Guruhiy treninglarda psixogimnastik mashqlarning roli - Психология - Рефераты

Guruhiy treninglarda psixogimnastik mashqlarning roli

Загружено в:

25.02.2024

Скачано:

0

Размер:

95.5 KB

Guruhiy treninglarda psixogimnastik mashqlarning roli Reja: 1. Psixogimnastika haqida umumiy tushuncha. 2. Psixogimnastik mashqlarni o’tkazishning o’ziga xosligi. 3. Psixogimnastik mashqlarning natijalarini muhokama qilish

Psixogimnastik mashq usuli haqida tushuncha Psixogimnastik mashq usuli — trening jarayonida ishtirokchilami faollashtirish, kayfiyatini ko'tarish, ular orasida o’zaro ishonch va samimiylik muhitini yaratish maqsadida pisixogimnastik mashqlar usulini qoTlash taktikasidir. Trening mashg'ulotlari jarayonida trening jarayonida qo’llaniladigan psixogimnastik mashqlami ham aksariyat hollarda (bizning muhitimizda) “o’yin” atamasi bilan atash yoki adashtirish hollari bo Tib turadi. Masalan, “Mevali salat” psixogimnastik mashq boTsada, uni o’yin deb atash va “Hozir Sizlar bilan “Mevali salat” o’yinini o’ynaymiz”, deb murojaat qilinadi. Shuni hisobga olgan holda, psixogimnastik mashqlaming o'yindan ajratib turadigan alohida jihati - bu harakatning mavjudligi ekanligini qayd etib o'tish lozim. Trening jarayonida psixogimnastik mashqlami o’tkazishning o’ziga xos jihatlari mavjud boTib, ulami bilish ha bir mutaxassis uchun zarurdir. Trener psixogimnastik mashqlami o’tkazishdan oldin va o'tkazish jarayonida ou usulning ayrim o’ziga xos muhim jihatlariga albatta amal qilishi lozim. Ya’ni o’z mashg’ulotining samarali boTishini istagan trener psixogimnastik mashqni tanlash va o'tkazishdan oldin quyidagi 4 xil holatni hisobga olinishi kerak boTadi: Birinchi navbatda trener psixogimnastik mashqni o’tkazishi natijasida gunihda qanday holat vujudga kelishi e’tibor qaratishi lozim. Buni shunday izohlash mumkinki, har qanday psixogimnastik mashqni o'tkazish natijasida guruhda asosan ikki xil holat kuzatiladi. a) butun guruhning holati o’zgarishi; b) guruhdagi har bir ishtirokchining holati o'zgarishi. Agar, kundalik hayotda gimnastika - tanamizning salomatligi uchun bajariladigan mashqlar to'plami ekanligini hisobga olsak, u holda psixogimnastik mashqlar - bizning psixikamizni, ya’ni ruhiyatimizni sogTomlatirish uchun xizat qiluvchi mashqlar to'plami ekanligini tahlil qilish mumkin. Demak, psiogimnastik mashqlar o’tkazilganidan so’ng eng awalo, guruhdagi har bir ishtirokchining holati o'zgarishi - uning kayfiyati ko’tarilishi, o'z muammolarini unutib, quvnoq holatga o'tib qolishi, faollashishi, eng asosiysi guruhiy isblarga tayyor bo'lib qolishi

