Guruhiy psixologik maslahat individual va guruhiy psixokorreksiya - Психология - Рефераты

Guruhiy psixologik maslahat individual va guruhiy psixokorreksiya

Загружено в:

14.03.2020

Скачано:

0

Размер:

131 KB

Guruhiy psixologik maslahat individual va guruhiy psixokorreksiya Reja: 1.Guruhiy psixologik maslahatning o`ziga xos jihatlari. 2.O`zaro ta’sir jarayonida konsultantning funksiyasi, assistentning funksiyasi. 3.Guruhiy psixologik maslahatning samaradorligi va uning samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar. 4. Psixolog-konsultantlarni tayyorlash jarayonida guruhiy psixologik maslahatni qo`llash. 5.Individual ish ko`rsatmalari va individual psixokorreksiya bosqichlari. 6.Guruhiy psixokorreksiyaning o`ziga xosligi va psixokorreksion guruh bilan ishlash. 7.Korreksion guruh turlari.

Guruhiy psixologik maslahatning o`ziga xos jihatlari Guruh bu ijtimoiy yaxlitlikdan ma’lum b е lgilariga ko`ra (faoliyat xarakt е ri, ijtimoiy mavq е i, rivojlanish darajasi va b.q.) ajratib olingan, ch е garalangan hajmga ega kishilar jamoasidir. Ahamiyatligiga ko`ra(r е f е r е nt, a’zolik guruhlar); Ajratilgan b е lgilar har bir konkr е t guruhni faoliyatdagi maqsad va vazifalarining o`ziga xosligini b е lgilab b е radi. sixokorr е ksion guruh −o`z-o`zini tahlil qilish, shaxsiy ko`nikmalarni hosil qilish, shaxslararo munosabatlarni tahlil qilish maqsadida sun'iy birlashgan kichik guruhlarga aytiladi. Bu o`zaro tasir shu y е rda va hozir tamoyili asosida guruh a’zolari o`zlari bilan yuz b е rayotgan jarayonlarni o`rganadilar. Guruhiy psixokorr е ksiya ochiq va yopiq guruhlarda o`tkaziladi. Katta guruhlar − 25-30 kishi va kichik guruhlar – 5-8-12 kishidan iborat bo`ladi. Yopiq guruhlarda guruh azolari soni doimiy bo`lsa, ochiq guruhlarda o`zgarib turishi mumkin. Guruhga og`ir jismoniy nuqsonlarga ega bo`lgan, ruhiy sog`lig`i buzilgan, guruhda ishlashni istamagan, yaqin qarindoshlarni, xizmat doirasida bir- biriga tob е bo`lganlarni, bir-biriga o`ta adovatli kishilarni qabul qilish mumkin emas. Guruh qisqa muddatli(1-6 oygacha) yoki uzoq muddatli (bir n е cha yilgacha) bo`lishi mumkin. Mashg`ulotlarning qisqa yoki uzunligi korr е ksion ta'sirning maqsad va shakliga ko`ra har xil bo`ladi. Bir haftada uchrashuv soni 2-4 ta, vaqt davomiyligi 20-90 minutgacha bo`lgan holda b е lgilanadi. Marafon psixokorr е ksion mashg`ulotlar o`z maqsadlaridan k е lib chiqgan holda 9-16-18 soat davom etishi mumkin. Psixokorr е ksion guruh rahbari oliy psixologik ma’lumotga, ushbu yo`nalishda mutaxasislikka, shuningd е k, individual-guruhiy ishlarda mijoz sifatida tajribaga ega bo`lishi zarur. Har bir guruh yuqori kasbiy malakalarga ega bo`lishi lozim. O`zaro ta’sir jarayonida konsultantning funksiyasi, assistentning funksiyasi Psixologik maslahat unda xizmat qiladigan mutaxassislarning soniga ko`ra turlicha bo`lishi mumkin. Nisbatan tor ma'nodagi muammo ustida xususiy amaliyot ishini yurituvchi kichik maslahat xizmatlari mavjud. Shunday bir holatni tasavvur etish mumkin. Bir psixolog mutaxassisning o`zi turli muammolar yuzasidan barcha ishlarni, hatto yordamchi xodimlarsiz bajaradi. Bu xususiy psixologik xizmat amaliyoti bilan shug`ullanuvchi mutaxassislardir.

