Boshqaruv pedagogikasi, davlat xizmatchisining pedagogik yo`nalganligi - Педагогиka - Рефераты

Boshqaruv pedagogikasi, davlat xizmatchisining pedagogik yo`nalganligi

Загружено в:

13.04.2024

Скачано:

0

Размер:

62 KB

Boshqaruv pedagogikasi, davlat xizmatchisining pedagogik yo`nalganligi Tayanch iboralar: Strategik ko`ra bilish, pedagogik yo`nalganlik, taktika, biologik (nasl), tabiiy muhit; madaniy muhit, ijtimoiy tajriba, odamlar bilan munosabat, madaniylashgan jonzot, ijtimoiy, tarixiy tajribaga ega bo`lgan muayyan avlod vakili, individ, ijtimoiy funksiya, aqliy rivojlanish, xodimlarning umumiy va kasbiy ma’lumoti, ma’naviy yetuklikka erishish, madaniy tadbirlar tashkil etish, axloqiy muammolarni yechish, xodim madaniyati, ma’lumot darajasi, axloqi, kasbiy va hayot tajribasi, jismonan sog`lomlik, ma’naviy barkamollik,individual, ijtimoiy, ruhiy sifatlar,mehnat jamoasi, ruhiy vaziyat, axloqiy-ma’muriy chora, xodimning munosabati. Yaxshi strategiya va uni amalga oshirish - yaxshi boshqaruvning eng ishonchli belgisi. Rahbar boshqaruv strategiyasi beshta bir-biriga bog`liq masalani hal etishga asoslanadi. Bular: 1. Tashkilot bajarishi lozim bo`lgan strategik ko`ra bilish, harakat, uzoq muddatli yo`nalishi va aniq vazifani shakllantirish. 2. Strategik ko`ra bilish va zimmadagi vazifani aniq maqsad hamda topshiriqqa aylantirish. 3. Maqsad va vazifalarga erishish strategiyasini ishlab chiqish. 4. Qabul qilingan strategiyani malakali hamda samarali tatbiq etish va amalga oshirish. 5. Ish natijalarini baholash, yangi yo`nalishlarni o`rganish va rivojlanishning uzoq muddatli yo`nalishi, strategiya maqsadlari yoki amaldagi tajribaga asosan uni amalga oshirish usullari, o`zgaruvchan sharoitlar, yangi g`oyalar va imkoniyatlarga qaratilgan xatti -harakatlarni amalga oshirish .

Tashkilot bajarishi lozim bo`lgan strategik ko`ra bilishni, harakat, uzoq muddatli yo`nalishini va aniq vazifani shakllantirish. Bu vazifani bajarishda tashkilotning rahbari quyidagi savollarga javob berishi lozim: biz nima qilmoqchimiz va nimaga erishamiz? Zimmadagi vazifa bayon qilinganda tashkilot faoliyatining tavsifi aniqlashadi va u mijozlar uchun nima qilishi kerakligi belgilanadi. Rahbar esa o`z xodimlarida ―maqsad tuyg`usini yuzaga keltirish uchun, ularni tashkilotning strategik mo`ljali va zimmadagi vazifa to`g`risida xabardor qilishi lozim. Strategik ko`ra bilish, va zimmadagi vazifani aniq maqsad hamda topshiriqqa aylantirish. Rahbariyat tomonidan belgilangan maqsadlar qisqa va uzoq muddatli bo`ladi. Qisqa va uzoq muddatli maqsadlarni uyg`unlashtirish kerak bo`lgan hollarda keyingisi ustuvor hisoblanadi. Maqsadlarni belgilashda sohadagi barcha rahbarlar ishtirok etishi lozim. Tashkilot rahbari barcha bo`linmalari orqali oldiga aniq vazifalar qo`yadi, bularni hal etish umumiy maqsadga erishilishiga muayyan hissa bo`lib qo`shiladi. Boshqaruv strategiyasi 5ta o`zaro bog`liq vazifani bajarishga asoslanadi: strategik ko`ra bilish va tashkilot vazifasini shakllantirish; maqsadlarni belgilash; maqsadlarga erishish strategiyasini ishlab chiqish; strategiyani joriy etish va amalga oshirish; ishlarni baholash, yangi yo`nalishlarni o`rganish va to`g`rilovchi harakatlarni amalga oshirish. Bu vazifalar bir yo`la va abadiy hal bo`lmaydi, chunki tez-tez yangi vaziyatlar yuzaga kelishi natijasida to`g`rilovchi harakatlar o`tkazish zarurati yuzaga chiqadi. Kishilarning bilimi rahbar kasbiy vakolatining ko`rsatkichidir. Inson ijtimoiy munosabatlar tizimiga qo`shilganda va mustaqil faoliyat uchun ijtimoiy sifatga ega bo`lganda shaxs sifatida qaror topadi. Shaxs - alohida kishi, ijtimoiy-ma’naviy, axloqiy mohiyatni o`zida mujassamlashtirgan odam. Bu tushuncha barcha ijtimoiy-gumanitar fanlarda o`z predmeti nuqtai nazaridan ishlatiladi. Shaxs haqida xilma-xil talqinlar bor. Shaxs — biofiziologik, ijtimoiy, ma’naviy, axloqiy va estetik fazilat va hislatlarning yaxlit bir butunlikka aylanishi hamda munosabatlar tizimi bilan qamrab olinishidir.

