Меҳнат таълими ўқитувчисининг дарсга ва ўқув йилига тайёргарлиги касбкорлик сифатлари - Материаловедение - Рефераты

Меҳнат таълими ўқитувчисининг дарсга ва ўқув йилига тайёргарлиги касбкорлик сифатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60.5 KB

Меҳнат таълими ўқитувчисининг дарсга ва ўқув йилига тайёргарлиги касбкорлик сифатлари Режа: 1. Асбоб ускуналарни ишга созлаш. 2. Хом ашё ва намуна тайёрлаш. 3. Кўргазмали қуроллар ва техник воситалар. 4. Ўқитувчининг шахсий фазилатлари.

Ўқув йили тугаши билан ўқитувчининг навбатдаги ўқув йилига тайёрланиши бошланади. Меҳнат ўқитувчиси жиҳоз ва асбобларнинг холатини текширади. Жиҳозлардаги майда носозликларни ўқитувчининг ўзи бартараф қилади, агар ўртача ёки капитал ремонт талаб қилинса, ўқитувчи талабнома тузади ва бу унинг бажарилиши учун маъмурият орқали тегюпли тадбирларни қуллайди. Асбоблар олишига алоҳида талабнома тузилади. Ўқув ишининг режалаштириш мактаб программасини ва ундаги тушунтириш хатини ўрганишдан бошланади. Тушунтириш хатини ўрганишда машғулотларнинг вазифаларини, шунингдек, ўқув процессини ташкил қилишга, кўрсатмали қулланмалардан фойдалаиишга, ўқувчиларнинг фаолиятини текшириш, баҳолаш ва ҳоказоларга оид методик кўрсатмаларини синчиклаб анализ қилишлари керак. Шунингдек программанинг мазмуни билан ҳам синчиклаб танишиб чиқиши лозим, унда ҳар қайси синф ўқувчиларига ўзлаштириши керак бўлган билим, кўникма, малакалар, бўлимлар ва темалар, у ёки бу темага ажратиладиган соатлар миқдори билан меҳнат объектларининг тахминий рўйхати ҳам кўрсатилган. Мактаб программасини ўрганиш ва анализ қилишини тамомлаб ўқитувчи ўқувчиларнинг иш объектлари сифатида хизмат қиладиган буюмларни танлашга киришади. Буюмларни танлаш ўқитувчи машғулотларини ўтказишга тайёрланишида масъулиятли босқич ҳисобланади, чунки буюмлар ўз вазифаларига кўра ижтимоий-фойдали бўлиши кераклигидан ташқари, уларга яна қатор талаблар қўйилган. 1. Буюмларга ишлов бериш ўқув программасидаги мавжуд операцияларидан иборат бўлиши лозим. 2. Буюмни тайёрлаш билан боғлиқ иш талаб қилинаётган аниқлик жиҳатидан ҳам, планлаштирилган вақт нормаси жиҳатидан ҳам ўқувчиларни кучлари етадиган бўлиши керак. Бу талаб ўқитувчига катта маъсулиятни