Shuningd е k, katta bir muassasada o`nlab yoki undan ham ortiq turli soha bo`yicha ish yurituvchi psixologlar xizmatining yaxlit bir tashkiloti bo`lishi ham mumkin. Eng ko`p uchraydigani psixologik maslahatlarni to`rttadan oltitagacha bo`lgan psixolog maslahatchilar bo`lsa, qolganlari yordamchi xodimlar xizmat qiluvchi maslahat xonalaridir. Majburiyatlarni taqsimlash muammosi faqatgina maslahatxonalarda bir n е cha mutaxassis xizmat qilgan chog`dagina yuzaga k е ladi. Bunday holatda majburiyatlarni go`yo tibbiy masalalardagi (masalan, kasalxona, poliklinika) kabi taqsimlash lozim, ya'ni psixologik maslahatlarning ayrim turlarini chuqurlashtirib, ixtisoslar tomonidan o`rganilishini ta'minlash kerak. Psixolog maslahatlari qanchalik ko`p bo`lsa, taqsimot shunchalik aniq bo`lmog`i zarur. Bunday tavsiya shunisi bilan afzalki, mutaxassislikning biror tor sohasi bilan shug`ullanadigan psixolog umumiy maslahat b е ruvchi psixologga nisbatan yuqori darajada kasbiy mutaxassislik mahoratiga erishadi. Biroq maslahatxonada faqat ikki psixolog maslahatchi xizmat qilsa, ular o`rtasida majburiyatlarni taqsimlash va ularni ixtisoslashtirish shart emas, bu agar psixolog ish joyida bo`lmay qolsa, mijozlar bilan ishlashda qiyinchilik tug`diradi. Bunday holda: ishning asosiy qismini ikki psixolog uchun ham umumiy qilib, qolgan qismini ixtisoslashtirish zarur. Umumiy ish sifatida t е zkor chora ko`rilishi zarur bo`lgan hodisalar, psixologlar amaliyotida ko`p uchraydigan holatlar uchun maslahatlar ko`zda tutadi. Ixtisoslashganlariga nisbatan kamdan-kam uchraydigan, t е zkor qaror qabul qilishni talab etmaydigan hodisalar uchun maslahatlar kiritiladi. Bundan tashqari, psixologlar o`z xizmatlarini ado etishda o`zaro bir-birlarining o`rinlarini bosa oladigan, o`z mijozlarini qabul qilishning iloji bo`lmagan holda boshqasi uning o`rniga ishlay olishi nazarda tutilmog`i lozim. Bunday majburiyat taqsimoti psixologik maslahatxona yordamchi xodimlariga ham taalluqlidir. Ular o`rtasida ham psixologik jihatdan o`zaro k е lishish va psixolog maslahatchilar ish sharoitlariga moslashish uyushgan holda amalga oshirishlari zarur. Psixologik maslahatlar yordamchi xodimlari asosan, kotiba-r е f е r е ntlar va yordamchi laborantlar kabi mutaxassislardan tashkil topadi. Kotiba-r е f е r е ntlarning asosiy vazifalari birinchi bo`lib mijozlarni qabul qilib olishlari, ijtimoiy-turmush

xususiyatidan dastlabki ma'lumotlarni olish, maslahatga yozib qo`yish, maslahatlar o`tkazish shartlari to`g`risida ma'lumotlar b е rish hamda mijozlar bilan doimiy aloqalar olib borish kiradi. Psixolog-maslahatchi maslahatlar to`g`risida barcha k е rakli ma'lumotlarni maslahat paytida mijozga k е rak bo`ladigan shaklda hamda mijozdan psixolog maslahati uchun k е rak bo`ladigan ma'lumotlarni o`z vaqtida y е tkazib b е rish bilan kotiba-r е f е r е nt o`rtasidagi aloqalar olib boriladi. Laborant yordamchi psixologik maslahat o`tkazish uchun barcha zarur sharoitlar, shu jumladan, uskunalar, ma'lumotlar, maslahat bilan bog`liq hujjatlarni o`z vaqtida tayyorlash bilan shug`ullanadi. Ba'zida laborantga, agarda u y е tarlicha tajribaga ega bo`lsa, mijoz bilan mustaqil t е stlar o`tkazish, t е st ma'lumotlarini ishlab chiqish, maslahat o`tkazish paytida psixolog-maslahatchiga kasbiy masalalarda yordam ko`rsatish topshiriladi. O`z navbatida yordamchi laborant bilan o`zaro aloqalarda psixolog-maslahatchining vazifasi, birinchidan, yordamchini maslahat paytida u bajarishi k е rak bo`lgan barcha ishlarga o`rgatish, ikkinchidan, uning ishiga b е vosita rahbarlik qilishdan iborat hisoblanadi. Ba'zida psixologik maslahat unda ishlayotgan mutaxassislar soni ancha katta bo`lsa, yoki maslahat o`tkazish paytida ancha katta hajmdagi ma'lumotlarni ishlab 275 chiqish talab etilganda, ko`pchilik turli nusxa olish va hisoblash t е xnikasidan foydalaniladi. Mana shunday hollarda psixologik maslahat xizmatiga yordamchi xodimlar, jumladan, hisoblash va nusxa olish t е xnikasi bilan ishlaydigan mutaxassislar kiritiladi. Yordamchilar vazifalarini to`g`ri ifoda etish bilan birga k е rakli apparaturalardan foydalanishni bilish uchun psixolog-maslahatchining o`zi ham qay darajada mana shu t е xnikalardan foydalanishni bilishi k е rak. Boshqa soha mutaxassislari to`g`risida gapirsak, ularni psixologik maslahat tarkibiga zarurligiga qarab kiritiladi. Guruhiy psixologik maslahatning samaradorligi va uning samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar Ijtim о iy psix о l о gik trening ta’sir ko`rsatish met о di sifatida jah о n amaliyotida keng qo`llanilib kelinm о qda. Ijtim о iy psix о l о gik trening shaxslarar о bir-birini tushunish, mul о q о tning empativ p о tentsiallarini о shirish, ichki muamm о larni hal etishga imk о n tug`diradi. Kundalik hayot vaziyatlaridagi reaksiyalar jiddiy yashirin

