Меҳнат таълимини режалаштириш - Материаловедение - Рефераты

Меҳнат таълимини режалаштириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45 KB

Меҳнат таълимини режалаштириш Режа : 1. Режалаштиришнинг мақсад ва вазифалари. 2. Календарь тематик-режа. 3. Дарс режа-конспекти. 4. Ўқув устахоналарида ясаладиган буюмлар рўйхати. 5. Табиий илмий усулдаги фанларнинг ўзаро боғланиш режаси.

Меҳнат ва касб таълимини режалаштириш ўқув жараёнини аниқ ташкил этишдан иборат бўлиб, у дидактика принципларига ва ўқувчиларнинг меҳнат, тайёргарлиги дастури талабаларга тўла – тўкис мос келадиган бўлиши керак. Меҳнат ва касб таълимини режалаштириш вақтида қуйидаги ҳужжатлар тузиб чиқилади: 1. Меҳнат бўйича ярим йилга, истиқболга мўлжалланган календарь- мавзу режаси. 2. Ҳар бир мсҳнат тури бўйича ярим йилга ёки бир йилга мўлжаллаб тузилган ўқув ишлаб чиқариш ишларининг рўйхати. 3. Табиий-илмий туркумдаги фанларнинг йиғма мавзу режаси: унда фанлараро боғланишлар акс этиши лозим (ярим йилга мўлжаллаб тузилади). 4. Ана шу мавзу юзасидан батафсил конспектга эга бўлган дарс режаси. Айрим мактаб ўқув - ишлаб чиқариш комбинатлари, ҳунар-техника билим юртларининг илғор иш тажрибаси шуни тасдиқлайдики, меҳнат- ва касб таълими бўйича режалаштирувчи ҳужжатлар ўқув жараёнини хамма тамойилларини ҳисобга олган холда тузиб чиқилиши керак. Режалаштиришда ана шу тамойилларидан бирортасига эътибор бермаслик, меҳнат ўқитувчисининг ишида жиддий нуқсонларга сабаб бўлиши мумкин. Маълумки меҳнат ва касб таълими дастурида мавзулар маърузаларига ва дарсларга бўлинмайди, уларда соатлар миқдори ажралиб кўрсатилмайди. Бу иш меҳнат таълими ўқитувчиси ёши устаж юкланади, у ҳар бир машғулот учун ўқув материалининг хажмини шундай тақсимлаб чиқадики, бу материал мазмун жиҳатдан ҳам, матн жиҳатдан ҳам мантиқан тугаллаган бўлиши керак. Шу билан бирга ўқитувчи ажратилган мавзучалардан ҳар бирига кирадиган ўқув материалининг хусусияти ва мазмунига мос келадиган ном бериш керак.

Календарь - мавзу режасида амалий-лаборатория ишларининг рўйхати албатта берилиши лозим, зарур асбоб - ускуналар, материаллар, хужжатлар ана шу руйхатга мувофиқ равишда тайёрланади. Бундай режа ўргатилаётган жараёнларни ўзлаштиришнинг самарали бўлишини таъминлайдиган махсус мосламаларни кўрсатмасдан ўтиб бўлмайди (улар олдиндан тайёрлаб қўйилиши лозим). Айрим методистлар календарь - мавзу режасини соддалаштирилган схемасини ёқлаб чиқмоқдалар. Улар бу ишни энди бошлаётган меҳнат ўқитувчилари, усталари, мухим, лекин кўп вақт талаб қиладиган тайёргарлик ишининг уддасидан чиқмайдилар деб тушунтирмоқчи бўладилар. Лекин шу режалаштиришни ҳар қандай соддалаштириш ёқи етарли даражада аниқ режалаштирмаслик, маълумки таълим жараёнини ташкил этишнинг бузилишига, таълим ишида сифатни пасайишига ва нуқсонлар содир бўлишига олиб келади. Календарь - мавзу режасини тузиш вақтида меҳнат ва хасб таълими ўқитувчиси ўқув ишлаб чиқиш ишлари рўйхатига қандай меҳнат объектлари киритилиши лозимлигини олдиндан билнши керак. Демак календарь мавзу режаси ўқитувчи томонидан ўқув ишлаб чиқариш ишлари рўйхати белгиланган бир вақтда тузиб чиқилиши лозим. Чунки бу режалаштирилаётган ҳар иккала хужжат бир-бирига чамбарчас боғлиқдир. Меҳнат ва касб таълими бўйича оператор дастури асосида ўқитувчининг машғулотга тайёрланишида, айниқса дарс режасини тузиб чиқишда меҳнат объектларини танлашда ва машғулотларни зарур нарсалар билан бойитишда унинг ишини анча осонлаштиради. Меҳнат ва касб таълими бўйича календарь-мавзу режаси дастур асосида ярим йилга мўлжаллаб тузиб чиқилади. Режа меҳнат ўқитувчиларининг метод бирлашмасидан кўриб чиқилиши, унга тузатишлар киритилиб, мулохазалар ҳисобга олиниши керак. Шундан кейин мактаб ўқув ишлаб чиқариш комбинати ва ҳунар - техника билим юрти директорларининг тасдиғига тақдим этилади.

