Guruhiy treninglarning uslubiy muammolari - Психология - Рефераты

Guruhiy treninglarning uslubiy muammolari

Загружено в:

25.02.2024

Скачано:

0

Размер:

73 KB

Guruhiy treninglarning uslubiy muammolari Reja: 1. Trening mashg’ulotlarida foydalanadigan asosiy usullar. 2. Umumiy usullar guruhiy baxs munozara aqliy hujum mini ma’ruza. 3. Mini ma’ruzaning mazmuniga qo’yiladigan uslubiy talablar ma’ruzani tizimlashtirish ma’limorlarni yangiligi ma’limotlarni taqdim etish ma’ruzani taqdim etishda ishtirokchilarni ehtiyojlarini hisobga olish, aniq vaziyatlar tahlili 4. Meditatsiya boshqariluvchi identik vizualizatsiya.

Trening mashg’ulotlarini olib borish usullari. Treningni asosiy bosqichi bu trening mashg'ulotlarining boshlang'ich bosqichi tugaganidan to yakuniy bosqich boshlangungacha davom etadi. Bu davrda ishtirokchilar bilan asosiy ish olib boriladi. Mana shu jarayondaularning muammolari bilan ishlanadi va ular uchun zarur bo'lgan ko'nikma va malakalami shakllantirishga qaratilgan ish olib boriladi. S. Staut o’zining “Trening o’tkazish metodlari” deb nomlangan ilmiy ishida trening mashg'ulotlari jarayonida qo’llaniladigan faollik turlarini o'zida mujassam ctgan quyidagi ro'yxatni keltirgan: ma’ruza, demonstrasiya, individual maslahat, diskussiya, rolli o'yinlar, muammoli holatlar to'plami, trening o'yinlari, kompyuter dasturli treninglar, interaktiv video dasturlar, mustaqil ta’lim uchun treninglar bo’yicha qo’llanma, konkret vaziyatlar (keys-bosqichlar), ish joyida instruksiya berish, dasturli ta’lim, proektli guruhlardagi ish va hokazo. Bu usullaming barchasidan treningda foydalanishni maslahat bergan muallifning fikriga ko’ra bular o’qitishning bir xil boimagan shaklda tashkil qilish uchun kerak bo’ladigan usullar to'plami bo'lishi ham mumkin. Har qanday trening mashg'ulotlarini olib borishda samaradorlikka erishish uchun eng avvalo ishtirokchilar orasida samimiylik, ochiqlik, o'zaro ishonch muhitini yaratish lozim bo’ladi. Bular amalga oshmasdan turib, treningdan ko'zlangan maqsadga erishib bo'lmaydi. Bunday muhitni yaratish esa boshlovchidan katta mahorat talab etish bilan birgalikda trening jarayonida qo'llaniladigan usullarga ham bog'liq bo'ladi. Bunday usullar sirasiga "ta’limning noan’anaviy usullari" deb nom olayotgan va bizning ta’lim tizimimizga ham keng kirib kelayotgan usullar kiradi. Ular quyidagilardir: ma’ruza, aqliy hujum, bahs- munozara, psixogimnastik mashq, o'yinlar, rolli o'yinlar, psixodramma, SWOT - tahlil, guruhlarga bo'lib ishlash, keys metodi. Bulardan tashqari maqsadga va vaziyatga qarab muammoli vaziyatlami tahlil etish usuli ham qo'llaniladi. Endi ushbu usullami har birini alohida-alohida yoritib beramiz.