kuzatiladi. Bundan esa butun guruhning holati ham ijobiy tomonga o’zgaradi, degan xulosaga kelish mumkin. Ikkinchi navbatda, psixogimnastik mashqni o tkazayotgan trener guruh taraqqivotning qaysi bosqichida turganligini hisobga olishi kerak. Buni bilishning zaruriyati shundaki, guruh ishtirokchilari qanchalik jipslashgan bo Isa, о zini erkin sezsa, o'tkazilayotgan mashqlar tahlikasiz, normada o’tadi va treneming kutiigan natijaga erishishi osonlashadi. Ayniqsa guruh a’zolarining tana kontaktlariga oid bo'lgan va ko'zni yumib bajariladigan mashqlarga e’tibor qaratish muhim, negaki bunday mashqlaming bevaqt o'tkazilishi guruhda zo'riqish yoki norozilik holatlarini keltirib chiqarishi mumkin. Trener hisobga olishi zarur boTgan uchinchi holat кип vaqtidir. Aun boshlanishida guruhda ishchanlik, ahillik, o'zaro ishonch muhitini yaratuvchi mashqlami o'tkazish maqsadga muvofiqdir. Bu - guruhning ayni paytdagi ishga taalluqli bo'lmagan tashvish va muammolarini unutishga olib keladi va guruh a’zolari "hozir va shu yerda" sharoitini his qilishadi. Bundan tashqari, ishtirokchilaming butun diqqat-e’tiborini va aqliy faoliyatini safarbar etishi uchun imkon tug'iladi. Kunning ikkinchi yarmida esa charchoqni tarqatadigan, hayajonli his-tuyg’ulami yumshatishga olib keladigan mashqlarni o'tkazish tavsiya etiladi. "Tushgacha ochlikka qarshi, tushdan so ng uyquga qarshi kurashish kerak" — bu har qanday treneming oltin qoidasi bo'lishi kerak. To rtinchidan, trener psixogimnastik mashqni O’tkazishda yo 'riqnomaga c 'tibor qaratishi kerak. Yo’riqnoma (instruksiya). Trening jarayonida o'tkaziladigan psixogimnastik mashqlaming asosiy samaradorligini ta’minlovchi qismi - yo’riqnoma deyiladi. Mashqning samaradorligi yo'riqnomaning aniq, puxta, oydin va ixcham tuzilganligiga bog'liq bo’lib, u o'zida yetarli darajada zarur axborotlarni ifoda etishi shart. Trener yo’riqnomani ortiqcha tafsilot va tushuntirishlar bilan to’ldirmasligi kerak. U qanchalik aniq, qisqa, tushunarli bo’lsa, psixogimnastik mashq shunchalik samarali o'tadi va kutiigan natijani beradi.

Treneming yo’riqnomani tushuntirish uchun sarflagan vaqti mashqni bajarishga ketgan vaqtga nisbatan kamroq vaqtni olsa, bunday yo'riqnomani risoladagidek yo’riqnoma deyish mumkin. Trener yo'riqnomani tushuntirish davomida har bir ishtirokchi bilan ко z orqali kontakt o’matishi kerak. Bu esa ishtirokchilarning e’tiborini oshirish, diqqatini jalb etish va ulami yaxshiroq tushunishga olib keladi. Irener ishtirokchilardan yo'riqnomaning tushunarli yoki tushunmaganlik holati bo'lganligini so’rashi shart. Yo’riqnoma hamma uchun tushunarli bo'lganligi va ishtirokchilar nitua qilishni hi lib olganligiga ishonch hosil qilgandan keyingina trener mashqni bajartirishga kirishishi mumkin. Agar mashqni bajarish jarayonida yo'riqnomani kimdir yaxshi lushunmagan bo’lsa, u holda mashqni bajarishni to'xtatish va yo'l qo'yilgan xatoni tuzatish lozim bo'ladi. Psixogimnastik mashqlarni o’tkazishda trenerga tavsiyalar. Trenerning о ’zi psixogimnastik mashqlami bajarishda qatnashishi kerakmi? degan savolga javob izlanadigan bo'lsa, aytish mumkinki, bu savolga mutaxassislar lomonidan berilgan javoblarda aniq ko'rsatma berilgan emas. Lekin bu borada mutaxassislar tomonidan qayd etilgan ayrim ko'rsatmalar mavjudki, ulami alohida la'kidlab o'tish mumkin: • Trener kunning 1-yarmida o'tkaziladigan qisqa psixogimnastik mashqlarda imkoniyatiga qarab ishtirok etishi kerak, ayniqsa kun boshida. Buni hatto qoida sifatida qabul qilish ham mumkin. Imkoniyat deganda esa bitta odam trener bo’lib ishlashi qiyinligi bois har doim yordamchi trener bo’lishi kerakligi nazarda tutiladi. • lshtirokchilaming toq yoki juft soni talab qilinadigan psixogimnastik mashqlarda guruhni toidirish uchun qatnashishi mumkin. Lekin bu trener shunday holatdagi barcha mashqlarda albatta qatnashishi shart degani emas. Treneming psixogimnastik mashq jarayonidagi asosiy vazifasi mashqda ishtirok etish emas, balki guruhni tartibga solib turish va ulaming ruhiyatida sodir bo’layotgan o'zgarishlami kuzatishdan iboratligini hech qaysi trener unutmasligi kerak. • Agar trenerdan mashqni nazorat qilib turish talab etilsa, u mashq bajarishda qatnashmaydi. Ayniqsa ko'zni yumib bajariladigan mashqlarda treneming

