Главная страница
Рефераты
Механика
Моментлар теоремасини суюқлик (газ)ларнинг ҳаракатига тадбиқи
Моментлар теоремасини суюқлик (газ)ларнинг ҳаракатига тадбиқи
Загружено в:
20.09.2019
Скачано:
0
Размер:
106.1376953125 KB
Скачать
Похожие
Теореманинг суюқлик(газ)ларнинг ҳаркатига тадбиқи
Система харакат миқдори моментининг ўзгариши хақидаги теорема
Нуқта динамикасининг умумий теоремалари
Ернинг айланишини жисмларнинг мувозанат ҳолатига ва уларнинг ҳаракатига таъсири
Системанинг харакат миқдорини ўзгариши
![Яна, (§113 га қ.) суюқлик (газ)ларнинг оқим трубка (ёки труба)сидаги ўрнашган (бир текис) ҳаракатини кўриб чиқамиз. Трубканинг ичидан 1 ва 2 кўндаланг кесимлар билан чегараланган 1 - 2 ҳажмни ажратиб оламиз. Ушбу ҳажмдаги суюқлик dt вақт ичида 3 - 4 ҳажмга ўтиб олади (301 шакл). Шу ҳажм ичидаги суюқликнинг dt вақт ичидаги ҳаракатида унинг ҳаракат миқдорини бирорта О нуқтага нисбатан моменти K О -ни аниқлаймиз. §113 даги каби мулоҳазалар юритиб, шу суюқликнинг ҳаракатидаги ўзгариш (23) формулани келтириб чиқаришдаги каби аниқланишига ишонч ҳосил қиламиз., яҳни d K О = K 34 - K 12 = K 24 - K 13 , бу ердаги K 13 ва K 24 -лар, тегишлича 1 - 3 ва 2 - 4 ҳажм ичидаги суюқликларнинг ҳаракат миқдорларининг моментлари. K 13 -ни аниқлаш учун, 1 кесимнинг юзаси S 1 -ни бир нечта s k элементларга бўлиб юборамиз; dt -вақт ичида s k элементар юзачалар орқали 1 - 3 ҳажм ичига m k =( G c / S 1 ) s k dt бўлган элементар масса келиб қўшилади ( G c - массанинг секунддаги сарфи). Ушбу системанинг ҳаракат миқдори моменти K 13 = r k m k v 1 = r k v 1 ( G c / S 1 ) s k dt бу ердаги r k - s k элементнинг радиус-вектори; v 1 - 1 кесимдаги ўртача тезлик. У ҳолда умумий кўпайтмаларни қавсдан ташқарига чиқариб, қуйидагиларни ёзамиз K 13 = G c 1 S r s k k k v 1 dt = G c ( r С v 1 ) dt , бу ердаги, r С - 1 кесимдаги S 1 юзанинг оғирлик марказининг радиус- вектори. Худди шу йўл билан, K 24 = G c ( r С v 1 ) dt ни аниқлаймиз, бу ердаги белгиланишлар юқоридаги каби. У ҳолда d K О = K 24 - K 13 = G c [( r С2 v 2 )- ( r С1 v 1 )] dt d K О нинг ушбу қийматларини, (35) тенгламага қўйсак, G c [( r С2 v 2 )- ( r С1 v 1 )]= m z ( Fke )=0. (39) (39) тенгликни қуйидаги кўринишда ҳам ёзиш мумкин,](/data/documents/6cab260d-e824-4165-ba93-6410b8c185a8/page-2.png)
![G c [m О ( v 2 ) - m О ( v 1 )]= m z ( Fke ). (39’) бу ердаги v 1 ва v 2 векторлар, оқим трубка (трубаси)нинг тегишли кесим юзаларининг оғирлик марказларига қўйилишлари шарт. Агар, G c m О ( v ) ифодани, суюқлик ҳаракат миқдорини О нуқтага нисбатан секундлик моменти деб атасак, у ҳолда (39) тенглик орқали ифодаланган теоремани қуйидагича (§113 билан таққосланг) таҳрифлаш мумкин: оқим трубка (ёки труба)сининг иккита кўндаланг кесим орқали оқиб ўтаётган суюқликнинг ҳаракат миқдорини О нуқтага нисбатан секундлик моментининг ўзгариши (фарқи), шу кўндаланг кесимлар ва трубка (ёки труба)деворлари билан чегараланган ҳажм ичидаги суюқликка таoсир этувчи ташқи (массавий ва сирт)кучларнинг шу нуқтага нисбатан олинган моментларининг йиғиндисига тенг бўлади. Ушбу теорема орқали масалалар ечилганда, системага таoсир этувчи барча ички кучларни, яҳни 1 - 2 ҳажм ичидаги суюқликнинг заррачаларини ўзаро босим кучларини тенгламалардан чиқариб юбориш мумкин бўлади. 