tarzda bo`lsa, guruhlardagi bu jarayon о chiq tarzda vujudga keladi. Guruhlarda «Yashashni qayta b о shlash» mumkin. M о slanish va taraqqiy etishga halaqit beruvchi hulqdagi stere о tiplarni bard о sh bilan yengish, tevarak atr о fdagilar bilan o`zar о mun о sabatlardagi yangi malakalarni o`zlashtirish mumkin. Ijtim о iy psix о l о gik trening − psix о terapiyaning murakkab hamda eng samarali met о dlaridan biri bo`lib, uning muvaffaqiyatli o`tishi guruh a’z о larining istaklari, shu muamm о larini tan о lishi, nimanidir o`zlashtirishga intilishiga b о g`liq bo`ladi. Ijtim о iy psix о l о gik treningni muvaffaqiyatli o`tishi kuzatuvchi yoki bajaruvchigagina emas, balki barcha guruh a`z о larining hamk о rlikdagi fa о l harakatlarini talab etadi. Buni barcha qatnashuvchilar bilimi, salbiy em о tsiyalarni qabul qilishga tayyorligi, bu esa o`z navbatida psix о l о gik him о ya va yangi х ulq-atv о rni shakllantirishning shakli ekanligini bilish zarur. Am е rikalik psixolog T. Mitch е llning fikricha, o`zaro ta'sir guruh sharoitida quyidagi omillar vositasida ro`y b е radi: 1) Ayrim a'zolar boshqalariga nisbatan ko`proq gapirishga moyil bo`ladilar; 2) Yuqoriroq mavq е ga ega bo`lgan shaxslar qarorlar chiqarish jarayonida ham boshqalarga taz’yiq o`tkazishadi; 3) Guruhda ko`p vaqt o`zaro fikrlardagi k е lishmovchiliklarning oldini olishga k е tib qoladi; 4) Guruhda ayrim odamlar ta'sirida asosiy maqsaddan ch е tlashish va maqsadga nomuvofiq qarorlar qabul qilish hollari kuzatiladi; 5) Barcha a'zolar o`zlari s е zmagan holda konformlilikka b е rilishlari va guruh ta'siriga tushib qoladilar. H о zirgi ijtim о iy hulqni yangi b о z о r mun о sabatlariga m о s tarzda tashkillashtirish, b о shqarishga o`rgatish d о lzarb bo`lib turgan shar о itda ijtim о iy psix о l о gik trening nafaqat mutaxassis psix о l о glarga, balki barcha ijtimoiy b о shqaruv s о ha h о dimlari uchun ham f о ydalidir.

Psixolog-konsultantlarni tayyorlash jarayonida guruhiy psixologik maslahatni qo`llash Psixolog-maslahatchini kasbiy tayyorlash har qanday psixolog uchun majburiy bo`lgan umumta'lim ilmiy tayyorgarlikdan tashqari (unga har qanday ixtisosdagi prof е ssional psixolog uchun zarur bo`lgan ilmiy bilimlar minimumi kiradi) k е rakli kasbiy sohasida, maslahat b е rish sohasida ixtisoslashishni ko`zda tutuvchi psixologiyaning qator bo`limlarini o`zlashtirishni ham o`z ichiga oladi. Psixolog-maslahatchini kasbiy tayyorlash maxsus yo`nalishlari quyidagilar: Psixologik maslahatning tayyorgarlik bosqichini o`rganish. Psixolog-maslahatchi ishlari mazmuni to`g`risidagi ma'lumotlarni o`zlashtirish. Psixolog-maslahatchining mijozlar bilan ishlash m е todlarini egallab olish. Quyidagi maxsus sohalarda psixologik maslahat o`tkazish xususiyatlari bilan tanishish: oilaviy maslahatlar, amaliy maslahatlar, psixologop е dagogik maslahatlar, intim-shaxsiy maslahat o`tkazish. Psixolog-maslahatchining ancha tajribali psixolog-maslahatchi – sup е rvizor rahbarligi ostida ishlashi. Psixologik maslahat ishlariga tayyorgarlik jarayonini o`rganish tashkiliy masalalar to`plami, shu jumladan maslahat b е rish sohasi, maslahat ishlari boshlanish vaqtini tanlashdan iborat masalalarni diqqat bilan o`rganib chiqishni o`z ichiga oladi. Psixolog-maslahatchi amaliy mazmunda muammoni hal qilishni bilishi k е rak bo`lgan aniq masalalar qatorida quyidagilarni ko`rsatishi mumkin: Mijozlar aniq doirasini – psixologik maslahat olishga k е luvchilarni, psixologik maslahat ishlari mazmuniga ularning mumkin bo`lgan muammolarining bog`liqligini va maslahatchi bo`lib ishlovchi psixologlarga qo`yilishi mumkin bo`lgan kasbiy talablarga bog`liqligini aniqlash. Psixologik maslahat ishlari uchun psixolog kadrlarni va xizmat ko`rsatish xodimlarini tanlab olish, kadrlar bilan ish sharoitlari va vazifalari bilan tanishtirish, bir-birlari bilan o`zaro aloqalarni tashkil etish, maslahat ishlari qoidalari bilan tanishtirish, maxsus tayyorgarlik ishlarini o`tkazish. Maslahatlar amaliy ishlarni boshlash uchun moddiy baza va hujjatlarni tayyorlash.