qatnashmasligi guruh ishtirokchilarining dadil bo’lishiga olib keladi, shu bois bunday mashqlarda trener ishtirok etmasligi lozim. Psixogimnastik mashqlarni tashkil etishda trener quyidagi tamoyillarga amal qitishi lozim: • Birinchidan. psixogimnastik mashqlaming mantiqiy tuzilishiga e’tibor berish kerak. Bunda “oddiydan murakkabga” prinsipi amal qilishi kerak. Kam harakat mashqlardan faollashtiruvchi mashqlarga va aksincha holatlarga o’tib turish kerak. • Ikkinchidan. ishtirokchilarni psixogimnastik mashqlarni bajarishga tayyorlab olish jarayoniga e’tibor berishi kerak. Ishtirokchilarga shunchaki, “Kelinglar o'ynaymiz” deb psixogimnastik mashqlarni boshlab bo’lmaydi. • Uchinchidan. trener o'ziga xos darajada juda katta psixogimnastik mashqlarlar “zaxirasi"ga ega bo’lishi lozimki, bu unga turli xil vaziyatlarda asqotadi. Trenerning emotsional ta’sirchanlik qobiliyati Trener o’zidagi istak-xohishni aniq namoyon qilish orqali ishtirokchilarni psixogimnastik mashqni boshlashga qiziqtirishi lozim. Psixogimnastik mashqni boshlash uchun qilingan taklif jonli, quvnoq tarzda aytilishi va ishtirokchilarni harakatga keltirishi kerak. Guruhdan psixogimnastik mashqni boshlashga bo’lgan xohishini so’rash tavsiya etilmaydi, chunki ko’pchilik ishtirokchilar uchun bu noodatiy ho l bo’lib, ular psixogimnastik mashqga qatnashishdan bosh tortishi mumkin. Shuning uchun guruhni tanlash imkoniyati (ya’ni "xohlasangiz qatnashing, xohlamasangiz o’ynamasligingiz mumkin" kabi vaziyatijda qoldirmaslik kerak. "Albatta o’ynaymiz" degan qaror — yagona qaror bo’lishi kerak! Trener psixogimnastik mashqlarni o’tkazish va uning samaradorligiga erishish uchun yana quyidagilami ham bilishi lozim. Psixogimnastik mashqning jadalligi va sur’ati. Trener psixogimnastik mashqning borishini, uning jadalligi va sur’atini ham aniqlab olishi muhimdir. Agar psixogimnastik mashq cho’zilib ketadigan bo’lsa, uni tezlatishga,

