Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари - Материаловедение - Рефераты

Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56.5 KB

Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари Режа: 1. Меҳнат таълими дарслари жараёнида ўқувчиларнинг билим, кўникма ва малакаларини рейтинг усулида баҳолаш мезонлари. 2. Баҳолашнинг объективлиги ва дифференциаллиги. 3. Меҳнат таълими дарсларида баҳо турлари (амалий, назарий). 4. Баҳолашда ҳисобга олинадиган ишлар. 5. Ўзлаштиришни ҳисобга олиш турлари.

ЎЗЛАШТИРИШНИ БАҲОЛАШ МЕЗОНЛАРИ Ўқувчиларнинг ўзлаштиришини ҳисобга олиш, яъни аниқлаш, янги материални мустаҳкамлаш вақтида, ўтилган ўқув материалларини ўзлаштириш, меҳнат усулларини эгаллаш ва мустақил меҳнат топшириқларини, график ишларини ва уй топшириқларини бажаришларини ҳамда ўқувчиларнинг билимлари текширилади ва унга баҳо қўйилади. Ўқувчиларнинг ўқув - меҳнат фаолиятини мунтазам текшрфиб бориш ва унга баҳо қўйиш - уларнинг берилган топшириқларни ўз вақтида ва пухта, мустақил бажаришларини таъминлайди, илмий -амалий билимларни, меҳнат кўникмалари ва малакаларини астойдил эгаллашга ундайди. Шу билан бирга ўқитувчи ва ишлаб чиқариш таълими ўқитувчиларининг ўқувчиларда мавжуд бўлган камчиликларни аниқлаш билан бирга уни тузатиш чораларини излашга ундайди. Бундан ташқари ўқувчиларнинг ўзлаштиришини текшириш ўқитувчиларнинг фаолиятига баҳо беришга ҳам асос бўлади. Яъни, у ўқув материаллини қанчалик тушунарли қилиб қила олиши ва меҳнат усулларини кўрсатиши, меҳнат ва ҳунар таълимининг ташкилий формалари, методларидан ҳам кўрсатмали қулланмалардан самарали фойдецшнишига, мустақил ишларни ташкил этиш, уларнинг бажарилишга раҳбарлик қила олишига баҳо бериш имконини беради. Билим, дастлабки кўникмалар сифатини назорат қилиш буйича баҳолаш мезонларини кўргазмали қўлланма сифатида тайёрлаб устахонага олиб қўйиши ижобий натижа беради. Бундан ташқари, кўргазмали қулланманинг охирида изоҳ ўрнида қуйидагиларни ёзиб қўйиш мумкин: Меҳнат таълими ва йўналишлари мактаб, касб - ҳунар коллежи жойлашган иқтисодий худудда кенг тарқалган соҳалар, касбларга мувофиқ танланади. Шунга кўра йўналиш танлангандан кейин жойларда меҳнат таълими ўқитувчилари ўзлари баҳолаш мезонларини ишлаб чиқишлари зарур. қуйида ана шу баҳолаш мезонларини ишлаб чиқиш бўйича умумий тавсиялар келтирилган:

- ўқувчиларнинг назарий, техника ва технологияга доир билимларни ва дастлабки кўникмалари бўйича баҳолаш мезонларини ишлаб чиқишда қуйидагиларни ҳисобга олиш керак; - технологияга, техникага, иқтисодиёт ва Меҳнатни ҳамда ишлаб чиқаришни ташкил этишга доир назарий билимларни; - асосий технологик операциялар ва технологик жараёнларни билишни; - асосий асбоб ва мосламаларни (қирқиш, ўлчаш текшириш мосламаларини, приборлар, аппаратлар. стаиоклар, машиналарни, агрегатларни, уларнинг вазифасини, ишлаш принципини, бошқарилишини, таъмирланиши ва ҳоказоларни) билишни; - хавфсизлик техникаси ва шахсий гигиена қоидаларини билишни; - асосий манбаларни, таълимнинг техник ва дидактик воситаларини ва улардан фойдаланишни билишни; - ҳар хил ўқув фанлари (математика, кимё, физика ва ҳ.к) бўйича тегишли маълумотлардан фойдалана олиш кўникмасини; - ишлаб чиқариш мазмунидаги масалаларни ҳал қилиш (ашёларнинг зарурлигини, уларни ишлатишни ҳисоблаш ва ҳ.к) учун турли билимлардан мустақил фойдаланишни; - буюмлар тайёрлашнинг сифатини назорат қилшп кўникмасини. Амалий лаборатория машғулотлари бўйича баҳолаш мезонларини ишлаб чиқишда эса қуйидагилардан фойдаланиш тавсия этилади: - навбатдаги ишни режалаштиришда мустақилликдан, иш ўрнини рационал ташкил этишдан; - текшириш, созлаш, ростлашдан; - мустақил ҳолда бошқариш, ишлаш қайта тиклаш, танлаш ва ҳ.к.лардан; - танлашни асослаш, ишлаш режими, бўёқнинг ранги, ишлаш усуллари, технологик операциялари ва ҳоказолар нималарга асосланиб танланганини исботлашдан ва ҳ.к. Ўқувчиларнинг билим, кўникма ва малакаларига ўқитувчи беш балли тизимда баҳо қўяди. Баҳо қўйишнинг беш балли тизимини амалда тадбиқ

