Меҳнат таълими дидактик системалари - Материаловедение - Рефераты

Меҳнат таълими дидактик системалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38 KB

Меҳнат таълими дидактик системалари Режа: 1. Буюм системаси 2. Операцион буюм системаси. 3 Операцион комплекс системаси. 4 ММИ системаси. 5. Машарий машқ системаси. 6 Конструкцион комплекс системаси.

Дастлаб буюм (предмет) асосида ўқитишнинг схемада баён этилгани асосий мазмуни билан танишиб чиқилади. Ҳунармандчилик даврида инсониятга хали меҳнатнинг жараёнларига ва меҳнат предметларига ажралиши маълум бўлмаган. Шунинг учун шогирдларга ҳам бу нарсалар тушунти-рилмаган, албатта. Шогирдлар малакалироқ ҳунармандларнинг ишни қандай бажаришни узоқ вақтлар давомида кузатиб бориб, уларнинг маҳоратига тақлид қилишга мажбур бўлганлар. Аммо таълимда (ўрганишда) оддий тақлид методи меҳнат жараёнини, унинг меҳнат операцияси ва меҳнат предмети каби элиментларни тўғри тушунтиришга имкон бермаган. Шунинг учун ҳам шогирдлар ишдаги анча катта қийинчиликларни енгишга, бутун диққат эътиборларини бериигга мажбур бўлиб, ўзларининг иш вазиятларини туғрилашни контрол қилиш, асбобнй тўғри ушлаш, меҳнат ҳаракатларини уйғунлаштириш ишларидан махрум бўлганлар. Бу эса уларнинг саломатликларини ҳам, улар бажарган ишларнинг сифатига ҳам зарарли таъсир этган. Дастлаб буюм операция системасининг мазмуни тўғрисида бир-ишни (огиз) суз. Бу система утган асрнинг 90 йилларида вужудга келган, муҳим камчиликлари туфайли авж олмай қолди. Бу системада шогирд меҳнат операцияларини тўғри танланган буюмлар тайёрлаш йўли билан ўрганиш кузда тутилар эди, шунинг учун унга «Буюм-операцияси системаси» - номи ҳам берилган. Бу системага мувофиқ буюмларнинг танланиши қуйидагича бўлган: биринчи хил буюмларил тайёрлашда шогирд енгилроқ 3-5 операцияни ўрганар, кейинги хил буюмларни тайёрлашда эса мураккаброқ операцияларни эгаллаши керак экан. Бироқ бу системани яратувчилар қуйидагини эътборга олмаганлар. Бунда бирон операцияни ўрганишда дастлабки тўғри ўқув ва малакаларни эгаллаш мақсадида ўрганиш машқлари ўтказилмайди. Бу эса тўғри иш приёмларини шакллантиришдаги самарадорлигини жуда пасайтиришга сабаб бўлган. Шу билан бирга янги