ishtirokchilarni qiziqtirish uchun esa mashqni ko’tarinki ruhda tugatishga harakat qilish zarur. Qiziqtirish va sirlitik (mashqqa jalb qilish). Ba’zi hollarda trener psixogimnastik mashqni boshlashdan va mashq qoidalarini tushuntirishdan oldin ishtirokchilarni qiziqtirish uchun ularga hozir qiziqarli mashq o’tkazilishini, ular bunday mashqni hech qachon bajarmaganliklarini sirli tarzda ta’kidlashi maqsadga muvofiqdir. Bahslashish (Musobaqalashish) Kattalarda ham va bolalar ruhiyatida ham musobaqalashishga bo’lgan moyillik kuzatiladi. Ana shu moyillikdan foydalangan holda trener ishtirokchilarda psixogimnastik mashqga xos kayfiyatni vujudga keltirish uchun guruhlar o’rtasida raqobat hissini uyg’otishi yaxshi natija beradi. Masalan, "Qayta qurish", "Mumyo” yoki "Minora" kabi psixogimnastik mashqlarda, agar trener topshiriqni musobaqa holatida tashkil qila olsa, (ya’ni "qani qaysi guruh tezroq bajaradi?"ga o'xshagan ko’rinishlarda bersa), psixogimnastik mashq jadalroq va qiziqarliroq o'tadi. Albatta, barcha psixogimnastik mashqlarda bu taktikani qoTlash maqsadga muvofiq emas, biroq o’rni kelganda foydalanish yaxshi natija beradi. Psixogimnastik mashqlarni to’xtatish va muhokama qilish. Treninglai davomida qo'llaniladigan psixogimnastik mashqlar ishtirokchilar uchun qiziqarli va g'ayri oddiy bo'lganligi uchun odatda ko’pchilik ishtirokchilar ulaming uzoqroq vaqt davom ettirilishini istaydi. Lekin bu treneming rejasi buzilishiga va trening samarasining pasayishiga olib ketishi mumkin. Shuning uchun trener har bir mashqni vaqtida to'xtatish va muhokama qilish texnikasini puxta egallashi zarur. Trener psixogimnastik mashqning qanday borishini oldindan aytib beradi va uning vazifasi vaqtni kuzatib borishdan iborat boMadi. Shunga asosan u mashqning tugashini guruhga maTum qiladi. Lekin ko’pincha mashqni o’tkazishning chegarasini oldindan aniqlab bo'lmaydi, bunda asosiy e’tibor guruh a’zolari o'zlarini qanday his qilishi, ulaming mashqni bajarish jarayoniga qanchalik berilganligi va qiziqqanlik1 darajasini hisobga olishga qaratiladi.

Bu borada umumiy qoida shunday: ishtirokchilaming psixogimnastik mashqdan qoniqishi yuqori darajaga yetganda, uni yakunlash kerak. Trener guruh ishtirokchilarining holatidagi o’zgarishlami diqqat bilan kuzatishi va ana shunday" daqiqani payqab olishi kerak boTadi. Bu daqiqa shundan iboratki, bir tomondan mashqning maqsadi uchun va uning muhokamasi uchun yetarli materiallar yig'iladi, boshqa tomondan esa guruhning ko’pgina ishtirokchilari mashqni bajarishni davom ettirish niyatida bo'lib va uni tugatishga roziligini ham izhor etadilar. Psixogimnastik mashqning yakunida albatta muhokama jarayonini o’tkazish shart. Bunda quyidagi tavsiyalarga amal qilinishi lozim boTadi: Agarda mashqni o’tkazishdan maqsad ko'proq va mazmunli axborot olishga yo'naltirilgan bo’Isa, demak uning muhokamasiga ham shuncha ko’p vaqt sarflanadi. Bu vaqtda ulaming mashqning tag-zamirida yotgan mantiqni anglash borasidagi fikilari so raladi va treneming o’zi ham mashqning asl mohiyatini ochib bemvchi fikrlami bildiradi (Masalan, “Mevali salat” mashqi zamirida insonning yashash uchun kurash instinkti yotishi kabi). Agar mashqning maqsadi guruh a’zolarining holati qay darajada o'zgarganligini bilishga qaratilgan bo’lsa, u holda muhokama jarayonida: "Siz о zingizni qanday his qilyapsiz?", "Hozir kayfiyatingiz qanday?" kabi qisqa savollar beriladi. Bunday sharoitda aksariyat holatlarda “kayfiyatim ko’tarildi”, “mazza qildim, zo`r bo`ldi, faollashdim”, “tetiklashdim” kabi ijobiy va hissiy javoblar beriladi va shu bilan chegaralaniladi. Ba’zi hollarda esa ishtirokchilaming aniq bir holatini ко rgan boshlovchi o’zi ham ularga quyidagicha gap qotishi mumkin: "Ko’rib turibmanki, hammangiz xushvaqtsiz, demak endi keyingi murakkab ishlarga ham о `tish mumkin, Men ko’ryapmanki, hamma tabassum qilayapti, menimcba kayfiyatlar yaxshi, demak, mashg'ulotni davom ettirish mumkin" va h.k. Guruhlarda birgalikda o’tkaziladigan psixogimnastik mashqlarda g’olib va mag lublarbo Imasligi va hech kim o'zini yakkalanib qolganday xis qilmasligi kerak, aksincha psixogimnastik mashqdan asosiy maqsad bu — vaqtixushlik qilishdir va u mashq ishtirokchilarida umumiylik, mushtaraklik hissini vujudga