этишда сўзлар билан ифодаланадиган «5», «4», «3», «2», «1» баллардан ифодаланади. Кўпинча ўқитувчилар ўқувчиларнинг интизомига оид бирорта камчилиги (кечикиб келиши, машғулотларга келмай қолиши, дарс вақтида гаплашиб ўтириши ва ҳоказолар) учун баҳони камайтириш каби хатога йўл қўядилар. Бу ўринда ўқитувчи тарбиявий таъсир кўрсатишнинг бошқа воситаларидан фойдаланиши лозим. Баҳо мезонлари қуйидагича тавсифланади: - Аъло (5 балл). Ўкув материалини бутун тафсилотлари билан билиш ва тушуниш, материални изчил, мантиқан боғланган ҳолда хатосиз баён этиш, ҳисоб - китоб ва графика ишларини намунали бажариш, меҳнат топшириқларини мустақил, далил ва тўғри татбиқ этиш, меҳнат усулларини туғри бажариш (меҳнат таълими дастурининг талаблари доирасида), техникавий талаблар доирасида сифат кўрсаткичларига риоя қилиш, ишни вақт нормаси доирасида бажариш «5» балл билан баҳоланади. - Яхши (4 балл). Баҳо бутун ўқув материалларини билиши ва тушуниши, уни оғзаки ва ёзма равишда тўғри баён этиши, ҳисоб-китоб ва графика ишларини тўғри ва пухта бажариши, олинган билимлардан ўқув- меҳнат топшириқларини, берилган ишни белгиланган вақт меъёрига мувофиқ вақтида бажарилганлиги учун қўйилади. - +ониқарли (3 балл). Баҳо дастуридаги асосий материални бундан кейинги ўқув - меҳнат вазифаларини бажаришга имкон берадиган ҳажмда билиши ва тушуниши, ўқув материалини бирмунча хато ва камчиликлар билан, ўқитувчининг озгина ёрдами орқали содда қилиб баён этиши, меҳнатни ташкил этишда бир оз камчилик бўлган ҳолда белгиланган вақт нормасини 75% бажаргани учун қўйилади. Ёмон (2 балл) баҳо дастур материалнинг кўп қисмини яхши тушунмаслик, уни қўпол хатолар билан баён қилиш, ҳисоб-китоб ва графика ишларини етарли даражада бажармаслик, олинган билимларни хатоларга йўл