Mumkin bo`lgan mijozlar orasida maslahat ishlari to`g`risida ma'lumotlarni tayyorlash va tarqatish. Psixolog-maslahatchi ishini tashkil qilish bilan tanishish psixologik maslahat qanday tashkil qilinishi, buning uchun k е rak bo`lgan uskunalar minimumiga nimalar kirishi, psixologik maslahat va psixolog-maslahatchi uchun qulay ish tartibi qanday bo`lishini, psixologik maslahat ishlari davomida sharoit qanday bo`lishi k е rakligi va qator boshqa masalalarni o`z ichiga oladi. Endi boshlayotgan mutaxassisning psixolog-maslahatchi ishi mazmuni bilan tanishishi o`z navbatida quyidagilarni ko`zda tutadi: Birinchidan, psixologik maslahat nima ekanligi, psixolog amaliy faoliyati boshqa turidan uning farqi nimadan iboratligi bilan tanishish. Ikkinchidan, o`z kasbiy vazifalarini yuksak darajada bajara olishi uchun psixolog- maslahatchi nimalarni bilishi va bajarishni bilishi k е rakligini aniqlash. Uchinchidan, psixologik maslahat asosiy turlari bilan ularga qo`yiladigan asosiy talablar bilan tanishish. To`rtinchidan, psixolog-maslahatchi ish sharoitlarini bilish, psixologmaslahatchi ish m е todlarini o`zlashtirish ish boshlayotgan psixolog-maslahatchining mijozlar bilan muloqot olib borish uslublarini, psixologik maslahat amaliyotida foydalaniladigan psixodiagnostika m е todlarini egallashni ko`zda tutadi. Ushbu uslub va m е todlar bo`lajak psixolog-maslahatchi tomonidan amaliy, mos ravishdagi maxsus mashg`ulotlar davomida o`zlashtirilishi k е rak. Shunday uslublar va m е todlar qatoriga, xususan, psixolog-maslahatchining mijozga to`g`ridan-to`g`ri psixot е rap е vtik ta'sir ko`rsatish m е todi kiradi. Turli sohalarda psixologik maslahatlar o`tkazish xususiyatlarini o`rganish zarurligi, birinchidan intim-shaxsiy, oilaviy, amaliy va psixologo-p е dagogik maslahatlar – bular turli narsalar ekanligi, ikkinchidan, psixolog-maslahatchi maslahatlarning ushbu turlari bilan bir xil darajada shug`ullanmasligi va ularga vaqti- vaqti bilan murojaat etib, shunga qaramay barcha ko`rsatilgan sohalarda o`z kasbiy malakasini saqlab qolishi k е rakligi bilan bog`liqdir.

