Кескичларни ўтмасланиш мезонлари (критериялари) - Материаловедение - Рефераты

Кескичларни ўтмасланиш мезонлари (критериялари)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

172.3759765625 KB

Кескичларни ўтмасланиш мезонлари (критериялари) Режа: 1. Ўтмасланиш мезони хакида тушунча 2. Ўтмасланиш мезонларининг қисқача обзори 3. Ишлаб чиқаришнинг иктисодий ўтмасланиш мезонлари 4. Кесувчи асбобнинг энг катта чидамлигини ейилиши 5. Нормативларда қабул қилинган ўтмасланиш мезонлари

Ўтмасланиш мезони хакида тушунча. Ўтмасланиш мезони деб кесувчи асбобни ўтмасланиши моментини аниқлаш мумкин бўлган белгига (ёки белгилар йиғиндисига) айтилади. Бундай мезонсиз турғунлик даврини яoни кесиш бошидан ўтмасланиш моментигача бўлган кесувчи асбобнинг ишлаш давомлилиги. Обoектив аниқ, миқдорий аниқланган ўтмасланиши мезосини танлаш хақидаги савол металларни кесишдаги илмий текширишларда мухим рол ўйнайди. Бундай мезонсиз кесувчи асбобнинг кесиш хусусиятларини миқдорий баҳолаш ва мустаҳкам боғлиқларни яъни кесувчи асбобнинг турғунлик даврини кесиш мароми элементлари ва бошқа факторлар билан боғловчи конуниятларни аниқ ўрнатиш мумкин эмас. Ўтмасланиш мезони жуда мухим ишлаб чиқариш, техник-иқтисодий маъносини даражасига унинг чидамланиши Т (тўла ейилишига бўлаган умумий хизмат муддати) ва кесувчиасбобга сарфларнинг умумий йиғиндиси боғлиқ бўлади. Кесувчи асбобга сарфлар механика цехи ишчи - дастгохларининг асосий ишлаб-чиқариш иш ҳакининг 25 – 100% ни ташқил этади. Танланган ўтмасланиш мезонларига фақат кесувчи асбобга сарфлар боғлиқ бўлмайди. Кесувчи асбобни хаддан ташкари ўтмасланишида кесишга сарфланувчи кесиш кучи ва қувват мухим даражада ўсиб кетади. Қора ишлов беришда бу дастгохга ножўя юкланишларни туғридаги, унинг деталларни кескин ейилишини кучайтиради ва авария бўлишига сабаб бўлиши мумкин, тоза ишлов беришда ишлов берилган юза сифатини ёмонлаштиради, детлалнинг ишлов берилган юзалари ўлчамлари ва шаклида бузилишни чиқаради ва махсулотни чиқитга (бракка) олиб келиши мумкин. Шундай қилиб, ишлаб чиқаришнинг ўтмасланиш мезонларини ўрнатишда кесувчи асбобни ейилиш қонуниятлари билан боғланган иқтисодий ва техник факторлар хисобга олинган бўлиши керак.

Текширишларда қўлланилувчи ўтмасланиш мезонлари ишлаб чиқариш мезонларининг қийматлари мос бўлиши керак. Акс ҳолда текширишларда ўрнатилган қонуниятлар ва кесиш маромлари бўйича уларга асослангасн тавсияномалар ишлаб чиқариш мезонларида эришилган кесиш маромларига мос бўлмаслиги мумкин. Ўтмасланиш мезонларининг қисқача обзори. Турли татқиқотчилар томонидан бир қатор ўтмасланиш мезонлари таклиф қилинган ва қабул қилинган. Бу мезонларнинг асосийларини қисқача кўриб чикамиз. Ф.Тейлор (АКШ) тез кесар кескичлар учун ягона ўтмасланиш мезони- тиғнинг тўла емирилишини таклиф қилди. Бу емирилишнинг ташқи белгиси деб у ишлов берилаётган жисм юзасида чизиқни ёки ялтироқ чизиқни туртиб чиқувчи жуда юпқа тирналган жойни хисобланган. Валликс (Германия) чўян ишлов беришда ўтмасланиш мезони деб кесувчи қиррани емирилиш моментида кескич ва буюм орасида тўпланиб қоладиган, қириндининг кичик қизиб ёпишиб қолган бўлоклари билан, чақирилувчи кесиш юзаси қорайишини хисоблашни таклиф қилди. Бу мезонлар жуда содда, аниқ ва ишлаб чиқариш шароитида кўллаш мукин, лекин субъектив ва миқдор жихатдан аниқланмаган бўлади. Шлезингер (Германия) Р x ва Р y кучлар қийматини 10% га тез ўсишидан ташкил топган бирмунча объектив ўтмасланиш мезонини таклиф қилди. Бироқ бу мезон ҳам мухим камчиликларга эга. У кесиш кучини аниқ ўлчаш учун сезгир динометр қўллашни ва ишлаб чиқариш шароитида қўлланилган бўлиши мукин эмаслигини талаб қилди. Чўянга ишлов беришда Р x ва Р y кучлар сакраш билан эмас, балки кесиш бошидан бошлаб тўхтовсиз ошиб боради, Р x ва Р y кучларни 10% га ўсишига мутлақо мухим бўлмаган ейилиш жавоб беради. Ўтмасланиш мезонини кесгични хизмат қилиш муддати билан боғлаш имконини берувчи, кескич ейилишнинг миқдорий ҳарактеристикаларини йўқлиги бу мезонларнинг умумий камчилиги хисобланади.