Treningda “Ma’ruza” usuli va uni tashkil etish Eng umumiy ko'rinishda ma’ruza - bu ma’ruzachi-trener tomonidan ma’lumotning verbal taqdim etilishi. Bunda ma’ruzachining vazifasi - o’z bilimlarini guruhga yetkaza olishdan, guruhning vazifasi esa shu bilimlarni qabul qilish va yodda saqlab qolishdan iboratdir. Ma’ruza passiv jarayon hisoblanib, bu jarayonda guruh a ’zolarining bir-birlariga o 'zaro ta ’sir ko'rsatish imkoniyati bo'lm aydi yoki ju d a kam bo'lishi mumkin. Garchi hozirda kompyuter texnologiyalari yuksak darajada rivojlangan bo’lsada, zamonaviy treninglaming asosini ham ma’ruzalar tashkil etadigan holatlami ko'rish mumkin. Shu jihatdan, aytish mumkinki, ma’ruzalar ayrim hollarda noto'g'ri va samarasiz qo'llanilib kelinmoqda. Buning sababi ko’pchilikning fikricha, ma’lum bir sohada juda keng doiradagi bilimlarga ega bo’lgan inson ushbu bilimlarni boshqalarga yetkaza olishga ham layoqatlidir, deb hisoblanadi. Lekin fan yuzasidan chuqur bilimga ega bo'lishning o’zigina ushbu bilimlarni qiziqarli va samarali yetkaza olish qobiliyatining ko'rsatkichi hisoblanmaydi. Barcha auditoriyalardagi kabi trening guruhlarida ham muvoffaqiyatli produktiv suhbat yoki ma’ruzaning asosi - ishtirokchilar bilan barqaror aloqa o’matish hamda ushbu sohadagi kompetentlikdir. Bunday uyg’unlik ma’ruzani monologga aylantirmaslikni kafolotlaydi, shuningdek uni qiziqarli jarayonga aylantirishga imkon beradi. Bunday yondoshuvni muvaffaqiyatli qo'llash uchun har qanday trener yaxshi ma’ruzachi uchun zarur bo’lgan quyidagi malakalami o’zida rivojlantirishi lozim: 1. Auditoriyaning ehtiyojlarini aniqlash. Guruh bilishi lozim boigan ma’lumotning chegaralarini oldindan aniqlab olish zarur. Lekin bu oson ish emas, negaki, ko’pincha aynan bitta dasturga kelgan kishilaming har birida o'ziga xos kutishlar, ustanovkalar va ehtiyojlar mavjud bo’ladi. Malakali trener aynan shu qiziqishlaming kesishish sohalarini topishi hamda ushbu ehtiyojlami maksimal darajada qondiruvchi usulda treningni o'tkazishi lozim.

2. Trening natijasida ishtirokchilar erishadigan natijalami ulaming manfaatlariga mos kelishini tushuntirib bera olish. Chunki har qanday inson qachon biror narsadan manfaatdor boTishiga ishonch hosil qilsa, o’shandagina treningda qiziqib ishtirok etadi. Bunday manfaatlar ishtirokchilar uchun moddiy manfaatlar cmas, balki kasbiy o'sish, oila va ishdan qoniqish darajasining ortishi, atrofdagilar tomonidan tan olinish kabilar bo’lishini ularga tushuntira olish lozim. 3. Bilimlar darajasini tekshirish. Shuni hisobga olish lozimki, trening ishtirokchilari kuchli qiziqish va yuqori motivasiyaga ega bo’lsalarda, o'zlari lushunmagan narsalami hech qachon o’rgana olmaydilar. Shuning uchun trener ina’ruzadan oldin ulaming bilim darajasini aniqlab olishi zarur. Bilimlaming darajasini tekshirish o’zida ikkita elementni saqiaydi. Bulami trener albatta hisobga olishi zarur. Ular: A) Trener avvalo guruh ishtirokchilari kimlardan tashkil topganligini, ya’ni ular shunchaki qiziqish asosida kelgan insonlarmi yoki o'z faoliyat sohasida ma’lum bir obro'ga va maqsadga ega insonlarmi ekanligini bilib olishi kerak. Bunday ma’lumotga ega bo’lish trenerga ma’ruzani qanday murakkablikda tashkil etishni aniqlash imkonini beradi. Agar ishtirokchilaming bilim darajasi juda past bo’lsa, u holda trener auditoriyaning e’tiboridan butunlay mahrum bo’lishi mumkin. Agarda aksincha holat bo’lib, trener guruh uchun beriladigan ma’lumotni juda ko’paytirib yuborsa, guruhni zeriktirib qo'yishi mumkin. Shuning uchun u aynan “oltin nuqta”ni topishi zarur. B) Trener guruhning idrok etish va qabul qilish xususiyatlarini hisobga olishi lozim. Ma’ruza jarayonida jargonlar va o’ta professional so'zlar, atamalarni qo’shmaslik kerak. Maxsus terminlardan foydalanish lozim bo’lgan vaziyatlarda esa, albatta ularning ma’nosini osonroq tushuntirib berish lozim. Ishtirokchilar tomonidan ma’lumotlaming yaxshi idrok etilishi va o’zlashtirilishi uchun quyidagi usullami qo’llash mumkin: • Materialni tizimlashtirish.