Shaxsning shakllanishida quyidagi omillar qatnashadi: 1) biologik (nasl); 2) tabiiy muhit; 3) madaniy muhit; 4) ijtimoiy tajriba; 5) odamlar bilan munosabat. Shaxsning biofiziologik jihati ovqatlanish, joylashish, jinsiy aloqalarga kirishish, bola tug`ilishi kabi individual faoliyati bilan bog`liq hodisalardir. Shaxsning shakllanishiga tabiiy aloqador buyum va aloqalar olami fizik muhit deb ataladi. Shaxs madaniylashgan jonzot; ijtimoiy, tarixiy tajribaga ega bo`lgan muayyan avlod vakili; odamlararo munosabatlar subyekti bo`lishi ham mumkin. Bu uch omil ham shaxs hayoti va faoliyatida muhim ahamiyat kasb etadi. Shaxs — jamiyatdagi alohida bir kishi, odam. Lekin odam shaklidagi har bir mavjudotga nisbatan ―shaxs so`zini qo`llab bo`lmaydi. Ko`zga ko`ringani, namoyon bo`lgani uchun insonni bashar, insoniyatni esa bashariyat deydilar. Jism egasi bo`lmish har bir bashar shaxs darajasiga ko`tarila olmasligi ham mumkin. Falsafada ―individ degan atama va tushuncha bo`lib, lotincha individum degan so`zdan kelib chiqqan, ―bo`linmaydigan degan ma’noni anglatadigan bu atama mustaqil yashaydigan tirik vujud, har bir shaxs, hayvon va o`simlikni bildiradi. Individual ong — ayrim shaxsning ongi, davr, zamon, millat, individual turmush ta’sirida shakllangan shaxsning ma’naviy dunyosi. Individual ong ijtimoiy ong bilan uzviy bog`langan, chunki har bir shaxs muayyan jamiyatda muayyan muhitda yashaydi, shuning uchun uning ongi ijtimoiy ongning ifodasidir. Ammo individual ong ijtimoiy ongdan ajralmas bo`lsada, har doim ham ijtimoiy ongning bir bo`lagi bo`lavermaydi. Shaxsga nisbatan, ijtimoiy munosabatlar va ongli faoliyat subyekti sifatidagi inson; 2) individni jamiyat a’zosi sifatida tavsiflovchi ijtimoiy qimmatli xususiyatlarning barqaror tizimi kabi tavsiflar ham mavjud. Individ ijtimoiy funksiyalarni o`zlashtirish va o`z-o`zini anglashni rivojlantirish jarayonida Shaxs bo`lib yetishadi. Ijtimoiy umumiylikka qo`shilishga intilish va shu bilan birga alohidalanish, ijodiy individuallik namoyon qilish Shaxsni ijtimoiy munosabatlar mahsuli va subyektiga aylantiradi. Shaxsning shakllanishi individlarning ijtimoiylashishi ya’ni tarbiyalash jarayonida amalga oshadi. Shaxs turmushning