юклайди, чунки вақт нормасини, кўпинча ишлов бериш аниқлигини хам, ўқитувчининг ўзи белгилайди. 3. Буюм вазифаси конструкциясига кўра ўқувчилар тушуна оладиган бўлиши керак. Бу талаб айниқса ўқувчилар ҳар хил моделларни тайёрлаётганида муҳимдир. Мактаб раҳбарлари дарслардаги меҳнат машғулотларини ҳар хил корхоналарнинг буюртмалари асосида ташкил қилишга интиладилар, чунки бу холда ўқувчиларнинг унумли меҳнатини йўлга қўйиш мумкин. Аммо бунда ўқувчиларни фақат ишланадиган конкрет деталлар билангина эмас, балки бу деталларни вазифалари ва машинадаги ўрин билан таништириш ҳам керак бўлади. Бунда ўқувчилардан деталларни тайёрлаш бўйича талабларнигина эмас, балки уларни асослаб беришни талаб қилиш ҳам мумкин бўлади, чунки ҳар бир талаб деталнинг машинада бажарадиган функциясидан келиб чиқади. Шунга кўра ўқувчиларнинг меҳнати онгли меҳнатга айланади, бу эса бутун таълим-тарбия ишининг натижаларига ижобий таъсир қилади. Ўқувчининг навбатдаги тема бўйича машғулотларга тайёрланиши календарь режа тузишдан бошланади. Махаллий шароитларга боғлиқ холда календарь режа бир йўла бутун ўқув йилига, ярим йил ёки ўқув чорагига тузилиши мумкин. Агар мактаб баъзи корхона орқали моддий таъминланиши доимий ишончли манбаига эга бўлса, режа бутун ўқув йилига эга бўлиши мумкин. Агар материаллар тасодифий манбалардан келадиган бўлса, режа қисқароқ, аммо ўқув чорагидан кам бўлмаган муддатга тузилади. Бутун группа билан фронтал тарзда ўрганиб бўлмаган темалар учун алоҳида график тузилади. Масалан, агар мактабда токарлик станогида материалларга ишлов бериш, термик ишлаш, маиший электр иситгич асбобларини ремонт қилишни фронтал ўрганиш учун етарлича жиҳозлаш ва иситиш қурилмалари бўлмаса, ўқувчиларнинг сони ва мазкур устахонанинг таъминланганлигини ҳисобга олиб график тузилади, бу график буйича

ўқувчилар программада назарда тутилган ишларни навбати билан бажарилади. Буюм тайёрлаш технологиясида вариантлилик жиҳозлардан анча тўлиқ фойдаланиш имконини беради. Масалан, церкуль тайёрлаш дарсида технологаяни бир қанча варианти берилиши мумкин. Ўқувчилар бу технологиялар бўйича ишлаб тобланишни ҳар хил вақтда бажарилади, шу усул билан қиздириш қурилмасида узлуксиз фойдаланилади. Циркуль тайёрл а ш ва технологик процессининг варианти I вариант II вариант III вариант 1. Циркулни йигиш ва шарнир ўқини парчинлаш Циркулни йигиш ва шарнир ўқини парчинлаш Оёқларни ишчи қисмини тоблаш 2. Шарнирни эговлаш Оёқларни ишчи қисмини тоблаш Циркулни йигиш ва шарнир ўқини парчинлаш 3. Оёқларни ишчи қисмини тоблаш Шарнирни эговлаш. Шарнирни эговлаш. Ўқитувчи ҳар бир машғулотнинг мазмунини олдиндан билса, ўқувчиларни аниқлаш ва улар олдига ўтилган материални тақрорлашга доир топшириқ қўйиш имконига эга бўлади. Юқорида кўрсатилган барча ишлар натижасида навбатдаги темани ўрганишни календарь режа тузилиши ҳам мумкин. Ўқувчининг дарсда тайёрланишида ташкилий ва методик характердаги тадбирларни, шунингдек махоратни ошириш тадбирларини ифодалаш мумкин. Мутлақо аёнки, ўқитувчини билимлари ўқувчилардан талаб қилинадиган анча кенг чуқур бўлиши керак. Ўқитувчи ўқувчиларнинг ўқув программасидан ташқари саволларга жавоб беришига тайёр бўлиши керак. У

