Меҳнат таълимининг ўқитиш методлари - Материаловедение - Рефераты

Меҳнат таълимининг ўқитиш методлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Меҳнат таълимининг ўқитиш методлари Режа: 1. Мантиқий. 2. Кўрсатмали. 3. Амалий. 4 Муаммоли.

Меҳнат таълими методикасини ўрганишга киришилар экан, аввало метод тушунчасининг кенгроқ маъноси билан, яъни унинг усул ва приёмлар мажмуидан иборатлиги билан танишиб чиқамиз. Мастер бу усул ва приёмлар воситасида ўқувчиларга маълум мақсадга қаратилган профессионал- билимлар беради, улардан зарур ўқув ва мадакаларни шакллантиради, уларни мустаҳкам-лайди, ўзлаштириш даражасини текширади, ўқувчилар эса бу ўқув ва малакаларни актив ва онгли равишда ўзлаштиради, профессионал моҳирликни эгаллайди. Методларни тўғри танлаш муҳим масаладир. Ўқитиш методи, даставвал, ўқитишдан кўзда тутилган мақсад ва вазифалар билан ўқувчиларнинг билимларини, ўқув ва малакаларини онгли ва пухта ўзлаштириш, уларда ижодий активлик ва мустақилликни ўстириши, вазифалар билан белгиланади. Меҳнат таълимини ташкил этишга нисбатан қўйиладиган муҳим талаблардан бири методларнинг хилма-хиллиги ва уларнинг муайян мақсадга хизмат этишидир. Таълимда қўлланиладиган мантиқий метод барча ўрта таҳлил мактаблари учун умумий ва энг кўп тарқалган методдир. Ўқитувчи мантиқий метод - ҳикоя, ўқув материалини оғзаки баён этишини, суҳбатни қўллар экан, у ўқувчиларга фақат ўзидаги билимларни уларга ўтказибгина қолмай, балки ўқувчиларда айни йўналишга қизиқиш ҳам уйғотади. Мантиқий методлар: А) Ҳикоя қилиб бериш. Б) Ўқув материалини оғзаки баён қилиб бериш. В) Суҳбат.

Ҳикоя қилиб бериш - ўқув материалини жонли, образли қилиб баён қилиб беришдир. Ҳикоя максимал контрол ва ўқувчиларнииг галдаги ишларига хирс боғланган бўлиши шарт. Ҳикояни дарс темасини қисқача умумлаштириб тамомлаш керак. Жонли сўздан ҳар қандай методда ҳам фойдаланилади, жонли сўз ёрдамида меҳнат приёмлари, кўргазма қўлланмалар изоҳлаб кўрсатилади. Ўқитувчининг сўзи ўқитишдаги активликни таъминлаш учун, хатоларнинг олдини олиш учун айни шу технологиясини бажаришда ўқувчига ёрдам бериш учун, жиҳозни бошқариш воситаларининг тузилиши, бошқариш приёмларини ўзгартириш учун зарурдир. Ўқув материалини оғзаки баён этиш - ҳақиқий материални изчиллик билан баён қилиб беришдир. Бунда фактларни анализ қилиш ва исботлаш катта ўрин олади. Ўқитувчи ўзининг баснида, ўз ёзмаларидан, ҳисоблашларидин фойдаланади, бунда галдаги шунинг характери ойдинлаштирилади. Материални баён қилишда ўқитувчи ўқувчиларнинг назарий билимлари савиясига, уларнинг ишлаб чиқариш таълими жараёнида қўлга киритилган тажрибаларига таяниши лозим. Бу мақсадда у махсус технология курси билан яъни: материалшунослик, чизмачилик программаси билан мукаммал танишиб чиқиши, ҳар замонда бу дарсларга қатнашиши керак Суҳбат - бунда ўқувчилар ўқитувчининг саволига жавоб беради, ёки саволнинг мазмунига мувофик, сўзга чиқадилар. Суҳбатдан ўрганиладиган материал тўғрисида ўқувчиларга маьлум ҳажмда билим бўлган холларда фойдаланилади. Суҳбат охирида ўқитувчи ўқувчиларнинг жавобларини умумлаштиради. Эффектив ўқитиш методларидан бири суҳбат ишлаб чиқариш таълимида ўқувчиларнинг ақлий фаолиятини ва диққатини ривожлантиради. Суҳбат олдиндан тузилиб қўйилган режа асосида муайян масалаларни