muayyan ijtimoiy-tarixiy sharoitlari mahsuli. Individual, takrorlanmaydigan quyidagi psixologik ko`rsatkichlar namoyon bo`ladi: uquv, qobiliyat, qiziqqonlik, xususiyat, yo`nalganlik. Xususiyat — munosabatlar to`rtta tizimda namoyon bo`luvchi atrof muhitga va o`z-o`ziga munosabatning barcha rang-barangligini aks ettiruvchi. Shaxs o`z ehtiyojini qondirishga intilib, turli mehnat va ijtimoiy faoliyat sohasiga kirib boradi. Olimlarning fikricha, shaxs faolligining manbai uning turli- tuman ehtiyojlaridir. Ehtiyoj - bu individning rivojlanishi va faol darajada o`zini namoyon qilishining sharoitlarga bog`liq bo`lgan omilidir. Ehtiyojlarning quyidagi turlari ajratiladi: biologik, fiziologik, psixologik, ijtimoiy. Rus olimi R. Nemov fikricha, shaxsdagi mavjud ehtiyojlarni ikki guruhga bo`lish mumkin: 1. Biologik ehtiyojlar bu fiziologik (tashnalik, ochlik, uyqu, jinsiy, moslashuv va boshqalar) ehtiyojlar. 2. Ijtimoiy ehtiyojlar — bu mehnat qilish, bilish, estetik va axloqiy-ma’naviy ehtiyojlar . Ehtiyojlarni biologik hamda ijtimoiy turlarga bo`lganimiz bilan shu narsani unutmasligimiz lozimki, shaxsdagi har qanday ehtiyoj ham ijtimoiylashgan bo`ladi, ya’ni ular o`sha jamiyat va muhitdagi qadriyatlar, madaniy normalar va insonlararo munosabatlar xarakteriga bog`liq bo`ladi. Masalan, eng tabiiy va tushunarli hisoblangan bizning ovqatlanishga bo`lgan ehtiyojimizni olsak, u ham konkret muhitga qarab turlicha harakatlarni keltirib chiqaradi. Kishining dasturxon atrofida o`zini tutishi uning tarbiyalanganlik darajasi, madaniyatligi va boshqa bir qator omillarga bog`liq. Mashhur amerikalik psiholog, psixiatr va gumanistik psihologiya vakili Abraxam Maslou (1908-1970) ehtiyojlarning iyerarxik modelini yaratgan. Uningcha, odamlar ehtiyojning ko`plab turlarini boshlaridan kechiradilar. Muallif ularni bir necha guruhga bo`lib tahlil qilgan : - psixofiziologik ehtiyojlarga tashnalik, ochlik, dam olish, uy-joy, jinsiy aloqaga bo`lgan ehtiyojlar kiradi;

- xavfsizlik va kelajakka ishonch ehtiyojlari - bu ehtiyojlar ma’lum bir guruhga xos bo`lib, unda insonlarning bir-birini tushunishi, sevgi munosabatlari, o`zaro ijtimoiy munosabatlarga kirishimliligi, bog`liqligi, qo`llab-quvvatlashi kabilar kiradi. A.Maslou bu ehtiyojlarni o`sish ehtiyojlari sirasiga kiritadi; - ijtimoiy mansublik ehtiyojlari - jamiyatda kerakligi va o`z o`rni bor ekanligini his qilish ehtiyoji. Rasmiy va norasmiy jamoalar, do`stlik rishtalari bunga yaqqol misol bo`ladi; - obro`, hurmat qozonish, o`zini ahamiyatli his etish ehtiyojlari - bunga o`zini o`zi hurmat qilish va tan olish ehtiyojlari kirib, bu ham o`sish ehtiyojiga taalluqlidir; - o`zini namoyon etish, o`zidan iz qoldirish ehtiyojlari (yuksalish) - bu eng yuqori ehtiyoj pog`onasidir. Unda ahamiyatga molik, qadrlanadigan shart- sharoitlarda va rivojlanishida insonning shaxs sifatidagi takomillashuvi nazarga olinadi. A.Maslouning ta’kidlashicha, insonning orzu va ehtiyojlari cheksizdir. Har bir inson bir marraga kelgandan so`ng darhol ikkinchi bir marrani mo`ljallay boshlaydi. ―Maqsad - intilish - yetishish jarayonini qayta-qaytadan takrorlanaveradi. - barcha yuqori ehtiyoj ko`rsatkichlari qat’i iyerarxik tuzilishlar orqali amalga oshadi. A. Maslouning fikricha, ehtiyojning yuqori pog`onasi, qachonki ehtiyojning pastki pog`onasi (―fiziologik, xavfsizlik va himoya) qondirilgandagina yuzaga chiqadi. A.Maslouning fikricha, sog`lom rivojlanish uchun bizning qobiliyatlarimizni amalga oshirish, ko`rsatish darkor, zero, psixik buzilishlarning alomati ana shu ichki imkoniyatlar, qobiliyatlarni tormozlash yoki shu qobiliyatlarni ro`yobga chiqarmaslik natijasida paydo bo`ladi. Uning nazariyasi tashkilotlar boshqaruvida muhim ahamiyat kasb etdi. Rahbarlar ishchilar nima uchun ishlashni xohlashadi-yu, nega xohlashmaydi, degan narsani asta-sekinlik bilan tushunishadi. Ularga shu narsa ma’lum bo`ldiki, shaxsning ehtiyoj turlariga qarab motivatsiyasi keng ko`lamda aniqlanadi. O`z qo`l ostidagilarning ehtiyojlarini amalga oshirish yo`li bilan ularning muammolarini hal