шунингдек профессионал малакаларни пухта эгаллаб олиши зарур. Шу сабабли ишлаб чиқариш материалларига, мастерларига мўлжалланган китоблар ўқитувчининг тайёрлиги учун ҳам манба бўлади. Ўқитувчи дарсга тайёрланишида илғор мактабларни тажрибалари умумлаштирилган методик адабиётлар билан танишиши катта аҳамиятга эга. Методрк адабиётда ўқув процессини ташкил этшп, иш объектларини танлашга ва меҳнат дарсларида ўқув топшириқларшш бажариш билан боғлиқ. Илғор ўқитувчилар методик адабиёт янгиликларини мунтазам кузатиб борадилар, улардаги тавсияларни ўрганадилар ва уларни ўз иш практикаларида қўллайдилар. Бошқа ўқитувчиларнинг тажрибаларини бевосита ўрнганишнинг ҳам ахамияти кам эмас. Ҳар бир районда ўқув вазифаларини бажаришда катга муваффақйятларига эришаётган ўқитувчилари бор. Уларнинг баъзилари ўқитувчиларда пухта сифатли малакаларини шакллантиришга эришмоқда, баъзилари ўқувчиларни билимлардан меҳнатдан фойдаланишни ўрганмоқда, яна баъзилар машғулотнинг ташкил қилишнинг ҳар хил формаларини қўшиб олиб боришга муваффақ бўлмоқда ва ҳоказо. Методик бирлашмалар, очиқ дарслар ташкил қилади, ўз мажлисларида ўқитувчиларнинг хисоботларини эшитади. +атор областларда ҳозир кўрсатмали дарслар ўтказиш йўлга қўйилмоқда, бу дарс программадан бирмунча илгарилаб кетади ва шу туфайли махаллий шароитларни ҳисобга олган холда ҳамма ўқитувчилар томонидан ижодий такрорланиши мумкин. Кўрсатмали дарсларга қатнашиш ўқитувчининг дарсга методик тайёрланишнинг формаларидан бирдир. Ўқитувчига машғулотлар бошлангунга қадар ўқувчиларга меҳнат топшириғи сифатида белгиланадиган объектни мустақил тайёрлаш тафсия қилинади бу иш методик нуқтаи назардан бир қанча сабабларга кўра муҳимдир. Биринчидан, меҳнат усулларици мукаммал зталлаганлигини ва шахсан намуна бўлишини кўрган ўқувчилар назарида ўқитувчининг обрўси ортади. Иккинчидан, ўқитувчи тайёрланган намуналар ўқувчиларга эталон сифатида хизмат қилади

Учинчидан, ўқитувчи меҳнат процессини мустаҳил бажариб, ўқувчилар қандай қийинчиликларга дуч келишини, қандай хатоларга йўл қўйишлари мумкинлигани аниқ тасаввур қилади. Хонаси келганда шуни таъкидлаш зарурки, ўқувчиларнинг хатоларини анализ қилиш ўқитувчининг дарсига тайёрланишида муҳим ўрин тутади. Тажриба ўқувчиларнинг хатоларини тузатишга ўқув вақтининг 10% кетишини кўрсатмоқда. Ўқувчиларда хатолар ҳар хил сабабларга кўра пайдо бўлиши мумкин. Баъзаи ўқитувчи янги материални етарлича аниқ баён қила олмаса, меҳнат усулини бажариш етарлича яққол кўрсата олмаса, унинг айби билан хатолар содир бўлади. Баъзан эса ўқувчи ўқитувчининг тушунтиришларини етарли даражада диққат - эътибор билан кузатиб бормаса, иш вақтида бошқа ишлар билан овора бўлса, унинг айби билан хатолар содир бўлади. Хатолар объектив сабабларга кўра ҳам рўй беради. Масалан, баъзан материалларни қирқишни бажариш учун ўқувчининг жисмоний ривожланиши етарли бўлмай қолади. Ўқитувчининг вазифаси аввало хатоларни олдини олишдан иборатдир. Равшанки, у хатоларни келтириб чиқарувчи сабабларни яхши билсагина, бу вазифани уддалай олади. Шу сабабли меҳнат ўқитувчиси ўқувчилар йўл қўядиган хатоларни мунтазам анализ қилади ва бу хатоларнинг сабабларини йўқотиш йўлларини излайди. +айси темаларни ўрганшцда ўқувчилар хатоларга йўл қўйишларини ва бу хатолар олдинги йиллар тажрибасидан билгани ҳолда, бу холатларнинг олдини олиш тадбирларини белгилайди. Масалан, V-VII синфларда ўқувчилар чизмаларни ўқишга ва улар бўйича ишлашга тайёр бўлмайдилар. Шу сабабли ўқитувчи чизмачиликдан баъзи билимларни беради, бу билимларга асосланиб ўқувчилар амалий ишга киришадилар. Шунингдек маълумки, металларни арра билан қирқишда ўқувчилар тез-тез арра полотносини синдириб қуядилар. Шу сабабли ўқувчи асбобни қандай ушлашни ўргатишга арра полотноси қийшайишининг олдини олишга алоҳида эътибор беради. Дарснинг сифати кўп жиҳатдан ўқитувчининг ташкилий масалаларни олдиндан ишлаб чиқишга боғлиқ.

