mumkin: har bir o’simlik turida o’ziga xos bo’lgan epifitlar; parazit mikroorganizmlar, tasodifan kelib tushgan (shamol chang, yomg’ir vositasida) va donda birmuncha vaqt yashovchi mikroorganizmlar, shuningdek yig’im-terim va maydalash jarayonlarida kelib tushgan mikroorganizmlar. Bu mikroorganizmlarning barchasi yaxshi pishib yetilgan, sog’lom don ustida ko’p miqdorda to’planadi. Ba’zan ayrimlari donning aleyron qatlami murtak va endospermigacha o’tib ketadi. Donning ichki qismidagi mikroorganizmlar subepidermal mikroflora deb ataladi. 3. Don mikroflorasining tavsifi va klassifikatsiyasi Don uyumi mikroflorasi tarkibini turli bakteriyalar va mog’or zamburug’lari kabi qator mikroorganizmlar guruhi tashkil etadi. Asosan, ko’pchilik namunalarda aktinomitsetlar va unga yaqin organizmlar, shuningdek achitqilar uchraydi. Don massasi tarkibida uchraydigan turli-tuman mikroorganizimlarni yashashi va rivojlanish faoliyatiga ko’ra uch guruhga bo’lishi mumkin: saprofitlar, fitopatogenlar, patogenlarga. Patogen mikroorganizmlari hayvonlar va insonlarga zarar keltiradigan mikroorganizimlar hisoblanadi. Don partiyasida mikrorganizimlarni eng ko’p qismini saprofitlar tashkil etadi. Saprofitlarga turli bakteriyalar, achitqilar, mog’or zamburug’lari va aktinomitsetlar kiradi. Saprofitlarni ba’zi guruhlari qulay sharoitda oziqlanish orqali donning organik moddalarini qisman yoki butunlay yaroqsizlantiradi. Bundan tashqari fizik xususiyatlari va kimyoviy tarkibini o’zgarishiga olib keladi. Hayvonlar va insonlar

uchun patogen mikroorganizmlar ba’zi hollarda don uyumiga aralashib qoladi. Amaliyotda bunday holatlar uchrashini inobatga olib turilishi kerak bo’ladi. Bakteriyalar. Deyarli barcha don massasida, ayniqsa yangi o’rib olingan donda uchraydi. Asosiy bakteriyalardan biri Psedomonas turkumidir. Vast herbicola auzeum – bu turning asosini mayda harakatchan, spora hosil qilmaydigan 1-3 mkm kattalikdagi tayoqchasimon mikroorganizm vakillaridan biridir. Ba’zan donda ushbu turkumning yana bir vakili Vast hericola zubzumni ham uchratamiz Vast herbicola mikroorganizmlari donda uchraydigan bakteriyalarning 92–95%ni tashkil etadi. Don tarkibida bakteriyalardan yana bir turkumi Vast fluozsens uchrab turadi. Bu turkumga mansub bakteriyalar ham yuqoridagilar singari spora hosil qilmaydi. Yuqorida sanab o’tilgan barcha bakteriyalar donni buzilishiga olib kelmaydi, lekin ko’p miqdordagi faol bakteriyalarning nafas olishi issiqlik chiqaradi va donni o’z- o’zidan qizib ketishini boshlab berishi mumkin. 21-jadval Asosiy don ekinlari don uyumining mikroflora tarkibi Saprofit mikroorganizmlar Fitapatogen mikroorganiz m- lar Inson va hayvonlar uchun patogen mikroorganizml ar Tipik epifitlar Boshqa saprofitlar Bakteriyalar: Psherbicola, Psfluorescens Achitqilar: Torula turiga mansub oq va pushti ustki Bakteriyalar:bac, mesentericus (kartoshka qalamchasi) Bac subtilis (pichan qalamchasi) Bac. mycoides Donda puchlikni chaqiradigan bakteriozlar: Bact. Translucens Bact. Hayvonlar va insonda kasallik chaqiruvchi bakteriyalar: (zonozlar) brutselloz, tuberkuloz,