qilish mumkin. Muallifning fikricha, mazkur jarayonni badiiy asar yaratish, sport bo`yicha muvaffaqiyatlarga erishish, hatto, ota-onalik burchining yaxshi ado etilishi misollarida ko`rish mumkin. Indiv iduallik bu - xulq-atvorning o`ziga xosligi va muayyan faoliyat turiga muvofiqlikni belgilovchi shaxsning xususiyati. Bu shaxsning o`ziga xosligi, uning hech kimga o`xshamasligi. Rahbarning xuddi shunday individual xususiyatga ega shaxslar bilan ishlashiga to`g`ri keladi hamda ular bilan til topishishi kerak bo`ladi. Inson xususiyatlarining quyidagi turlari mavjud: Sangvinik: odamlar bilan tezda chiqishib ketadi va ular bilan faol aloqaga kirishadi; bir tahlildagi ishlarni yoqtirmaydi va bir tur faoliyatini boshqa tur faoliyatiga oson almashtiradi; serzavq, o`z hissiyotlarini oson boshqaradi va yangi sharoitga tezda moslashadi. Baland ovozda, tez va dona-dona qilib gapiradi, nutqiga ifodaviy xatti-harakatlar va imo-ishoralarni qo`shib yuboradi. O`z aqliy qobiliyatiga nisbatan mulozamatlarga befarq emas. Flegmatik: xatti–harakatlari bir tekis va unga salmoqlab ko`rilmagan, shoshma-shosharlik bilan qaror qabul qilish begona, bir faoliyatdan boshqasiga ko`chishi sust, yangi sharoitlarga tezda moslashadi va kam hafsala. Uni biror nima qilishi uchun tashqi kuchli turki kerak. Chidamlilik va o`zini tuta bilishlik o`ziga xosdir. Xotirjam so`zlaydi, hissiyotlarini keskin namoyish qilmaydi. Holerik: nihoyatda ishchanligi bilan ajralib turadi, juda faol va kuchini qayerga qo`yishni bilmaydigan bo`ladi; bosh ko`tarmay ishlashi mumkin va qiyinchiliklarni ko`tarinki ruhda yengadi. Ko`pincha, faolligi kuchaygandan so`ng tushkunlik davri boshlanadi va toliqish yuz beradi, ayniqsa, bunday holat faol qilingan harakat muvaffaqiyat keltirmasa, yuz beradi. Holerikning kayfiyati barqaror emas, u qiziqqon, o`ziga bino qo`ygan va bir tomonlama fikrlaydi. Tutilib tez so`zlaydi. Melanholik: haddan tashqari ta’sirchan, tezda kirishib ketadigan va arzimas narsalarni ham ko`ngilga oladigan; tang vaziyatlarda ko`pincha sarosimaga tushib qoladi, ezilish va zerikish kayfiyati unga xos; muvaffaqiyatsizlikdan qattiq qayg`uradi.