keltirishi lozim Psixogimnastik mashqiar bolalarda ham, kattalarda ham boshqalarga ishonch, diqqatni jamlash, kirishimlilik va o’zaro muloqot kabilarga ko’nikma, malakalar hosil qiladi. Shu tarzda mashqiar ishtirokchilaming nafaqat aqliy jihatdan, balki umuman shaxs sifatida rivojlanishiga ham katta yordam beradi. Shuningdek, psixogimnastik mashqiar ishtirokchilami uzoq davom etgan zo'riqtiruvchi mashg’ulotlar yoki noxush hayotiy vaziyatlardan so’ng o'zini tiklab olishiga yordam beradi. Trener yodda tutishi kerak bo’lgan holatlardan yana biri mashg'ulotning boshlang'ich bosqichida guruhdagi barcha ishtirokchilar ham mashqlarda ishtirok etishni istayvermaydilar va ulami majburlash kerak emas. Lekin bu ulaning xohishini qondirish kerak, deani ham emas. Trener ulami turli usullar bilan qiziqtirishi va mashqdagi ishtirokini ta’minlashi lozim. Odatda tajribalarda shu narsa isbotlanganki, bunday ishtirokchilar bitta psixogimnastik mashqda qatnashsalar, o’z- o’zidan keyingi mashqlarda ham ishtirok etishni istab qoladilar. Shuningdek, treneming har doim yelib-yugurib harakat qilishi ishtirokchilami faol bo’lishga undash bilan birgalikda, guruhda xush kayfiyat, do’stlik muhitini yaratishga ham yordam beradi. Psixogimnastik mashqning oxiri doimo qandaydir emotsional ahamiyatga ega bo’lishi kerak. Ya’ni psixogimnastik mashq oxirida albatta ikki xil holat kuzatilishi zamr: birinchidan, ishtirokchilarda ko’tarinki kayfiyat kuzatilishi lozim. Ikkinchidan, psixogimnastik mashqdagi o’zaro munosabatlardan mantiqiy yakun kelib chiqishi kerak.

Adabiyotlar: 1. Baratov Sh., Olimov L. Sotsial trening va amaliyot . Toshkent, 20 07 2. Ismoilova N., Abdullaeva D. Trening o’tkazish metodikasi . Toshkent, 2009 3. Ismoilova N . Sotsial psixologik trening Toshkent, 2019 4. Цзен Н., Пахомов Н. Психотренинг: игры и упражнения . Москва, 1999 5. Рудестам К. Групповая психотерапия . Москва, 2013 6. Вебер В. Важные шаги к помогающему диалогу. Введение. Спб .: РАТЭПП, 1998 7. Гиппиус С.В. Тренинг развития креативности . Спб., 2001 8. Анн Л.Ф. Психологический тренинг с подростками. - СПб.: Питер, 2007 9. Марковская И. М. Тренинг взаимодействия родителей с детми. — СПб.: Речь, 2005 10. Стишенок И.В. Сказка в тренинге: коррекция, развитие, личностный рост. СПб.: Речь, 2006 11. Умумий ўрта ва ўрта махсус давлат таълим муассасаларида психологик хизмат фаолиятини ташкил этиш тўғрисида НИЗОМ . Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 12 июлдаги 577-сон қарорининг 1- иловаси. https://lex.uz/docs/4417140

Похожие

Guruhiy psixologik maslahat individual va guruhiy psixokorreksiya

Stressni bartaraf etish treninglari

Stressni bartaraf etish treninglari

Guruhiy treningda o’yinning vazifalari

Guruhiy treninglarning uslubiy muammolari