қўйиб тадбиқ этиш, меҳнат операцияларини кўп хатолар билан бажариш, меҳнатда белгиланган сифат кўрсаткичларини таъминлай олмасликлари учун қўйилади. Жуда ёмон (1 балл) бутун дастур матеариалини билмаслик ва тушунмаслик, ўтилган материални баён қилиб бера олмаслик, олинган билимлардан амалда фойдалана билмаслик, меҳнат усулларини қўллай олмаслик, бракка йўл қуйиш учун «1» баҳо қўйилади. Баҳоларни тарбиявий ролини ошириш масаласи диққатга сазовордир. Шу муносабат билан уста, ўқитувчилар қўйган баҳоларини изоҳлаб бериши муҳимдир. Бу хол ўқувчиларга ўз билимларидаги камчиликларини, амалий ишларидаги нуқсонларни билиб олишларига ёрдам беради. Баҳоларни мунтазам изоҳлаб бориш, уларнинг таълимий ролини оширади. Дарс процессида ўқувчиларни билим, малака ва кўникмаларини ўқитувчи томонидан тўғри баҳолаш кўп муаммоларни ечишга, таълим ва тарбияни йўлга қўйишга ёрдамлашади. Билимларни ва меҳнат кўникмаларини текшириш ва уларга баҳо қўйиш меҳнат таълимини ҳамма босқичларида ўтилган материални такрорлаш ва янги материални мустаҳкамлаш вақтида меҳнат усулларини эслаш ва мустақил топшириқларни бажаришда графика ишларини ва уйга берилган вазифаларни адо этишда амалга оширилади. Ўқитувчиларни ўқув меҳнат фаолиятларини мунтазам текшириб бориш ва ўша баҳо қўйиш, уларга бериладиган топшириқларни ўз вақтида пухта бажаришларини таъминлайди Меҳнат техникавий билимларни, меҳнат кўникмаларини ва масалаларини астойдил эслашга ундайди. Баҳолашда баҳонинг объективлиги ўқув тарбиявий ишда муҳим роль уйнайди. Шунингдек, меҳнат ўқитувчилари ва усталари учун ўқувчиларнинг ўқув-меҳнат фаолияти вақтида қўйиладиган талабларга риоя қилиш ҳам анча муҳимдир. Бундай талабларга қуйидагилар киради: ўқув материалини меҳнат ва ҳунар таълими дастурида белгиланган ҳажмда билиш, олинган билимлар ва меҳнат кўникмаларини чуқурлиги ва англанганлиги, жавобларнинг ва кўрсатилаётган усулларнинг тўғрилиги,

ўрганилган материални таҳлил қилиш ва умумлаштира билиш, ўрганилган ва эгалланган билимлардан амалий фаолиятда фойдалана олиш. Ишдаги мустақиллик ва олинган билимларни амалда қўлланиши, иш жойини тўғри ташкил этиш, ҳамда тайёрланаётг.ш буюмларга нисбатан қуйиладиган техникавий талабларга риоя қилиш, белгиланган вақт нормасини бажариш ва хавфсизлик техникаси қоидаларига амал қилиш ва ҳоказолар. Ана шу талаблар асосида қуйидаги баҳо мезонлари белгилаб чиқилган. Ўқув материалини бутун тавсилотлари билан билиш ва тушуниш, - материални изчил, мантиқан боғлаган ҳолда хатосиз баён этиш, ҳисоб-китоб ва графика ишларини намунали бажариш, меҳнат топшириқларини бажариш вақтида олинган илмий-техникавий билимларни мустақил, дадил ва тўғри тадбиқ этиш, меҳнат усулларини тўғри бажариш, техникавий жараёнлар доирасида сифат кўрсаткичларига риоя қилиш, ишни вақт нормаси доирасида бажариш "5" баҳо бали билан баҳоланади. "4" балл бутун ўқув материалларини билиш ва тушунтириш, уни оғзаки ва ёзма равишда тўғри баён этиши, ҳисоб-китоб ва графика ишларини тўғри ва пухта бажариши, олинган билимлардан ўқув меҳнат топшириқларини бажаришга нисбатан эркин фойдалана билиш, барча иш услубларини сифат кўрсаткичларини белгиланган доирада тўғри бажариш, бунда меҳнатни ташкил этишда камчилликка йўл қўймасдан, белгиланган вақг нормасига мувофиқ ўз вақтида бажарганлиги учун қўйилади. "3" балл программадаги асосий материални (баён қилиш) бундан кейинги ўқув меҳнат вазифаларини бажаришга имкон берадиган, ҳажмда билиши ва тушунтириши, ўқув материалини бир мунча хато ва камчиликлар билан ўқитувчининг озгина ёрдами орқали содда қилиб баён этиши, олинган илмий - техникавий билимлардан, амалий топшириқларни бажариш жараёнида суст фойдаланиши меҳнат усулларини етарли даражада эгалламаганлиги (натижада буюм сифати пасайиб кетади), меҳнатни ташкил этишда оз камчилик бўлган ҳолда белгиланган вақт нормасини 75 % бажаргани учун қўйилмади.