Turmushdagi o`zgarishlarni sekinlik bilan o`zlashtiradi va unga ko`nikishi juda sust; uyatchan, cho`chinqirab turadi va qat’iyatsiz. Shaxsning mehnat va ijtimoiy sohadagi faoliyatining muhiti va natijasini belgilovchi individual xususiyatga bo`lib, his–hayajon va sezgi, uquv va aqliy faoliyat, tabiat va iroda kiradi. His-hayajon - bu shaxsning atrof muhitga, odamlar va o`z–o`ziga bevosita tashvish shaklida munosabatda bo`lish usuli. Hayotdagi yuz beradigan ko`pgina vaziyatlar turli his-hayajon yuzaga kelishi bilan bog`liq: ijobiy va salbiy, chuqur va yuzaki va b. Sezgi - shaxsning biror narsa yoki hodisaga munosabatini ifoda etuvchi barqaror munosabatiga oid his–hayojon. Sezgining quyidagi turlari mavjud: ma’naviy (ijtimoiy burch, sevgi, burch, g`urur), intellektual (ma’lum natijalardan olimning xursand bo`lishi yoki ko`ngli to`lmasligi, konstruktor v.x.k larning qoniqish hosil qilishi yoki qilmasligi), estetik - shaxsning o`zini qurshab turgan olamdagi va san’atdagi go`zalliklardan ta’sirlanishini belgilaydi. Uquv, bu - shaxs tabiiy qobiliyatining rivojlangan holati. U quyidagicha bo`lishi mumkin: umumiy - diqqat, kuzatuvchanlik, eslab qolish, ijodiy tasavvur, mulohazalilik va b; maxsus - tasavvuriy (chiziqlar, mutanosiblik va boshqalarni sezish), matematik (abstrakt fikrlash, tahlil va sintezga moyillik), tashkilotchilik va boshqa hislatlar. Bunday uquvlar insonni o`qitish va tarbiyalash jarayonida belgilanadi, shuningdek, uning faol mehnat va ijtimoiy faoliyati mobaynida shakllanadi. Aqliy faoliyat: pragmatik ma’noda - bu hayotning mazmunini anglash, maqsad hamda vazifalarni belgilash, ularni hal etishning samaradorli usullarini izlash. U noaniqlikni kamaytirishga yo`naltiriladi Xarakter - bu individual ruhiy xususiyatlar majmui. Insonda odatdagi sharoitda namoyon bo`ladi va shunday sharoitda unga xos xatti -harakat usullarida ifodalanadi. Tabiatning umumiy ko`rinishi shaxsning fuqarolik mas’uliyati, burchi, odamlarga va o`z–o`ziga munosabatida aks etadi. Boshqaruv faoliyatining muvaffaqiyati ko`p jihatdan xodimlarning mehnatga manfaat bilan munosabat bildirishiga bog`liq. Mehnatga qiziqtirish tuzilmasi xodimda o`z kasbiy faoliyati natijasidan faxrlanish tuyg`usini uyg`otishi lozim.

Rahbarning kasbiy vakolatliligining ko`rsatkichi bo`lib, odamlarni bilish: ular individual va ijtimoiy-psixologik sifatlari hisoblanadi. Emotsiya va his etish, uquv va aqliy faoliyat, xususiyat va iroda individual -psixologik sifatlar sanaladi. Bu hislatlar avloddan- avlodga qon orqali o`tadi. Bulardan farqli o`laroq ijtimoiy - psixologik sifatlar ijtimoiy orttirilgan hisoblanadi. Boshqaruv faoliyatidagi muvaffaqiyat ko`p jihatdan rahbarning xodimlarni mehnatga qiziqish bilan munosabatda bo`lishdan qanchalik manfaatdor qila bilishiga bog`liq. Rahbarning faoliyati ko`p jihatdan pedagogik faoliyatdan iborat bo`ladi. Rahbar bajaruvchilarga qat’iyat bilan o`z g`oyasini o`tkazadi va ularni amalga oshirishni o`rgatadi. Har bir rahbar psixologik bilimlar bilan bir qatorda, muayyan pedagogik bilimga ham ega bo`lishi kerak. Shular yordamida u xodimlarga ularni tarbiyalash va mukammallashishlariga ta’sir etuvchi shakl hamda usullarning yanada samaraliligini topish mumkin . Tarbiya jarayonida rahbar quyidagi pedagogik muammolarni hal etishi kerak: aqliy rivojlanish; (xodimlarning umumiy va kasbiy ma’lumoti) ma’naviy yetuklikka erishish;( madaniy tadbirlar tashkil etish, axloqiy muammolarni yechish) muomalani to`g`ri ishlata bilishga erishish. Bunda quyidagi pedagogik tamoyillarga rioya qilish lozim: ezgu ideallar bilan mashg`ul bo`lish; shaxsiy hislatlarni takomillashtirish. Tarbiyaviy ta’sir usullari boshqaruv pedagogikasining asosi hisoblanadi. Tarbiyaviy ta’sir rahbarning quyidagi omillarni bilishiga bog`liq: - xodim madaniyati va ma’lumot darajasi, uning axloqiy kasbiy va hayot tajribasi qay darajada rivojlanganligi; - jismonan sog`lomligi, ma’naviy barkamolligi; - individual, ijtimoiy va ruhiy sifatlari; - mehnat jamoasidagi ijtimoiy va ruhiy vaziyat; - axloqiy - ma’muriy choraga xodimning munosabati .