Mashg’ulotlarga tayyorgarlik ko’rishga sarf qilingan vaqt hech qachon zoe ketmaydi, ya’ni ma’ruzani tizimlashtirishga ketgan vaqt ishtirokchilar xotirasida qabul qilingan ma’lumotning saqlanib qolinishini yaxshilashi mumkin. • Ma’ruza ketma-ketlik asosida tuzilgan boiishi lozira. Agar berilayotgan maiumot murakkab boisa, u holda trener har bir qadamni o'ylab, ma’lumotni guruhga asta-sekin yetkazishi kerak. Agar materialni qo'shimcha ma’lumotlar bilan mustahkamlash zarur boisa, o'rganilayotgan mavzuning tarixiy asoslarini ham ko’rib chiqish kerak. Ma’lumot yaxshi o'zlashtirilishi uchun uni bir necha qismlarga boiib olish zarur. • Ma’lumotni mustahkamlash. Ma’ruzaning asosiy joylarini takrorlash zarur. Bunday qilish ma’ruzaning asosiy bandlarini aniqlashtirishga va ulami yana bir karra ta’kidlab o’tishga yordam beradi. Guruhning diqqat konsentrasiyasini hisobga olish. Mutaxassislar diqqat konsentrasiyasining optimal davri 20 daqiqa ekanligini ta’kidlashgan, ammo ba’zida bu vaqtni 40 daqiqagacha uzaytirish mumkin. Bunda ma lumotni yetkazib berish uslubi, tempi bevosita rol o'ynaydi. Bu jarayonda trenerga quyidagi maslahatlar asqotishi mumkin: ma’lumotni tizimlashtirishning eng oson usuli - uni quyidagi uchta blokka ajratib olishdir: > Kirish > Asosiy qism ^ Xulosa Kirish qismi quyidagi ma’lumotlar o’z ichga oladi: - Trener kim? - U nima uchun bu yerda? - Nima uchun aynan shu trener ushbu guruh bilan mashg'ulot olib borayapti? - Guruhga murojat etishning maqsadlari о Trening mavzusining dolzarbligi - Mashg’ulot so'ngida ishtirokchilar erishadigan natijalaming ulaming manfaatlariga mosligi. - Ta ’l imning rejalashtirilgan strukturasi -Ishchi tushunchalami aniqlash va kiritish -Rejadagi berilishi lozim bo’lgan bilimlar va mavzuning qisqacha tarixi