Чунончи, ҳар бир ўқувчи қирқиш ва ўлчаш асбоблари ва комплект билан зарўр миедорда загатовкалар билан таъминланган бўлиши керак. Бирор асбоб ишдан чиқиб қолган, загатовка бузилган пайтида асбоб ва загатовкага эга бўлиши керак. Кўрсатмали қўлланмаларни тайёрлаш ўқитувчидан жиддий эътиборни талаб қилади. Бундай гап аввало техника ҳужжатлар: чизмалар, операция карталари ҳақида бормоқда. Операция карталарининг қандай формада бўлиши, буюмнинг мураккаблигига, ўқувчиларнинг тайёрлигига, карталарда қай даражада, муфассал кўрсатмалар берилишига қараб ҳал қилинади. Меҳнат ўқитувчилари бешинчи, еттинчи синфлар учун операция карталари билан чегараланмай алоҳида стендллр тайёрлайдилар ва уларда буюмга ишлов беришнинг ҳамма босқичлари акс эттирилади. Бундай стендлар ўқувчиларнинг чизмаларини ўқишни ўрганишга ёрдам беради. Ўқитувчи таълимий моделлар тайёрлаш ҳақида ўз вақтида ўйлаши керак. Масалан, токарлик резеци (кескичи) ни ўрганишда асбобнинг ҳақиқий ўлчамларига нисбатач катгалаштирилган ва ёғочдан ясалган резецнинг разбар қиладиган моделига эга бўлиш мақсадга мувофиқдир. Баъзи ҳолларда, масалан, машина деталларини, ёғочнинг турлари ва ҳоказрларни ўрганишда тарқатма материаллар кўзда тутилади. Жорий ишларни ҳисобга олиш журналида амалга оширилади, бу журналда ўқувчиларнинг давомати, ўзлаштиришлари қайд қилинади, шунингдек машғулотларнинг мазмуни ҳам ёзилади. Ўқитувчининг дарсга тайёрланшни дарс планини тузиш билан тамомланади. Дарс плани қанчалик тўла, муфассал бўлса, машғулот ўтказишга ўқувчига шунчалик ёрдам беради. Ҳар бир дарс плани қуйидаги тахминий формада тузилади: 1. Дарснинг мақсади ва таълимий вазифалар: 2. Меҳнат объекти; 3. Жиҳозлар:

4. Дарснинг бориши: Машғулот нимага бағишланганини, унинг мақсади ва таълимий вазифаларидан кўринади. Масалан, таълимий вазифа ўқувчиларнинг технологик процессини мустақил ташкил этишга уюштиришдан, уларнинг металларини қирқиш ва эговлаш бўйича дастлабки малакаларни мустаҳкамлашдан иборат бўлиши мумкин. Ўқувчилар буюмлар тайёрлайдиган дарсларда меҳнат объектлари кўрсатилади. «Жиҳозлар» булимида мазкур дарсда ишлатиладиган жиҳозлар, асбоблар ва ҳар хил кўрсатма материаллар ифодаланади. «Дарснинг бориши» бўлимида дарс структураси очиб берилади, дарс элементларининг алмашиниш тартиби ва уларнинг ҳар бирига ажратиладиган вақги кўрсатилади. +уйида мисол тариқасида дарслардан бирининг планини келтирамиз.

Адабиётлар: 1. К.Давлетов "Меҳнат ва касб таълими касб танлаш" "Меҳнат тарбияси назарияси ва услубияти". Тошкент 1994. 2. Таълим тўғрисидаги қонун.

Похожие

Меҳнат таълими дидактик системалари

Меҳнат таълими методикаси фани ва унинг вазифалари

Меҳнат таълимини режалаштириш

«5-7 синфларда унумли меҳнат асосида ўқитиш юқори синфларда касб-ҳунар тайёргарлиги мазмуни»

Ўқув устахонасини ташкил этиш ва жиҳозлаш.