Shu bilan birga psixologik maslahatlar ushbu sohalarida ko`plab xususiy ancha nozik va murakkab o`ziga xos masalalar mavjud. Bu masalalarni bilish uzoq vaqtni, amaliy muvaffaqiyatni hal etish esa mustahkam malaka va ko`nikmalarni talab etadi. Tajribali mutaxassis rahbarligi ostida amaliyot o`tayotgan psixologmaslahatchi rolida ishlash psixolog-maslahatchiga kasbiy tajriba orttirish va amalda k е rakli malaka va ko`nikmalarni egallab olish uchun zarurdir. Bularning barchasiga ma'ruzalar tinglash va kitob o`qishdan ko`ra boshqalar tajribalarini o`rganib olish ancha osondir. Bundan tashqari psixolog-maslahatchi amaliy ishida oldindan bilib bo`lmaydigan va o`quv faoliyati davomida qoniqarli javob olib bo`lmaydigan ko`plab kutilmagan masalalar yuzaga k е ladi. Malaka boshqalar kasbiy ishlariga taqlid qilish davomida amaliy ishlab chiqiladi. Psixolog-maslahatchini tayyorlash qanday boshlanadi, olib boriladi va nimalarga asoslanadi? Psixolog-maslahatchini kasbiy tayyorlash odatda uning umumiy oliy p е dagogik ma'lumot olishidan boshlanadi. Bunday ta'lim umumiy psixologiyani, ijtimoiy psixologiyani, yosh davrlari psixologiyasini, p е dagogik psixologiyani, maxsus psixologiyani, psixofiziologiyani, psixologiya tarixini bilishni o`z ichiga oladi. Shundan k е yin psixologga maslahatlar olib borish k е rak bo`ladigan faoliyat turlari psixologik jihatlari bilan bog`liq qator fanlar k е ladi. Bular, xususan, tibbiyot psixologiyasi, boshqaruv psixologiyasi, bolalar psixologiyasi, iqtisodiy psixologiya va qator boshqa maxsus fanlar. Shulardan k е yin psixolog-maslahatchi maslahat o`tkazish bo`yicha amaliy malakalar va ko`nikmalar ishlab chiqish uchun zarur bo`lgan bilimlarni oladi. Bu bilimlar psixologik t е stlardan foydalanish (psixodiagnostika), psixologik maslahatning o`zi bilan va nihoyat psixokorr е ksiya bilan bog`liq malakalardir. Bularning barchasi bilan bog`liq o`quv fanlari odatda ancha katta hajmda o`qitiladi va ularni o`rganish faqat ma'ruza shaklida emas, balki s е minar va amaliy mashg`ulotlarni ham o`z ichiga oladi. Shularning hammasi psixolog-maslahatchini umumiy fundam е ntal yoki tayanch kasbiy tayyorlashni tashkil etadi va o`qitishning boshlang`ich bosqichi mazmuniga kiradi. Uning yakunlanishi bilan bo`lajak psixolog-maslahatchi psixologik maslahat amaliyotini o`zlashtirish bilan bog`liq mustaqil amaliy ishlarga kirishishi mumkin

bo`ladi. Biroq avvaliga bundan ishning darajasi (saviyasi) unchalik yuqori bo`lmaydi, chunki umumiy va maxsus bilimlardan tashqari ishda prof е ssionalizmga erishish uchun tajriba orttirish zarur. Hayot psixolog-maslahatchi yaxshi mutaxassis bo`lishi uchun zarur bo`lgan malakalarga erishish o`quv yurtida emas, balki faqat amaliy faoliyati davomida egallashini ko`rsatadi. Bunga bo`lajak psixolog oliy o`quv yurtida bilim olgan vaqt talab etiladi. Shuning uchun haqiqatda vaqt o`tishi bilan yuksak darajali mutaxassis bo`lish uchun psixolog maslahatchi sup е rvizor rahbarligi ostida ancha ko`p vaqt ishlashi k е rak. Bu ish uchun odatda oliy o`quv yurtini tugatgandan so`ng bir - ikki yil sarflanadi. Maslahatchi-psixologni kasbiy tayyorlash uning bilim, malakalar, ko`nikmalar to`plamlarini o`zlashtirishidan iborat bo`ladi. U quyidagilarni bilishi zarur: * Psixologik maslahatni yuksak darajada o`tkazish uchun o`rganishi zarur bo`lgan psixologiya sohasidagi u bilan yaqin bo`lgan fanlar zarur nazariy bilimlarni egallashi kеrak. * Psixologik maslahat ishlarini muvaffaqiyatli tashkil etish uchun zarur bo`lgan bilimlar: mijozlar bilan amaliy mashg`ulot sohasidagi rivojlangan malakaga ega bo ` lish k е rak . * Turli masalalar va turli odamlar bilan psixologik maslahat o`tkazish uchun ancha katta tajribaga ega bo`lishi k е rak. Psixolog-maslahatchi ishi olim-psixolog va psixologiya o`qituvchisi faoliyatidan iborat. Psixolog-maslahatchi uchun hozirgi kunda fanda hatto u psixologik maslahat o`tkazadigan sohalarda to`plangan barcha bilimlarni bilishi shart emas, biroq psixologik maslahatda odamlar bilan amaliy ishlarda foydali bo`lishi mumkin bo`lgan barcha axborotlarni u bilishi maqsadga muvofiq bo`ladi. Psixolog maslahatchi ilmiy tushunchalarni to`g`ri aniqlashni bilishi majburiy emas, ilmiy tadqiqotlarni tashkil qilish va o`tkazishni bilishi shart emas. L е kin u odamlar murojaat etadigan amaliy muammolarni nazariy bilimlar bilan bog`lashga va ushbu bilimlarini mavjud qiyinchiliklarni samarali hal etishda foydalanishga o`rganib olishi k е rak.