Ишлаб чиқариш таълими дарс планининг типик схемасини ўрганишда киришишдан олдин бу планнинг ишлаб чиқариш таълими программаси ва плани асосида, махсус технологик ва бошқа фанларга доир дарсларнинг планлари айрим дарслар календарь планлари асосида тузилишини айтиб ўтиш зарур. Сўнгра дарс планини тузишдан кўада тутилгап мақсад бу плашш тузишда қўйилган талаблар ўйлаб чиқилади. Шундан кейин ишлаб чиқариш таълими дарсини мумкин қадар схемасини, яъни ҳар бир элементи айрим банд тарзида ёзилган муфассал планини кўздан кечиришга ўтиш мақсадга мувофиқдир. Дарс планини схемасини кўриб чиқишда ўз ихтисосига доир программа темаларидан бирининг муфассал дарс планини келтирса жуда яхши бўлади. Бундан ташқари, шуни ҳам айтиб ўтиш зарурки ишлаб чиқариш таълимининг келтирилган дарс плани схемаси программанинг темасига дарсдан кутилган мақсадга қараб, бошқачароқ тузилиши ҳам мумкин. Масалан дарс планида «ўтилганларни сўраш», банд ёки «ўрганиш машқлари» бўлмаслиги ҳам мумкин, чунки уларни энг мураккаб операцияни ўрганиш вақтида ўтказиш мақсадга мувофиқдир. Тузилган дарс планига дарсни муваффақиятли ўтказишни таъминловчи асбоб-мосламалар, материаллар рўйхати, шунингдек дарснинг муфассал конспекти илова қилинади. Дарс режаси: 1. Дарс мавзуси, 2. Дарснинг мақсади 3. Иш объекти. 4. Дарсни жиҳозлаш. 5. Дарсни ташкилий қисми. а) давомадни аниқлаш. б) навбатчи тайёрлаш.

б.Кириш инструктажи. 7.Жорий инструктажи Ўқувчилар йўл қўядиган типик хатоларини намойиш қилиш бу хатоларини сабаблари ва уларни бартараф қилиш усулларни тушунтириш. 8.Якуний инструктаж. Ўқувчиларнинг хатоларини анализ қилиш, бажарилган ишни унумли баҳолаш, дарснинг якуний қисми. 9.Иш ўрнини йиғиштириш. Ўқув устахоналарида бажариладиган буюмлар рўйхати ярим йилга ёки бир йилга мўлжаллаб тузилади. Уни ишлаб чиқишда уста меҳнат таълими ўқитувчилари ва устахонанинг мудири қатнашади. Ўқув устахонасида бажариладиган буюмлар рўйхати календарь тематик режага қўшимча равишда ёзилади. Бу қуйидаги принципларга асосан ишлаб чиқилган: 1. Ўқитиш унуми меҳнат асосида олиб борилади. 2. Буюмлар оддийдан мураккабга қараб жойлаштирилган. 1. Ҳамма буюмлар операциялар бўйича нормаллаштирилган. Бу эса ўқувчиларни меҳнат процессини режалаштиришга ўргатади. Бу схема табиий-математик фанлар орасидаги ўзаро боғланишни кўрсатади. Бу бирлашган тематик планда илмийлик ва назария билан амалиётнинг боғланиши асосида фақат ишлаб чиқариш таълими махсус технологик фаннинг айрим темалари орасидагина эмас, балки бошқа умумий таълим фанлари (физика, математика, химия) орасида хам умумий техника фанлари (металлар технологияси, чизмачилик, техник механика, электротехника) орасида ҳам худди юқоридагидай боғланиш амалга оширилади. Бу планда номи айтилган ҳамма фанлар худди табиий-математик цикл фанларининг ўзгинасидир.

Шундан кейин конкрет мисоллар билан (ўқитувчи ихтисоси профилини ҳам ҳисобга олиб) бу номи айтилган фанлар темалари орасидаги объектив мавжуд боғланишларни (схемадаги мисоллар каби) аниқлаш зарур. Шундан кейин бирлашган тематик мисолнинг асосий мазмуни, уни ишлаб чиқариш босқичлари билан танишилади. Бу ишлаб чиқаришнинг моҳияти шундан иборатки, ўқиш йили бошланишидан олдин билим юрти методик комиссиясининг мажлиси чақирилади (бу комиссияга бирлашган тематик планда кўрсатилган фанларнинг ишлаб чиқариш таълими мастерлари ўқитувчилари киради). Комиссиянинг ҳар бир аъзоси ўз фанини пухта анализ қилиб, бошқа фанлар билан боғланишни амалга ошириш имконини берадиган конкрет мисоллар воситасида баён қилиб беради. Бу хилдаги таклифлар ҳар томонлама муҳокама қилинади, умумлаштирилади. Фанлараро боғланишни амалга Оширишга ёрдам беради деб топилган программа материал бирлашган тематик план жадвалига ёзилади. Шуни айтиб ўтиш керакки, табиий-математик фанларнинг бирлашган тематик планини ишлаб чиқишнинг аҳамияти айниқса сўнги йилларда, яъни мамлакатимизда янги тип профессионал техника билим юртлари-ихтисос бериш билан бирга умумий ўрта маълумот ҳам берадиган билим юртлари ташкил этилишидан кейин яна ошди.

Адабиётлар : 1. К.Д.Давлатов. “Меҳнат ва касб таълими, касб танлаш, меҳнат тарбияси назарияси ва услубияти” Тошкент, Меҳнат 1994 йил. 2. А.И.Воробев “Меҳнат ва политехник таълим дидактикаси» Тошкент, Ўқитувчи 1977 йил.

Похожие

Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари

Меҳнат таълимининг ўқитиш шакллар

Меҳнат таълими дидактик системалари

Меҳнат таълимининг ўқитиш методлари

Меҳнат таълимининг дидактик тамойиллари