муҳокама қилиш, ўқитувчи берган саволларга ўқувчиларнинг жавоб беришлари тарзида бориши мумкин. Ўқувчиларда айни темага доир бирмунча билим ва тасаввурлари бўлган тақдирдагина суҳбат усули самарали бўлиши мумкин. Суҳбатнинг муваффақиятли чиқиши кўп холларда ўқитувчининг ўқувчиларга тўғри савол қўя билишига боғлиқ. Суҳбатни шундай олиб бориш керакки у белгиланган таълим - тарбия вазифаларини муваффақиятли амалга оширишга ёрдам этадиган бўлсин. Суҳбат аниқ белгиланган мақсадга қаратилган бўлсин. Кўргазмали метод - шахсан меҳнат приёмларини кўрсатиш, жиҳозларни, кўргазма қуролларни, ўқув кино фильмларини, диафильм ва ҳоказоларни намойиш қилиш демакдир. Кўргазмали методлар: А) ишлаб чиқаришга экскурсия ўтказиш. Б) меҳнат приёмларини кўрсатиб бериш. Экскурсия-кўргазмали ўқитиш бўлиб, бунда ўқувчилар буюмларни технологик ҳодиса ва меҳнат жараёнларини, меҳнатни ташкил этишни ишлаб чиқариш шароитида ўрганадилар. Меҳнат таьлими ўқувчиси экскурсия ўтказиш планини олдиндан тузиб қўйиши, энг характерли объектларини белгилаб улар билан мукаммал танишиб чиқиши керак. Корхоналарга замонавий жихоз, яъни технологик процесслар билан танишиш мақсадида қилинадиган экскурсияларда жихозни бошқариш приёмларини, илғор иш методларини, шу ўринда меҳ-натни ташкил этиш кабиларни кўрсатишнинг катта аҳамияти бор. Ҳар хил кўргазмали қуролларни ва меҳнат приёмларни кўрсатиш методи меҳнат таълимида муҳим ўрин тутади. Бу масалада ўйлар эканмиз, унга тайёргарлик кўриш босқичларига ва намойишга ннсбатан талабларга алоҳида эътибор беришимиз керак бўлади. Тажрибанинг кўрсаттшича кўргазмалиллк хаддан ошиб кетса бу хол ўқувчиларнинг ўрганилаётган ходиса мохиятини аниқлашдан четлашишига сабаб бўлар экан. Шунга

қарамай, битта буюмга тегишли кўргазмали қуроллар унинг турли томонларини ойдинлаштиришга хизмат қилгани тақдирида улар сонининг кўпроқ бўлишидан хавфсирамаса ҳам бўлади. Одатда кўргазмали қуроллар дарс бошланмасдан кўрсатиб қўйилмайди. Ўқувчиларнинг вақтдан илгари кўргазма қуроллар билан (чала) қизиқиши, бу қуролларга жиддий қизиқиш хавасини сусайтириб қўйиши мумкин. Кўргазма материалининг мазмунини очишга мумкин қадар ўқувчиларнинг ўзларини ҳам жалб қилишлари зарур. Бу эса ўқувчиларда кузатувчанлик ва билиб олиш хислатларини тарбиялаш чораларидан биридир. Меҳнат таълимида меҳнат приёмларини кўрсатиш масаласи алоҳида ўрин тутади. Бу ўқитишнинг асосий кўргазма материалларидан биридир. Бундан ташқари меҳнат таълими ўқитувчиси меҳнат приёмларини ва процессни кўрсата билиши учун, юксак профессионал малакали бўлишнигина эмас, балки етарли даражада педагогик тажрибага эга бўлишини ҳам талаб этади. Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш зарурки, намойиш қилинадиган меҳнат приёмлари ва процесслари барча ўқувчиларга кўринадиган бўлиши шарт. Ўқувчилар айни иш приёмларини шакллантириш учун қандай ҳаракатларни ва қай тартибда ишлатиш кераклигини яхши фахмлаб олишлари зарур. Амалий методларга: а) машқлар. б) лаборатория-амалий ишлари. в) техникага оид маълумотнома, адабиётлар ва ҳужжатлар билан ишлаш киради. Машқ-меҳнат ўқувчиларни шакллантириш ва секин аста уларни малакага айлантириш учун иш ҳаракатларини онгли равишда ва кўп марта такрорлашдан иборат. Машқлар меҳнат ва ишлаб чиқариш таълимининг

асосий методидир. Машқлар жараёнида меҳнат ва ҳунар усулларини бажаришнинг сифатли бўлишига, ўқувчилар фаолиятини синчиклаб назорат қилишга эътибор бериш керак. Лабораториядаги амалий ишлар-турли касб ва ихтисослик бўйича малакали ишчиларни тайёрлашда тадбиқ этилиши мумкин. +уйидаги шартлар мавжуд бўлгандагина ўқувчиларнинг мустақил ишлаб чиқариш топшириқларини бажаришида таълим – тарбия муваффақиятларига эришиш мумкин: 1. Ўқувчилар бажариладиган ишнинг мазмунини яхши тушунишлари ва уни бажариш тартибини аниқ тасаввур қилишлари лозим. 2. Ўқувчилар топшириқни қандай асбоб-ускуналар билан бажариш кераклигини, уларнинг тузилишига ва ишлашига оид хусусиятларини, уларни шу режимга мослаш усулларини ва ишлаш нуқсонларнинг олдини олиш чораларшш билишлари керак. 3. Иш ўрнини тўғри ташкил этиш, бунинг учун иш ва ўлчов асбобларини, загатовкаларни, технология ҳужжатларини тўғри жойлаштириш керак. 4. Хавфсизлик техникаси, саноат саниторияси ва меҳнат гигиенаси қоидаларига риоя қилишлари зарур.

Адабиётлар: 1. К.Д.Давлатов «Меҳнат ва касб таълими, касб танлаш, меҳнат тарбияси ва назарияси ва услубиёти» Тошкент «Меҳнат» 1994 йил 2. Д.А.Тхоржевский «Меҳнат таълим методикаси» Тошкент «ўқитувчи» 1987 йил

Похожие

Меҳнат таълимининг ўқитиш шакллар

Меҳнат таълимининг дидактик тамойиллари

«5-7 синфларда унумли меҳнат асосида ўқитиш юқори синфларда касб-ҳунар тайёргарлиги мазмуни»

Техник моделлага ва конструкциялаш дарсларини ташкил қилиш методлари

Меҳнат таълимини режалаштириш