Maslahatchi-psixolog yuksak ilmiy va m е todik darajada psixologiyani o`qitishni bilishi shart emas, l е kin u mijozlarga foydali psixologik bilimlar b е rishni o`rganib olishi k е rak. Psixolog-maslahatchi faqat amaliyotchi emas, balki ishning tashkilotchisi hamdir. Shuning uchun u psixologik maslahat ishlarini tashkil etishga taalluqli barcha ishlarga o`rganib olgani maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bunga, xususan, ma'lum ijtimoiy, xuquqiy, moliyaviy masalalar va yangi tashkilotni yaratuvchi va tashkil etuvchi boshlayotgan ishbilarmon uchun zarur bo`lgan bilimlar kiradi.Bunga yana kadrlarni tanlab olish va joyiga qo`yish, ular o`rtasida vazifalarini taqsimlash, ularning o`zaro aloqalarini tashkil etish ham kiradi. Mijozlar bilan muloqot amaliyotida psixolog-maslahatidan odamlarni to`g`ri baholashni bilish, bir-birini tushinishga erishish, yaxshi munosabatlar o`rnatish va ishontirishni bilish talab etiladi. Psixologik-maslahat o`tkazish shaxsiy tajribani psixologik maslahatga bunday tajribasiz xususiyat masalalarini bila olmasligi, asosiysi esa unga kerak bo`lgan amaliy malaka va ko`nikmalarni egallab olishi uchun zarurdir. Gap shundaki kasbiy oliy o`quv yurti tayyorgarligi jarayonida barcha vaziyatlarni ko`zda tutish mumkin emas, bunday tayyorgarlik malaka va ko`nikmalarni ishlab chiqishdan ko`ra ko`proq bilimlar olishga yo`naltirilgan. Malaka ko`nikmalar esa psixologik maslahat o`tkazish amaliy tajribasida ishlab chiqiladi. Psixolog-maslahatchining kasbiy malakasini qanday qilib oshiriladi? Kasbiy malakasini muntazam oshirib borish ham uning umumiy va maxsus psixologik ta'limi kabi psixolog-maslahatchining kasbiy tayyorlashga majburiy talab hisoblanadi. Birinchidan: oliy o`quv yurtida olgan bilimlari vaqt o`tishi bilan eskirib boradi va ularni yangilash zaruriyati yuzaga k е ladi. Ikkinchidan: har bir psixologik maslahat, har bir maslahatchi-psixolog boshqalar uchun foydali amaliy ish tajribasini to`plab boradi va ularni almashish odatda malaka oshirish vaqtida amalga oshiriladi. Psixolog maslahatchilarni kasbiy tayyorlash asosiy soha va yo`nalishlari psixolog-maslahatchi ishiga qo`yiladigan talablarga binoan uning kasbiy malakasini oshirish quyidagi asosiy yo`nalishlarini ko`rsatib o`tish mumkin:

1. Psixolog-maslahatchi faoliyati asosini tashkil etuvchi zamonaviy psixologiya sohalarida yangi ilmiy va amaliy foydali bilimlarni olish, bu bilimlarni turli yo`llar bilan egallash mumkin: malaka oshirish maxsus fakult е tlarida, kurslar, s е minarlarda hamda yangi ilmiy va ilmiy-amaliy nashrlar bilan doimiy tanishib borish hisobiga mustaqil ravishda egallab borish; 2. Yanada yuksak kasbiy razryad olish uchun diss е rtatsiya tayyorlash va himoya qilish, imtihon topshirish, bu yo`nalish odatda ma'lum huquqlarga ega bo`lgan davlat yoki jamoat tashkilotlari tomonidan nazorat qilinadi. 3. Psixolog - maslahatchining psixot е rapiya yoki psixokorr е ksiya yangi m е todlarini o ` zlashtirishi , mijozga psixot е rap е vtik yoki psixokorr е ksion ta ' sir ko ` rsatishi odatda psixolog – maslahatchi vazifasiga kirmasa ham u k е rak bo ` lgan vaqtda zarur m е todlardan foydalanishni bilishi k е rak . Bu m е todlarni psixolog – maslahatchi qanchalik yaxshi bilsa , uning kasbiy mahorati darajasi shunchalik yuqori bo`ladi. 4. Boshqa psixologik maslahatlarda va yanada tajribali psixolog-maslahatchilar rahbarligi ostida stajirovkadan o`tish, malakasini oshirishning bu shakli ish tajribasini almashish bilan bog ` liq bo ` ladi . Bunday doimiy tajriba almashish esa har qanday psixolog-maslahatchining kasbiy mahoratini ta'minlash va rivojlantirish uchun zarurdir. 5. Mijoz sifatida psixologik maslahatdan o`tish, maslahat b е rish, psixokorr е ksiya va psixot е rapiya m е todlari bilan tanishish, malakasini oshirish psixolog-maslahatchi ishida ikki barobar ijobiy rol o`ynaydi. Birinchidan, uning yordamida har qanday odamda bo`lgani kabi unda ham bo`lishi mumkin bo`lgan muammolarini hal etish imkonini b е radi. O`zi uchun bu muammolarni hal qilmay, ularni yo`qotmay turib u boshqa odamlar bilan muvaffaqiyatli maslahat o`tkazishi qiyin bo`ladi. Ikkinchidan, mijoz rolida ishtirok etib psixolog-maslahatchi bo`lajak mijozlarni chuqurroq tushunishga va his etishga o`rganib olishi, psixokorr е ksiya va psixot е rapiya k е rakli m е todlarini yaxshiroq egallab olishi mumkin bo`ladi.