Tarbiyaviy ta’sir har bir shaxsning o`ziga qaratilgan bo`lishi kerak, bu rahbardan tarbiyaning turli usullaridan xabardor bo`lishini taqozo etadi. Rahbarning tarbiyaviy ta’sir usullaridan oqilona foydalanishi, ya’ni pedagogik savodli bo`lishi xodimda xulqiy farosat va ko`nikmalarni shakllantirishni ta’minlaydi. Rahbar tarbiyaviy ta’sirni amalga oshirishining quyidagi tamoyillari mavjud: ruhiy o`ziga xoslik, ya’ni shaxsga tarbiyaviy ta’sir o`tkazishdan oldin uning individual, ijtimoiy-ruhiy sifatlarini aniqlashi lozim; ma’naviy motivlar - o`ziga bo`ysunuvchilar oldida yuqori darajadagi xulq– atvor egasi ekanligini shaxsan namoyon etish, bu rahbarga ―menga o`xshashga harakat qil, deb talab qilish imkonini beradi. yakka tartibda (individual) yondashish, bu - har bir shaxsning o`ziga xos bo`lgan tomonini izlash; mehnat faoliyatining talablariga moslashish, bu - xodim aqliy imkoniyatini aniqlash va undan samarali foydalanish bo`yicha pedagogik muammolarni hal etish; shaxsiy yondashish, bu - xodimda noyob qobiliyat kurtaklarini o`stirish va ularni rivojlantirish; tizimli yondashish, bu - shaxsni har jihatdan idrok etish va uning xulqiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash. Insonlar qanchalik tajribali va bilimdon bo`lsa ularni odob masalalari shunchalik qiziqtira boshlaydi. Xodimlarning axloqiy yuksakligi zamonaviy rahbar boshqaruv faoliyatining muhim sifat ko`rsatkichi hisoblanadi. Bunga erishish uchun, avvalo, rahbarning ijtimoiy - axloqiy tayyorgarligi zarur. Ana shu maqsadda boshqaruv odobi qoidalari tuziladi. Uning mohiyati ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarishning barcha ishtirokchilari xulq–atvori tamoyil va me’yorlarini asoslashdadir, xizmat huquq va majburiyatiga kasb burchi sifatida munosabatda bo`lish zarurligidadir. Boshqaruv odobi ma’muriy va xo`jalik faoliyatini sifatli ado etishga yo`naltirilgan nazariy-amaliy axloqiy bilimlar va amaliy tavsiyalar tizimidan iboratdir. Ijtimoiy adolat, shaxs erkinligi, xalollik, mas’uliyatni his qilish, tabiatni asrab-avaylash uning asosiy tamoyillari hisoblanadi .

