Меҳнат таълими методикаси фани ва унинг вазифалари - Материаловедение - Рефераты

Меҳнат таълими методикаси фани ва унинг вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48 KB

Ме ҳ нат таълими методикаси фани ва унинг вазифалари Режа: 1. Мактаб ўқув режасида меҳнат таълимининг кўйилиши унинг тарихий тараққиёти, меҳнат таълимининг ислоҳ қилишнинг йўналишлари. 2. Ўрта Осие ёшларига меҳнат таълимини берилишининг йўлга қўйилиши. 3. «Таълим тўғрисидаги» қонунда меҳнат таълими масалалари.

Таянч иборалар 1. Меҳнат таълими методикаси 2. Политехник таълим 3. Мактаб ўқув режаси 4. Ёғочга ишлов бериш 5Ёшлар тарбияси Мустақилликка эришилгандан сўнг умумтаълим мактаблар олдига қўйиладиган талаблар ортиб бормоқда. Бу талаблар табиат ва жамият талабларини билиш мақсадида маълум мазмуни фан ва техниканинг энг янги ютуқлари билан бойитишга: таълим тарбия жараёнида меҳнат таълимининг ролини ошириш ва болаларни тарбиялаш учун ота-оналарининг, ўқитувчиларининг маъсулиятини оширишга ажратилган. Бу ўз навбатда меҳнат таълими олдига мураккаб ва масъулиятли вазифалар қўяди. Вужудга келган имкониятлардан меҳнат ўқитувчиси шахсини ҳар томонлама ривожланиши учун тўлиқ имкониятини беради. Меҳнат таълими мутахасис тайёрлашни ўз мақсади қилиб қуймайди, балки у ўқувчи шахсини ривожлантириш учун воситаси ҳисобланади. Мактабдаги меҳнат таълими тарбияси ва маълумоти, мактабдан меҳнат асосини намоён бўлиши ва унинг ўзаги бўлиб, у болаларнинг билими, ишлаб чиқариш фаолияти ўз-ўзига хизмат қилиши, ўзаро ёрдам кўрсатиш, эстетика ва жисмоний ривожланиш жараёнидаги меҳнат куч ҳайратларини қамраб олади. Меҳнат таълими меҳнат маълумоти бунинг таркибий қисми ҳисобланади. Таълим жараёнида йигит ва қизлар меҳнатнинг назарий ва амалий ҳамда самарали, энг оддий асосий негизлари ва тарбиявий қисмларини, умумлашган меҳнат малакаларини билиш ва амалий фаолият усулларини эгаллашга қаратилган. 1920 йил ҳали маориф ходимлари томонидан ўқитишнинг комплекс, бироз кейинроқ эса лойиҳа системаси пайдо бўлди. Лойиҳа системасига биноан математика, химия, биология ва бошқа ўқув фанларига оид билим элементлари, ўқувчиларга бериладиган меҳнат топшириқлари атрофига

группалаш бошланди. Масалан: боғда ўра қазиш топшириғини олган ўқувчилар уни бажариш учун қанча тупроқ чиқариб ташлашни ҳисоблашлари математика, ўра контурини белгилашлари чизмачиликлар, тупроқ харақтери билан тан олишлари география фанини билишлари керак эди. Ўқув жараёнини бундай ташкил этишда ўқувчиларни фан асосларидан системали билимлар билан қуроллантиришни иложи йўқлиги мутлақо равшан. Меҳнат таълимининг ўзи ҳам ҳеч нарса ютмаган, чунки системасиз олиб борилган вақтинча иқтисодий топшириқлар билан боғлиқ бўлган. 1932 йилда бошланғич ва ўрта мактабларнинг ўқув программалари ва режими тўрисидаги қарорида мактабларда фан асосларини предметли ўтиш ишлаб чиқилиди. Ўқув режасига бошқа ўқув фанлари билан бир қаторда меҳнат таълими ҳам мустақил предмет бўлиб кирди. 1937 йилда мактабларда мустақил ўқув фан сифатидаги меҳнат таълими тугатилди. 1952 йилда меҳнат таълимига жамоатчилик эътибори қаратилди. Мактабда политехник таълим ва меҳнат тарбиясини ривожлантиришни зарурлиги кўрсатилди. 1954 йилда меҳнат таълимини ўрта мактаб ўқув режасига ўсиб келаётган ёш авлодни камол топтириш воситаларидан бири сифатида киритилди. Ўрта Осиёда ёшларга меҳнат таълими беришнинг йўлга қўйилиши. Шарқ мутафаккирларининг педагогик ғ оялар узоқ ў тмишга бориб тақалади. Ўрта Осиёдан ўтган қадимий буюк ипак йули Хитой, Византия, Ҳиндистон шаҳарлари билан боғланиб, маданият ва саноатни ривожлантиришга, илмга бўлган қизиқишга алоҳида эътибор беришни тақозо этади. Бу эса ўз навбатида меҳнат қилишга, муносабатни ўзгартириб рақобатга арзугулик қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришни кўп тармоқли ҳунармандчилик ишларини такомиллаштириб маънавий маданиятни юксалишига олиб келади.