"2" балл программа материалининг кўп қисмини яхши тушунмаслик, уни қўпол хатолар билан баён қилиш, ҳисоб-китоб ва графика ишларини етарли даражада қунт билан бажармаслик, олинган билимларни анча хатоларга йўл қўйиб тадбиқ қилиш, меҳнат операцияларини кўп хатолар билан бошқариш, меҳнатга белгилангаи сифат кўрсаткичларининг таъминлай олмаслиги учун қўйилади. "1"балл ўқув жараёнини умуман билмаслиги, берилган топшириқдан бўйин тоблаш, асбоблардан фойдалана билмаслик ва уни ишдан чиқариш хавфсизлик қоидаларини қўпол равишда бузиш. Шуни эслатиб ўтиш лозим, балл баҳолар иши типовой нормалари бўлса ҳам, улар аслида умумий ўрни нормалар бўлиб, уларни албатта индивдуаллаштириш керак. Уста ва меҳнат ўқитувчиси балл қўйиш нормаларига ижодий ёндошиши бу масалага бир хил қарамаслиги лозим. Баҳоларнинг тарбиявий ролини ошириш масаласи диққатга сазовордир. Шу муносабат билан ўқитувчини қўйган баҳоларини изохлаб бериши муҳимдир. Бу хол ўқувчиларга ўз билимларидаги камчиликларни, амалий ишлардаги нуқсонларини билиб олишларига ёрдам беради. Ўқитувчи баҳоларни изохлар экан, синф, гуруҳини диққат эътиборини берилган жавоб ёки бажарилган топшригини ижобий ва салбий томонларига қаратилиши, буни барча ўқувчилар кейинги ўқув меҳнат фаолиятларида ҳисобга олишлари зарур. Баҳоларни мунтазам изоҳлаб бериш уларнинг таълимий ролини оширади. Ўқувчиларнинг билим, малака ва кўникмаларини баҳолашда қуйидаги талабларни бажариш талаб этилади. А) Назарий ва технологик билимлар меъёри ва уларни практик иш жараёнида қўллай билиш. Б) Асбоблар, мосламалар ва бошқа жиҳозларни билиши ва уларни ишга созлай билиши. В) Практик иш процессида техника хавфсизлиги ва санитария гигена талабларини бажара билиш.

Г) Ажратилган вақт нормасида бўлиши, бажарилиши. Д) Меҳнат усулларини қанчалик эгаллай билиши. Е) Дарс процессида ёзма ва график ҳужжатлардан фойдалана билиши ва уларни оддийларини туза билиши. Ж) Иш жойини нечоғлик тўғри ташкил қила билиш. 3) Материалларни танлай билиши асбоб - ускуналарга одамларга муносабатда бўлиши. И) Нечоғлик мутақил ишлай билиши ва техник ишлаши. К) Буюмни тайёрлаш сифати (силлиқлиги, пардоз андоз ҳ.к.). Меҳнат таълими дарсларида ўқувчиларни билим, ва малакаларини аниқлаш мақсадида жорий, даврий, ўзлаштиришни ҳисобга олиш турлари мавжуд. Жорий ҳисобга олиш ҳар бир дарсда амалга оширилади ва ўқувчиларни меҳнат таълими бўйича миллий техникавий билимларни меҳнат кўникмаларини ва малакаларини текшириш энг муҳим усулдир. Даврий ҳисобга олиш ҳар бир ўқувчиларнинг билимлари ва меҳнат кўникма малакаларини илинтириш формаларидан бири ҳунарнинг ўзлаштиришини ўқув чораги, ярим йиллик ва йиллигида ҳисобга олишдир. Якуний ҳисобга олиш ўқув йилнинг охирида синов тариқасида амалий ишларини ўтказиш йўли билан амалга ошрилади.

Адабиётлар : 1.К.Д.Давлатов. «Меҳнат ва касб - таълим, касб танлаш» «Меҳнат тарбия назарияси ва услубияти» Тошкент. Меҳнат 1994. 2. А.И.Воробрев «Меҳнат таълими дидактикаси» Тошкент 1977.

Похожие

Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари

Кескичларни ўтмасланиш мезонлари (критериялари)

Меҳнат таълимини режалаштириш

Меҳнат таълимининг ўқитиш шакллар

Меҳнат таълими дидактик системалари