Asosiy qism o’z ichiga treningni asosiy jihatlarini qamrab oladi. Ularning har biri ketma-ket muhokama etiladi. Xulosada o'tilgan mavzuning tahlili, mavzuning asosiy jihatlarini takrorlash, o’tilgan mavzu bilan ishtirokchilaming keyingi faoliyatini bogTovchi natijalami umumlashtiriladi. Ma’ruza uchun material tanlash. Materialning saralab tanlab olinishining qo’shimcha afzalligi shuki, oson va qiziqarli material guruhni jonlantiradi. Bu esa berilayotgan ma’lumotning o’z “manzil”iga yetib borganidan dalolat beradi. Odatiy gap-so’zlar tez unutiladi, aksincha emotsiyalarga boy, mulohazaga undovchi so’zlar uzoq vaqt davomida muhokamaning asosi bo’lib qolaveradi va yana yangi g’oyalaming paydo bo’lishiga asos bo’ladi. Buning uchun materialni murakkablashtirish shart emas, shunchaki umum qabul qilingan nuqtai nazarga qarshi bo'lgan argument (asoslar)ning bo’lishi kifoya. Ma’ruzani bayon etish dinamikasi. Ma’lumotni dinamik va dramatik bayon etish - aynan bir xil jarayon emas. Salbiy emas, balki ijobiy jihatlarga urg’u berish zarur. Berilayotgan ma’lumotlar entuziazm quvvatini olib kelishi va auditoriyani jonlantirishi kerak (Buning uchun quyidagiga o’xshash iboralami qoilash maqsadga muvofiq: “Bir qiziqarli savol borki“; “Ishonchim komil, sizlaming ko’pchiligingizga qiziqki . . ”Eng qiziqarli ixtirolardan b i r i... “). Quyidagi usuldagi jumlalar esa guruhga boTgan salbiy munosabatni bildirib turadi: “Men ... deb hisoblayman”, “Agar sizlar shunga qodir bo’lganingizda edi”. Guruhning diqqatini jalb etishning eng samarali usullaridan biri ritorik savollar berish hisoblanadi. Bunday savollar javob berishni talab qilish maqsadida emas, balki so’zlovchining fikrlashini rivojlantirish maqsadida beriladi. Shunday savollarga misollar: “Bunday vaziyat har birimiz bilan boiishi mumkin", “Sizlar ham balki qachondir shunday qilishni istagan boiishingiz mumkin - ku?”, “bo`lgan paytlarda sizning kayfiyatingiz ko’tariladi, to’g’rimi?” bu kabi savollar guruhiy tafakkur larayonini stimullashtiradi hamda ko’pincha ishtirokchilaming diqqatini tortadi.

Vizual qoilab-quvatlash. Ishtirokchilaming qiziqishini oshirish uchun qoilaniladigan yana bir metod ma’mzaning asosiy jihatlarini turli illyustrasyalar bilan o'tkazish. Slaydlar, yozuvlar, flipchartlardan foydalanish qo’shimcha stimul hisoblanadi. Chunki u ko'rish idrokini chaqiradi va javob reaksiyasini chaqiradi. Trening guruhlarida ma’ruza metodining afzalliklari: > Katta guruhlarda ishlashning qulay usuli. > Katta xarajatlami talab yetmaydi. > Mazmunini tizimlashtirish mumkin. > Mazmunini nazorat etish mumkin. > Vaqtni aniq taqsimlashning imkoni mavjud Ma’mzaning kamchiliklari: > Qabul qilishning passivligi > O’zaro ta ’siming mavjud emasligi > Trenerga talablaming ko’pligi (treneming shaxsiy sifatlariga qo’yiladigan jiddiy talab); > Ma’ruza mas’uliyatli jarayon bo’lib, trener va auditoriyadan о zisha yarasha kuch-quvvatni talab etadi.

Adabiyotlar: 1. Baratov Sh., Olimov L. Sotsial trening va amaliyot . Toshkent, 20 07 2. Ismoilova N., Abdullaeva D. Trening o’tkazish metodikasi . Toshkent, 2009 3. Ismoilova N . Sotsial psixologik trening Toshkent, 2019 4. Цзен Н., Пахомов Н. Психотренинг: игры и упражнения . Москва, 1999 5. Рудестам К. Групповая психотерапия . Москва, 2013 6. Вебер В. Важные шаги к помогающему диалогу. Введение. Спб .: РАТЭПП, 1998 7. Гиппиус С.В. Тренинг развития креативности . Спб., 2001 8. Анн Л.Ф. Психологический тренинг с подростками. - СПб.: Питер, 2007 9. Марковская И. М. Тренинг взаимодействия родителей с детми. — СПб.: Речь, 2005 10. Стишенок И.В. Сказка в тренинге: коррекция, развитие, личностный рост. СПб.: Речь, 2006 11. Умумий ўрта ва ўрта махсус давлат таълим муассасаларида психологик хизмат фаолиятини ташкил этиш тўғрисида НИЗОМ . Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 12 июлдаги 577-сон қарорининг 1- иловаси. https://lex.uz/docs/4417140

Похожие

Guruhiy treninglarning tashkiliy-uslubiy jihatlari

Psixologik treninglarning tarixi

Guruhiy psixologik maslahat individual va guruhiy psixokorreksiya

Guruhiy treningda o’yinning vazifalari

Guruhiy treninglarda psixogimnastik mashqlarning roli