Фаробийнинг инсоний фазилатлар тўғрисидаги таълимотидан қуйидаги маълум хулосаларга келиш мумкин: 1. Инсон ўз моҳияти билан ижтимоийдир, яъни жамиятда, ўзаро муносабат, ўзаро ёрдам жараёнида инсон бўлиб етишади. Бу жамият инсонларнинг ўзаро бирикуви ёрдамида инсоннинг ўз моддий эҳтиёжларини қондиришга бўлган интилиши натижасида вужудга келади ва жамиятдан ташқарида инсондан коллективидан ажралган ҳолда ўзаро ёрдамсиз ўз эҳтиёжини қондира олмайди. 2. Инсон ўзйнинг барча тугма қобилиятларини юксак камолатга эришиши учун, мукаммалликка эришшп учун сарф қилади ва бу йўлда ўзини қуршаган табиат ҳодисаларидан фойдаланади, уларни ўзига хос бўйин сингдиради, бунинг учун илм фанни турли ҳунарларни ўрганади. Фаробий шунинг учун ҳам таълим тарбия масалаларига жуда катта эътибор бериб, инсоний фазилатларга эришиш, олий мақсад билан камолатга эришиш, таълимда меҳнат ва ақлий тарбияга эга бўлиш муҳим ўрин тутади. Ал-Хоразмий, Ал-Розийларнинг педагогик қарашларида ҳам жамиятнинг ривожланишида таълим-тарбиянинг ўрни ёш авлодларни тарбиялашда касб-корликнинг, ҳунармандчиликнинг ижобий таъсири инсонларнинг кундалик ҳаётий эҳтиёжларини қондиришга хизмат қилишлари зарурлигани таргибот қилганлар. IX-XII аср ўрталарида турли фан соҳаларининг кенг кўламда ривожланиши, инсоният тарихида буюк энциклопедик ҳисобланадиган олимлар билан боғлиқдир. Ибн Синонинг таълим-тарбияга оид фикр мулоҳазалари унинг бизгача етиб келган жуда кўп асарлари орасида тарқоқ холда сақланиб қолган. Ибн Синонинг тавсия қилган асарида тарбия ва таълим қуйдагиларни ўз ичига олади: 1. Ақлий тарбия. 2. Жисмоний тарбия. 3. Эстетик тарбия.