bijg’ituvchi achitqilar (saxaromitsetla r)M og’or zamburug’lari: (Dala zam- burug’lari): Alternariya, Cladosporium, Dematium, Trichothecium va boshqalar. (chirituvchi qalamcha) kislotali bijg’ish bakteriyalari kokklar, mikrokokklar va sarsinalar. Mog’or zamburug’lari: mog’orlar: Mucor mucedo, mucor racemosus, Phisopus nigricans va b. Aspergillar:A.nige r, A. glancus, A. fimigatus, A.glavatusA.flavu s, Penicillium glaucum va b. boshqa zamburug’lar: Monilia, Oidium va b. Aktinomitsetlar va unga Yaqin organizmlar. otrofaciens Mikozlar: turli g’alla qorakuyalari, sporalar; har xil fuzarium turlari; Nigrospora, Diplodiyazeal va b. tularemiya, kuydirgi, manqa va boshqalarni qo’zg’atuvchilar . Insonda kasallik qo’zg’atuvchi bakteriyalar: qoqshol, qorasonni qo’zg’atuvchilar , yiringlatuvchi kokklar va b. O’simlikning yashil qismida va urug’ida spora hosil qiluvchi rizofera bakteriyalarini (Vas.mesentericu) Bac sublilis Bac mycoides (va boshqa) uchratish

mumkin. Bu mikroorganizmlar yangi yig’ib olingan donda va saqlanayotgan donlarda ham uchraydi. Bu mikroorganizmlar tuproq changida qolgan va qizib qolgan donlarda rivojlanadi hamda ko’payadi. Bu spora mikroorganizmlar un tarkibida bo’lsa xamirda tez ko’payadi, non yopishda o’z xususiyatini yo’qotmaydi va undan chiqadigan non sifatini pasaytiradi. Achitqilar. Mog’or zamburug’lari. Fitopatogen mikroorganizmlar. Achitqilar . Donning yuza qismida bakteriyalar bilan bir qatorda achitqi zamburug’lari ham uchrab turadi. Donning mustahkam qatlamlarida bu zamburug’lar rivojlanib pastasimon konsistensiyali koloniyalar hosil qiladi. Achitqilar zamburug’lar olamining bir hujayrali vakili bo’lib, donning saqlanuvchanligi va sifatiga ta’sir etmaydi. Lekin ba’zi hollarda don massasida harorat ko’tarilishiga sabab bo’ladi va ular mutaxassislarning fikricha, o’ziga xos ombor hidini tarqatuvchi manba hisoblanadi. Mog’or zamburug’lari. Yangi yig’ib olingan don massasi tarkibida hamisha u yoki bu darajada mog’or zamburug’lari mavjud bo’ladi. Ularning soni ko’pincha 1g don tarkibida bir necha o’ndan yuzgacha, goho minggacha bo’ladi, shuningdek ular don massasidagi mavjud mikroorganizmlarning 1-2 foizini tashkil etadi. Qulay sharoit tug’ilishi bilan donning namligi yuqori bo’lganda, don massasining harorati orta boshlaydi va mog’or zamburug’lari jadal ko’paya boshlaydi. Natijada donda oddiy ko’zga ko’rinadigan zamburug’ kaloniyalari hosil bo’ladi. Bunday holat donni noqulay obhavo sharoitida yig’ib olganda, donlarni vaqtinchalik saqlashda, ularni suv yoki temiryo’l transportida tashishda va boshqalarda kuzatiladi. Mog’or zamburug’larining intensiv rivojlanishi don massasida quruq moddalarning ko’p miqdorda yo’qolishiga, don sifatining pasayishiga yoki butunlay buzilishiga olib keladi. Mog’or zamburug’lari bilan zararlangan donda yoqimsiz hid paydo bo’ladi, shuningdek uning ta’mi va rangi ham o’zgaradi. Don massasida uchraydigan mog’or zamburug’larining turi xilma-xil bo’lib, hozirgacha ularning 60 dan ortig’i aniqlangan.