Rahbarning asosiy axloq qoidalari: - insonlarga keng ko`lamda o`z foydaliligini namoyon etish uchun - hokimiyatga intilish; - boshqaruv faoliyatida qatnashish uchun xodimlarni faol jalb etish; - foydali tanqidni samimiy qabul qilish va jamoat fikrini hurmat qilish; - bo`ysunuvchilarga ishongan holda munosabatga moyillik, ularni o`z hamfikrlari deb bilish. Axloqiy barkamollik rahbarning ishbilarmonlik sifatlaridan biri hisoblanadi. Rahbarning axloqiy qiyofasi - umumiy, muayyan va o`ziga xos xulq sifatlari tizimidir . Unda quyidagi axloqiy sifatlar mujassam: vatanga sadoqat; urf - odat va an’analarni hurmat qilish hamda ularga amal qilish; shaxs erkinligi va uning qadr–qimmati daxlsizligini tan olish; insondagi yaxshi hislatlar tuganmasligiga ishonch: kishilar shaxsiy-ishbilarmonlik sifatlari va ular faoliyatini obyektiv baholash, ular individualligini tan olish; muomalada ochiqko`ngillik bilan munosabatda bo`lish; tabiatni muhofaza qilishga erishish. Quyidagilar muayyan axloqiy sifatlar hisoblanadi: vijdon bilan ish ko`rish - shaxsiy javobgarlikni kuchli his etish; axloqiy iroda - kishilar hurmatini qozona bilish; halollik - ishga astoydil kirishish, ishda talabchanlik va to`g`ri fikrlay bilish; o`zini tuta bilish - shaxsiy ko`ngilsizlik va ishdagi muvaffaqiyatsizlikni yengil kechirish; subutlilik - o`z axloqiy nuqtai nazarida sobit turish; jamoaviylik - ijtimoiy uyushganlik hissiyoti. Bu sifatlar rahbarning axloqiy qiyofasini belgilaydi. Quyidagilar o`ziga xos axloqiy sifatlar hisoblanadi . - mehnatsevarlik - jismoniy quvvat va aqliy qobiliyatni to`liq o`z ishiga baxsh etish ;

kamtarlik - hokimiyatdan oqilona foydalanish, o`z yutuq va kamchiliklariga tanqidiy munosabatda bo`lish; mas’ullik - ishda ―tavakkal qilishdan cho`chimaslik, so`z bilan ish birligi; ochiq ko`ngillik - kishilarga beg`araz yordam ko`rsatish, ular kamchiliklariga toqat qila bilish va ranjitganlarga kechirimli bo`lish. Yuqorida keltirilgan sifatlarning uch guruhi bir-biri bilan bog`liq va rahbar axloqiy qiyofasi modulini tashkil etadi . Xodimlarning ma’naviy yuksakligi zamonaviy rahbar boshqaruv faoliyatining muhim sifat ko`rsatkichi hisoblanadi. Bunga erishish uchun boshqaruv odobi - ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarishning barcha ishtirokchilari xulq–atvori tamoyillari va me’yorlari yaratilgan. Jamoa faoliyatining natijasi rahbarning axloqiy sifatlarigagina emas, balki har bir shaxs va umumjamoa axloqiy sog`lomligiga ham bog`liqdir. Kishilar majmuini axloqiy sog`lom jamoaga aylantirish rahbarning muhim boshqaruv maqsadi hisoblanadi.

Adabiyotlar: 1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. -Т.: ―Маънавият, 2008. 2. Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. - Т.: ―Ўзбекистон, 2010. 3. Каримов И.А. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. -Т.: ―Ўзбекистон, 2011. 4. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. - Т.: ―Ўзбекистон, 1996. 5. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг ―Мамлакатимизни 2016 йилда ижтимoий-иқтисoдий ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мўлжaлланган иқтисoдий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишлари га бағишланган Вазирлар Мaҳкaмaсининг кeнгайтирилган мaжлисидаги мaърузaси. www.gov.uz 6. Президент Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистон Республикаси Кoнститутцияси қaбул қилинганининг 24 йиллигига бағишланган тaнтaнaли маросимдаги мaърузaси www . gov . uz 7. Давлат бошқаруви органлари ва маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органлари ходимларининг одоб-ахлоқ намунавий қоидалари Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 2 мартдаги 62-сон Қарори. www . lex . uz 8. Абдулла Шер. Ахлоқшунослик. Дарслик. -Т.: «Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти» нашриёти, 2010. 9. Арасту. Ахлоқи Кабир. Поэтика. -Т.: «Янги аср авлоди», 2004. 10. Ковалёв А. Влияние личности руководителя и стиля его работы на социально - псиҳологический климат коллектива. // Социально - псиҳологичесикий климат коллектива и личность. - М.: ―Мысль, 1983.

Похожие

Davlat xizmatchisining etiketi

Imijelogiya va davlat xizmatchisining imiji

Davlat xizmatchisining bahs yuritish san`ati

Davlat xizmatchisining rahbarlik uslubi, fazilatlari va madaniyati

Davlat xizmatchisining estetik madaniyati va tashqi ko‘rinishi