4. Ахлоқий тарбия 5. Меҳнат тарбияси (ҳунар ўрганиш). Ибн Сино шуни алоҳида уқтирган эдики: Оила аъзоларининг ҳаммаси бирор меҳнат билан шу ғ улланиши зарур, бирор киши сабабсиз бекор юрмасин. Ибн Синонинг барча жамият аъзоларининг ишлаб чиқариш меҳнати билан шугулланиш кераклигини талаб этади. Ҳунарманд деҳқонларнинг меҳнатини улуғлайди ва жамиятга ҳам моддий, ҳам маънавий зарар етказадиган кишиларни қаттиқ қоралайди. Ибн Сино ф и крича болага, маълум бир касб-ҳунар ўргатиш зарур. Бола касб-ҳунарни маълум даражада ўрганиб бўлгандан кейин уни ўша пайтлардан бошлаб ўз касб-хунаридан фойдаланиши ва мустақил ҳаёт кечиришини ўргатиш лозим. Беруний мамлакатнинг ободончилиги илм фаннинг равнақига боғлиқ, ёшларнинг бахт саодати ва камолати унинг билим ва маърифатида деб билади. Шунинг учун ҳам олим, ёшларни илм- маърифатга чорлайди. Беруний ёшлардан раҳмдил, меҳрибон кишиларга илтифотли, хайрихох бўлишни, нажодсиз одамга қўл чўзишни, маккорлик, айёрлик, адолатсизлик, журъатсизлик, бойликка хирс қўйиш каби сифатларга йўл қўймасликни талаб этади. XVII-XV асрлар давомида Румий, Улуғбек, Али-+ушчи, Лутфий, Жомий, Навоий каби улутлар табиий-математик фанларни ривожлантиришда ниҳоятда катта хизмат қилганлар. XVI-XVIII асрларга келиб Ўрта Осиё халқларининг бошқа мамлакатлар билан савдо-сотиқ ишлари, фан ва маданият соҳаларида бирмунча ютуқларга эришишига сабабчи бўлди. Бу ўзгаришлар жамиятнинг таълим-тарбия соҳасида ҳам маълум ўзгаришларга олиб келди. Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий, Мунаввар қори Абдурашидхонов, Оқилжон Шарафиддиновлар янги мактаблар очиб, у ерда таълим-тарбияни меҳнат таълими билан олиб борганлар.

Бу орзу қилган авлод пойдевори умумий ўрта таълимнинг мактабларида қўйилади. Президентимиз И.А.Каримовнинг Республика Олий мажлиси IX сессиясида сўзлаган нутқида бошқа таълим турлари қатори умумий ўрта таълим мактаблари фаолияти ҳам жиддий танқид остига олинган эди. Бунда асосий жиҳат мактаб битирувчиларида касбга йўналтириш ва меҳнат кўникмалари шаклланмай қолаётганлиги йигит ва қизларимиз ўз қобилятлари, истаклари ижодий ва меҳнат мойилликларига монанд ҳолда ҳаёт йўлларини белгилаб олишда қийинчиликлар сезилаётганлиги таъкидланган ва шу билан бирга умумий ўрта таълим тизимини ислоҳ қилиш билан боғлиқ вазифалар белгилаб олинган эди. Авваламбор 9 йиллик умумий ўрта таълим турининг жорий этилишидир. Иккинчидан умумий ўрта таълимининг давлат стандартларини, яъни умумий ўрта таълим мазмунини тубдан, янгидан кўриб чиқиш масаласидир. Меҳнат таълими буйича Давлат таълими мактабларда меҳнат таълими ва касб танлашга йўналтиришнинг таянч мазмуни ҳамда мактабни битирган ўқувчиларнинг меҳнат таълими фанидан тайёргарлик даражасининг меъёрлари ифодаланади. Меҳнат таълимининг мақсад ва вазифалари. Меҳнат таълими ўқитувчи раҳбарлигида ўқувчилар томонидан бажариладиган ақлий ва жисмоний ҳаракатлар жараёнидан иборат бўлиб, якуний натижада уларнинг меҳнат қуроллари, воситалари ва жараёнлари ҳақидаги билимларни ҳамда маълум соҳадаги ишлаб чиқариш меҳнатини бажариш учун зарур амалий кўникма ва малакаларини эгаллашларига, онгли равишда касб танлашга ҳамда жамият ва шахс фаровонлигини берувчи шахсий сифатларини ва тафаккурларини ривожлантиришга қаратилган ўқув фанидир.

Адабиётлар: 1. К. Д а влетов «Меҳнат таълими методикаси». 2. V-IХ синф меҳнат таълими дастурлари. 3. К.Ҳошимов. Ўзбек педагоги к аси анталогияси. Тошкент «Ўқитувчи» 1999 йил. 4. Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти ва ўқув дастури. 1999 йил.

Похожие

Материалшунослик фани ва унинг вазифалари

Материалшунослик фани ва унинг вазифалари

Меҳнат таълими дидактик системалари

Меҳнат таълими ўқитувчисининг дарсга ва ўқув йилига тайёргарлиги касбкорлик сифатлари

Меҳнат таълимини режалаштириш