Bularning ichida don sifatini buzuvchi eng asosiylari Aspergillu va Penicillium turiga mansub zamburug’lar hisoblanadi. Bulardan tashqari Cladosporium. Denatium, Trichothecium va boshqa turlarga mansub mikroorganizmlar don tarkibida ko’p uchraydi. Fitopatogen mikroorganizmlar. Bu guruhga mansub mikroorganizmlar o’simlikda o’ziga xos kasalliklar keltirib chiqargani uchun fitopatogen deb nom olgan. Bularni ichida tanish bakteriyalarga yuqumli kasallik tarqatuvchi viruslar va zamburug’lar kiradi. Mazkur mikroorganizmlar bilan zararlangan o’simliklar halok bo’lishi yoki kam miqdorda, shuningdek sifati past bo’lgan hosil beradi. Misol tariqasida ba’zilarini keltirib o’tamiz: Bact.translucens bug’doy, javdar arpa va makkajo’xorida kuyish kasalini sholi va makkajo’xorida so’lish, makkajo’xori, sholi va arpada dog’lanish kabi kasalliklarni keltirib chiqaradi. Bact. trafaciens va boshqa mikroorganizmlar esa donlarning puch bo’lib qolishiga sabab bo’ladi. Shuningdek, fitopatogen mikroorganizmlar o’simliklarda chirish, so’lish va boshqa ko’pgina kasalliklar keltirib chiqaradi. Don tarkibidagi bu mikroorganizmlar ulardan chiqadigan mahsulot sifatiga ham ta’sir qiladi. Inson va hayvonlar uchun zararli bo’lgan patogen mikroorganizmlar, donga tasodifiy joylashib qolishi mumkin.Ular donning sifati va saqlanuvchanligiga deyarli ta’sir etmaydi. Lekin organizm uchun xavfliligini hisobga olgan holda donni saqlashda bunga katta e’tibor berish lozim. Tuproqdan, kasal hayvonlardan va boshqa infeksiya tashuvchilardan o’tib qoladi. Don massasida uchrab turadigan mikroorganizmlarga sibir yarasini keltirib chiqaruvchilar, sapa, brutselloz, tuberkuloz va boshqa kasallik mikroorganizmlari kiradi. Patogen mikroorganizmlarni don massasida aniqlash qiyin. Shuning uchun bu mikroorganizmlar tarqalgan joylarda karantin tadbirlari o’tkaziladi. Shuningdek bu yerlardan olingan donlarni qayta ishlashda maxsus karantin instruksiyalardan foydalaniladi.

Don uyumini namligi. Namlik mikroorganizmlar hayoti hisoblanadi. Bu esa mikroorganizmlar hujayralari kimyoviy tarkibi bilan uzviy bog’liqdir. Mikroorganizm hujayralarida namlik miqdori (80– 90%) bo’ladi. Oziqlanish mexanizmi faqat namlik yetarli bo’lgandagina hujayra va muhit o’rtasidagi o’zaro almashinuvni yuzaga keltiradi. Muhit namligi yuqori bo’lsa, mikroorganizm tez va yaxshi rivojlanadi, ko’payadi hamda hujayra va muhit o’rtasida o’zaro moddalar almashinuvi jadal kechadi. Shuning uchun yuqori namlikka ega bo’lgan mahsulotlar tez buziladi. Bu holat mikroorganizmlarning so’ruvchanlik xususiyati bilan tushuntiriladi. Mikroorganizmlar namlikni turli darajada talab etishiga qaramay, donda minimal namlik belgilangan. Bu chegara donning muvozanat namligi darajasida yoki undan 0,5–1,1% yuqori bo’lishi mumkin. Unutmaslik lozimki, mikroorganizmlar donda faqat erkin suv hosil bo’lganda rivojlanadi. Don va o’simlik urug’lari orasida saprofit ko’rinishdagi bo’lgan mikroblar: kserofit, mezofit va gidrofitlarni namlikka talabi yuqori. Havoning nisbiy namligi 90–100% bo’lganda Gidrofit mikroorganizmlar rivojlanishi uchun eng maqbul muhit hisoblanadi. Kserofit havoning nisbiy namliig 70–95% bo’lganda yaxshi rivojlanadi. Mezofit oraliq mikroorganizmlar hisoblanib 80 – 90% nisbiy namlikda juda tez rivojlanadi. Shunday qilib, don uyumidagi namlikning ortish darajasi tufayli zambrug’lar rivojlanishiga sharoit yaratiladi. Amaliy tajribalar shuni ko’rsatdiki, don uyumidagi zamburug’larni rivojlanishiga namlik 16% da, bakteriyalarning rivojlanishi esa 18% da sekinlashishi kuzatildi. Don uyumining harorati. Har bir mikroorganizmlar turi ma’lum harorat ostida yoki chegarasida ko’payib rivojlanadi va butunlay nobud bo’lishiga ham olib keladi. Mikroorganizmlar sovuqqa chidamli (psixrofil), issiqni yaxshi ko’ruvchi (termofil) va o’rtacha haroratda rivojlanadigan (mezofil) hamda yashaydigan guruhlarga ajratiladi. Don uyumi mikroflorasi asosan mezofil mikroorganizmlardan iborat bo’ladi, mezofillar 20– 40 0 C da yaxshi rivojlanadi. Bu asosan, mog’or zamburug’lariga tegishli bo’lib, ular don uyumi 10–20 0 C harorat ostida ham yaxshi rivojlanishini ko’rish mumkin. Psixrofil mikroorganizmlar don uyumida katta miqdorda bo’lmaydi, termofil