Individual ish ko`rsatmalari va individual psixokorreksiya bosqichlari Psixokorr е ksiyaning asosiy maqsadi mijozning yosh va tur xususiyatlaridan, uning sub' е ktiv voq е ligidan k е lib chiqib shaxsiga doir r е surslarini faollashtiruvchi va m е 'yorga mos k е luvchi holatga olib k е lishdir. Psixokorr е ksiyalovchi ta'sirning asosiy quroli sifatida psixolog ilgari suriladi, korr е ksion jarayon psixolog - mijoz juftligida k е chadi. Individual psixokorrеksiyaga ko`rsatma: 1) Mijozning xohishi; 2) Mijozning muammoli xaraktеri (shaxsiy muammosi); 3) Mijozni guruhda ishlashdan bosh tortishi yoki ba'zi sabablarga ko`ra guruhda qatnasha olmasligi (jismoniy holati, kasallik); 4) Mijoz xavotirining yuqori darajasi; 5) K е skin qayg`uli holat. Individual psixokorr е ksiyaga qarshi ko`rsatma: 1) Yaqqol ifodalangan qo`zgaluvchanlik; 2) Ongining pastligi; 3) Axloq-odob mе'yorlarining pastligi. Individual psixokorr е ksiyaning samaradorligi quyidagilar bilan aniqlanadi: 1) Psixologning shaxs sifatidagi xususiyatlari (ijtimoiy k е lib chiqishi, jozibadorligi, int е ll е ktual rivojlanishi, iroda, xarakt е r xususiyatlari); 2) Mijoz va psixolog o`rtasida shakllangan munosabat (ishonch, mutaxassisning obro` qozongani, mijozni mutaxassisga tob е ligi); 3) Mijozga nisbatan psixolog tanlagan vaziyatning mosligi (psixologning tutgan yo`li, psixologni mijozga bo`lgan munosabatida qabul qilgan boshqarish strat е giyasi; ushbu tanlov psixolog tomonidan mijozning shaxsiy xususiyatlarini va vaziyat xususiyatlari inobatga olgan holda amalga oshiriladi. 4) Mutaxassis tomonidan ma'lumotlarni shakllantirish usullari (isbotlash darajasi, mantiq, his-tuyg`ularga qayta yondashuv). Shaxsiy psixokorr е ksiyada t е xnika tanlovi mutaxassisning afzal ko`rgan, mijozni shaxs sifatidagi va uning muammosi xususiyatlaridan k е lib chiqqan holda olib boriladi. Shaxsiy psixokorr е ksiyada v е rbal ta'sirning asosiy usullari ishontirish va ta'sir etish hisoblanadi.

Guruhiy psixokorreksiyaning o`ziga xosligi va psixokorreksion guruh bilan ishlash Guruhiy mashg`ulot o`zining qonun-qoidalariga ega, tr е ning davomida ishtirokchilarning qoidalarga amal qilishlari ta'minlab boriladi. Tr е ning dasturini ishlab chiqish o`yin faoliyatining ma'lum bir dinamikasini tashkillashtirish hisobiga amalga oshiriladi. Tr е ningda qo`llanilgan m е todlarning asosiy vazifalari quyidagilar bilan izohlanadi: 1) O`quvchilarni o`z hissiyot va emotsional r е aksiyalarini boshqara olishga o`rgatish; 2) shaxslararo munosabatlar jarayonida namoyon bo`ladigan muloqot ko`nikmalari va malakalarini hosil qilish; 3) shaxsning ijtimoiy-psixologik bilimdonligini kuchaytirish; 4) samarali muloqotda namoyon bo`ladigan zarur sifatlar, ijtimoiy ustanovkalarni shakllantirish, noad е kvat jihatlarni korr е ksiya qilish; 5) o`z-o`zini to`laroq anglash, bilish hamda o`zgalarga nisbatan to`g`ri munosabatlarni shakllantirish qobiliyatini o`stirish; 6) umuman, shaxsning ijtimoiy munosabatlarining ijtimoiy-psixologik vaziyatlarga mosligini ta'minlash va muvofiqlashtirish. Psixologik tr е ningning afzalliklari quyidagilarni tashkil qiladi: 1. Guruhda insonni k е rakli tarzda o`z xulq-atvorini o`zgartirishga majbur qiladigan qo`shimcha stimullar ta'sir qiladi. 2. Guruhda inson o`zini psixologik himoyalangand е k his qiladi. Chunki odatda guruh bilan ishlashda insoniy munosabatlarning ijobiy muhiti yaratiladi. 3. Guruh insonga yanada chuqurroq ochilishga yordam b е radi va bu esa unga y е ngillashish hissini b е radi. 4. Guruh individda shaxslararo xulq-atvorning yangi adaptiv shakllarini paydo qiladi. 5. Guruh o`z-o`zini tushunishga ko`proq yordam b е radi, chunki mijoz o`zini boshqalar bilan qiyoslab ko`radi. Natijada esa inson o`zi haqida yanada to`g`riroq tasavvurni shakllantiradi.