буюм тайёрлашда 3-5 операцияни ўрганиш вазифаси ҳам ўқувчилар учун анча оғир вазифа бўлган. Операцион комплекс система ишларни профессия (ихтисос) кўламида меҳнат тайёрлаш принципига асосланган. Бу схемадан операцион комплекс системасининг тузилишинигина эмас, балки бу системанинг бундан олдин кўрилган системаларга нисбатан ўзига хослигини кўриш ҳам мумкин: Операцион-комплекс системаси ва операцион системадаги операцион даврлар маълум даражада бир-бирига ўхшаш эканлигини кўрамиз. Фарқ фақат шундаки, операцион-комплекс системада тахминан ҳар 3-5 операциядан кейин комплекс иш бажарилади, бундан мақсад эса илгари ўзлаштирилган операцияларни мустаҳкамлашдир. Лекин бунда илгари ўзлаштирилган билим ва ўқувчиларнинг эсдан чиқиш холлари анча камайса ҳам, бу метод ҳам операцион методга хос бўлган камчиликларни батамом йўқота олмайди. Демак, операцион комплекс системасини яратувчилар ҳам ўқиш (ўрганиш)нинг илгариги системаларига хос бўлган меҳнатдан ажралишидан иборат, чунки ўқувчилар меҳнат тури ёшларнинг ўқув характердаги ишлар воситасида ўрганар эди. Фақат комплекс ишларни бажаришда ва ишлашни ўринларида ишлаб чиқариш амалидагина ўқувчилар айрим буюмларни тайёрлаб ўз меҳнат натижаларини кўра олардилар. “Ўқитишнинг (ўрганишнинг) айрим даврларида корхоналардан буюртмалар олиб кўриш ҳам яхши натижа берилади, чунки сунъий яратилган этап (қадамлар-ойи 3-5 операцияни ўзлаштириб олиш) ва даврлардан иборат хаддан ташқари қаттиқ схема буюртмаларини бажариш муддатини чўзиб юборар эди, бу эса корхоналар учун мутлақо маъқул келмас эди. Операцион-комплекс система ривожланиш тарихида сўнгги (яъни маълум маънода етарли даражада мукаммал) система бўлганлигидан, схемада кўрсатилган бир қатор камчиликларга қарамай профессионал - техника

таълими ўқув юртларининг ҳаммасида барча ишлаб чиқариш таълими программалари ўша системага мувофиқ тузилади. Ҳозирги вақтда ўқувчиларга ишлаб чиқариш таълим бериш тўғрисидаги талаблар шундан иборатки, таълим бошиданоқ унумли меҳнат жараёнида ташкил этилиши лозим. Демак, кадрлар тайёрлаш системаси ҳам такомиллаштириш, яъни замонавий талабларга мослаштириш керак. ММИ системаси (марказий меҳнат институти)ни ўрганишга ўтамиз. Шунга эътибор беришимиз керакки, ММИ ходимлари биринчи бўлиб, меҳнат жараёнларини амалий ўрганишда дидактик тўғри кетма - кетлиқни ишлаб чиқдилар ва татбиқ этдилар: притм-операция - жараён. Лекин ўқиш (ўрганиш) даврининг сунъий равишда тўғри этап (босқич) та ажратилиши туфайли шунга мувофиқ равишда меҳнат жараёни ҳам айрим элементларга ажратилар ва бу элементлардан ҳар бири ўрганиш қисмларидан иборат бўлиб, ўқувчилар бу ўрганиш машқларини бир-бирига боғланишсиз холда бажарар эди. ММИ системасига мувофиқ ўқув тарбия жараёнини махсус мосламалар воситасида, боғланишсиз ўрганиш машқларини бажаришдан иборат бўлиб қолар, машинага оддий «қўшимча» тарзидаги тайёрлаш методига амал қилишдан иборат бўлиб қолар эди. Шунинг учун хам, ММИ нинг ўқувчиларни меҳнат жараёни элементларини онгли равишда ижодий эгаллашга ўргатиш ўрнига, кўр-кўрона ўргатиш машқларига мосланишидан иборат, очиқдан-очиқ хато йўли социалистик ишлаб чиқариш принципларига ва талабларига тўғри келмай қолди.

Адабиётлар : 1. К.Д.Давлатов. “Меҳнат ва касб таълими, касб танлаш, меҳнат тарбияси назарияси ва услубияти” Тошкент, Меҳнат 1994 йил. 2. А.И.Воробев “Меҳнат ва политехник таълим дидактикаси» Тошкент, Ўқитувчи 1977 йил.

Похожие

Меҳнат таълимининг дидактик тамойиллари

Меҳнат таълими методикаси фани ва унинг вазифалари

Меҳнат таълими ўқитувчисининг дарсга ва ўқув йилига тайёргарлиги касбкорлик сифатлари

Полимерларнинг кўп компонентли системалари,

Меҳнат таълимини режалаштириш