mikroorganizmlar esa saqlanayotgan donlarda va don uyumida o’z-o’zidan qizishning oxirgi bosqichlaridagina biroz to’planadi. 22-jadval Turli mikroorganizmlar guruhlarida asosiy harorat nuqtalari Mikroblar guruhi Harorat o C Minimal Optimal Maksimal Psixrofil -8-0 10-20 25-30 Mezofil 5-10 20-40 40-45 Termofil 25-40 50-60 70-80 Jadvaldan ko’rinib turibdiki, mikroorganizmlar faoliyatining harorat omiliga bog’liqligi umumiy qonuniyatlardan don uyumi va don mahsulotlarini saqlash amaliyotida keng ko’lamda foydalaniladi. Ammo noqulay yuqori harorat bilan don uyumiga ta’sir etish, ya’ni uni sterilizatsiyalash donning sifatini tushirib yuboradi. Haroratni past bo’lishi mikroorganizmlarga salbiy ta’sir ko’rsatib, ularning rivojlanishini to’xtatadi, ammo bu ularning nobud bo’lishiga olib kelmaydi. Qachon qulay muhit paydo bo’lishi bilan o’z faoliyatini yana davom ettiradi. Don uyumida havoning almashinuvi. Don uyumiga havo oqimining kirib turishi yoki uning aeratsiya darajasi mikroflorining holati va mikrobiologik jarayonlarni kechishiga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Ma’lumki, mikroorganizmlar kislorodga nisbatan bo’lgan talabiga ko’ra uch guruhga bo’linadi: aerob, obligat anaerob va fakultativ anaerob. 23-jadval Bug’doy donida mog’or zamburug’larining rivojlanishiga haroratning ta’siri Don namligi, % Saqlash harorati, t 1g donda 1000 dona mog’or zamburug’lari miqdori saqlash muddati (kunlarda) Dastlabki don 10 20 30 40 50 60 18,2 20 1,5 2,7 19,0 46 240 2300 2100

8 1.5 0,7 1,2 2 2,6 5,9 8,6 Birinchi guruhda mansub mikroorganizmlar erkin kislorodsiz muhitda yashay olmaydi, ikkinchi guruh (obligat) vakillari esa faqat kislorodsiz muhitda rivojlanadi. Fakultativ anaeroblar esa ikkala muhitda yashay oladi. Don uyumini saqlashda havo kirib turishi, don uyumining aeratsiya darajasi undagi mikrofloraga kuchli ta’sir etadi. Bunday holatning yuzaga kelishi quyidagi qonuniyatlarga asoslanadi: – don uyumiga havo kirib turishining chegaralanishi, kislorod zaxirasining kamayishi va karbonat angidrid gazi to’planishi mikrofloraga salbiy ta’sir ko’rsatib, mikroorganizmlar sonining kamayishiga olib keladi; – don uyumi namligini kamaytiradigan yoki uni sovitadigan havoning kirib turishi ham mikroorganizmlarga salbiy ta’sir ko’rsatadi; – yuqori namlikda bo’lgan don uyumi namligini kamaytirmasdan yoki uning haroratini deyarli tushirmaydigan holatda shamollatib turish esa mikroorganizmlarning rivojlanishiga, ayniqsa, mog’or zamburug’larining o’sishga olib keladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Трисвятский Л.А. «Хранения зерна» М-Москва Kолос. 1975. 2. Трисвятский Л.А. «Хранения зерна» М-1986. 3. Трисвятский Л.А., Шатилов И.С. “Товароведение зерна и продуктов его переработки” М –“Kолос”, 1992. 4.Боуманс Г.«Еффективност обработки и хранения зерна М.: Kолос, 1983. 5.М.А Телемгатор. «Обработка и хранение зерна» М.: Kолос, 1984. 6.М. Абдуллаев., Г. Закладной «Дон захиралари зараркунандалари ва уларга карши кураш профилактик чоралари» Т. «Шарк» 2001й. 7.Бутковский В.А. Мукомолное производство. М. “Kолос”, 1993 8.Вредители и болезни зерна и зернопродуктов при хранении.

Похожие

Dunyo va respublika miqyosida g’alla yetishtirish tendensiyalari, uni saqlash va qayta ishlash tarixi

Don va don mahsulotlarining fizik va kimyoviy xossalari

Donning texnologik xususiyatlari

Tuzlar va ularning o’simliklarga ta’siri. O’simliklarning tuz ta’siriga chidamliligi

Innovatsiya. donni qayta ishlashda innovatsion texnologiyalar