135 масала. Ишчи ғилдирагининг ташқи радиуси r 1 ва ички радиуси r 2 бўлган радиал гидротурбинанинг ичига кираётган сувнинг абсолют тезлиги v 1 , ташқарига чиқишдаги абсолют тезлиги v 2 ; ҳамда v 1 ва v 2 векторлар ғилдиракнинг гардишидаги уринмалар билан тегишлича 1 ва 2 бурчаклар остида йўналадилар (302 шаклда турбина лопаткасининг битта канали тасвир этилган). Сув массасининг турбина орқали секундлик тўлиқ сарфи G c га тенг бўлади. Сувнинг босим кучларини О z ўқига нисбатан моментларини турбинага бўлган таoсири аниқлансин (О z -ўқи шакл текислигига перпендикуляр равишда йўналган). 301 шакл.](/data/documents/6cab260d-e824-4165-ba93-6410b8c185a8/page-3.png)
![Е ч и ш. Сув оқимини ясси ҳолда деб фараз қилиб, (39’) тенгламани О z ўқидаги проекциясидан фойдаланамиз. Симметрияга асосан барча каналларни тўлдирган сувнинг оғирлик маркази О z ўқида ётади, шу сабабли массавий (оғирлик) кучларнинг шу ўққа нисбатан олинган моментлари нолга тенг бўлади. Сув кираётган ва ундан чиқаётган кесимлардаги ташқи сирт босим кучларининг йўналишлари тегишли радиуслар бўйлаб йўналганликлари учун, уларнинг О z ўқига бўлган моментлари ҳам нолга тенг бўлади. Шундай қилиб, (39’) тенгламанинг ўнг томонида турбина куракча (лопатка)ларининг суюқликка кўрсатган босим кучларининг моментлари сақланиб қолинади холос. Лекин, сувни турбинанинг куракча (лопатка)ларига кўрсатаётган босим кучларининг изланилаётган М z - моменти тескари йўналишда бўлганлиги учун, (39’) тенгламанинг О z ўқдаги проекцияси М z = G c [ m z (v 1 ) - m z ( v 2 )] бўлади. Бу ердаги, G c -сувнинг барча каналлар орқали ўтган тўлиқ сарфи, шунинг учун М z изланилаётган тўлиқ момент ҳисобланади. 302 шаклдан кўриниб турибдики, m z ( v 1 )= m О ( v 1 )= r 1 v 1 c о s 1 , худди шу тарзда m z ( v 2 )= r 2 v 2 c о s 2 бўлади. Шундай қилиб, M z = G c ( r 1 v 1 c о s 1 - r 2 v 2 c о s 2 ). ( a ) Э с л а т м а. §37 даги (46) формулага асосан қувват N = F v . Агар, О z ўқи атрофида айланаётган жисмга F -кучи таoсир этса, у ҳолда v = r бўлгани учун, N = F r = M z (§122 га қ.) бўлади. У ҳолда, (а) тенгликнинг иккала томонини -гага кўпайтириб, ва r 1 = u 1 , r 2 = u 2 эканлигини эoтиборга олсак M z = G c ( u 1 v 1 c о s 1 - u 2 v 2 c о s 2 ) бўлади. Бу ердаги u 1 ва u 2 -лар, турбина ғилдирагининг тегишлича ташқи ва ички гардишининг тезликлари. Турбинанинг асосий динамик харакатеристикалари орасидаги боғланишни аниқлаб берувчи ушбу тенглама, Эйлернинг турбинавий тенгламаси деб аталади. Механик системанинг мувозанат тенгламаси.](/data/documents/6cab260d-e824-4165-ba93-6410b8c185a8/page-4.png)