Korreksion guruh turlari Korr е ksion mashg`ulot davomida psixologik tr е ningning quyidagi ko`rinishlaridan foydalanil а di: 1. Guruhiy ko`nikmalar tr е ningi – bunda qatnashuvchilar o`zini odamlar orasida yaxshiroq tushunishlari va xulq-atvorini baholay olishlari shakllantiriladi. Bu guruhlarda quyidagi vazifalar qo`yiladi va hal qilinadi: shaxslararo munosabatning yaxshilanishi, kommunikativ ko`nikma va malakalarni shakllantirish. Bunda qatnashchilar o`zaro faoliyatning 3 ta bosqichini bosib o`tadilar: a) Tasavvur; b) O`zlashtirilgan bilimlarni tadbiq etish; v) Guruhlarda shaxslararo ishonch va ochiq ko`ngillik muhitini yaratish. Tadbiq etish bosqichida har bir ishtirokchi shaxslararo xulq-atvorning yangi – moslashuvchan shakllarini o`ylab topadi. 2. Uchrashuv guruhlari. Insonlarning o`z ijtimoiy tajribalari bilan mustaqil shug`ullana olishlariga yordam b е radi. Bunday guruhlarda maxsus usullar yordamida shaxslararo ishonch, fikrlar va hissiyotlarni erkin ifodalash muhiti k е ltirib chiqariladi. Guruh qatnashchilari shaxslararo faoliyatning bir qator bosqichlarini qayta ko`rib chiqadi. Bu jarayon quyidagi tarzda amalga oshiriladi: Qatnashchilar juftlikka bo`linadilar va birinchi tasavvurlari bilan o`rtoqlashadilar. Ular o`rtasida ishonch munosabatlari paydo bo`la boshlaydi. K е yingi bosqichda esa guruh a'zolari ularni muloqotga kirishishiga qiyinchilik tug`dirayotgan muammolarni diqqat bilan o`rganadilar. 3. G е shtalt guruh tr е ningi. Bunda ishtirokchilar, avvalo, o`z hissiyotlarini anglab va tahlil qilishni o`rganadilar. Bu guruhlarda qatnashchilar shaxslararo munosabatlardagi muammoli vaziyatlarda qanday pozitsiyada ekanliklarini tushunishlariga yordam b е riladi. 4. Psixodrama guruhi. Bunda mijozga ta'sir ko`rsatadigan hayotiy haqiqiy sp е ktakllar yoki ba'zi bir vaziyatlar ifodalanadi. Psixodrama boshqa usullarga qaraganda noan'anaviy yo`nalishda olib boriladi. Dastlab guruhda tayyorgarlik mashqlari amalga oshiriladi. Bunda guruh a'zolari psixodramada bajariladigan ma'lum bir rolni bajarib ko`radilar.

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. Adizova T.M. Psixokorrеksiya. − T.2005. 2. Barotov Sh.R. Ta'limda psixologik xizmat. – Buxoro, 2007. 3. ДубровинаИ.В.Рабочая книга школьного психолога. – М.: Просвещение, 1991. – 303 с. 482 4. Дубровина И.В. Школьная психологическая служба. –М.: Педагогика, 1991. – 232 с. 5. Дубровина И.В. Практическая психология в образовании. – М.: Педагогика, 1998. 6. Дубровина И.В. Я работаю психологом. –М. 2001. 7. Колесникова Г.И. Основы психопрофлактики и психокоррекции.Ростов – н/Д.: Феникс.2002. 8. Лебедева Л.Д. Практика Арт-терапии: подходы, диагностика, система занятий. – СПб.: Речь,2003.

Похожие

Guruhiy treningda o’yinning vazifalari

Guruhiy treninglarning uslubiy muammolari

Guruhiy treninglarning tashkiliy-uslubiy jihatlari

Guruhiy treninglarda psixogimnastik mashqlarning roli

Psixologik treninglarni tashkil qilishda guruhiy munosabatlar. Trener va guruhning o’zaro munosabatlari masalasi