Кескичларни ўтмасланиш мезонини унинг ишги юзаларининг ейилиш билан боғлаш бўлган биринчи уриниш Риппер ва Бэрли (Лиглия) томонидан амалга оширилган. Бироқ, кескич ейилишини ҳарактерловчи қиймат (олдинги қиррада фаска эни 0,127 мм) номувофиқ қабул қилинган ва таклиф қилинган мезон ишлаб чиқариш учун яроқсиз ҳисобланади. Р.В.Поляков пўлатни тоза йўниш учун кейинги татқиқотчилар томонидан фойданилган бир мунча ўзгартириш киритилган ўтмасланиш мезонини таклиф қилди. Бу мезон асосига, ейилиш натижасида кескични қисқартириб қолиши билан чақирилган ишлов берилган юза диаметрини ўзгариши қўйилган бўлсада, у кескич ишги юзаларини ейилишининг хақиқий қонуниятлари ва тоза ишлов беришда ҳам хисобга олишиши керак бўлган иқтисодий тартиб факторлари билан боғлиқ бўлмайди. Ишлаб чиқаришнинг иқтисодий ўтмасланиш мезонлари. Бу услубда ва унга асосланган ўтмасланиш мезонларига батафсилроқ тўхталиб ўтамиз. Ҳар бир мустаҳкамлик тажрибасини ўтқазишда, кейинги ва олдинги юзалар бўйича ейилишнинг ўсувчи чизиқли қийматларини ( h 3 h л ) даврий ўлчаш ва координаталарда ейилиш графигини қуриш h 3 = f (  ) ва h л = f (  ) тавсия этилади, бу ерда  -кесиш бошидан ейилишини ўлчаш моментига бўлган кескични ишлаш давомийлиги. h 3 ва h л қийматлар билан кесувчи асбобни чархлашдаги олиб ташлашга тегишли бўлган қатлам қалинлиги С 1 . Шунингдек кескичнинг кесувчи қисми томонидан бардош берувчи чархлашлар миқдори аниқланади. Кетинги юза бўйича ейилишда чархлашдаги олиб ташлашга тегишли бўлган қатламнинг минимал қалинлиги С, олдинги қирра бўйича асосий кесувчи қиррага перпендикуляр равишда ўлчанади (шакл-85) ва қуйидаги формула бўйича аниқланади:С1= h3sin α cos γ (107) ёки тақрибий

C 1 = h 3 tg Олдинги юза бўйча ейилишда C 1 = h л . Хақиқий чархлаш қиймати С бир марта чархлашда ҳамма вақт минимал зарурий қийматдан С бирмунча катта бўлади, чунки чархлашда бу қийматни мутлоқо аниқ сақлаб туриш мумкин эмас, емирилган структурали қатламни тўласига олиб ташлаш зарур: С 0 =С 1 +  бу ерда  -қўшимча чархлаш қиймати, у 0,1  0,2 га тенг деб қабул қилинади. Битта чархлашда олиб ташланадиган қатлам эни қуйидаги формула бўйича аниқланади: а) кетинги юза бўйича ейилишда (шакл -86, а) C 0 = h 3 tg  +  , (108) б) олдинги юза бўйича ейилишда (шакл-86, б) C 0 = h л +  , (109) (71 ) ва (72) формулалар биттага бирлашган бўлиши мумкин: C = mW +  , (110) бу ерда W = h 3 , m = t g  - кетинги юза бўйича ейилишда. W = h л , m =1- олдинги юза бўйича ейилишда кесувчи пластинка томонидан чархлашлар миқдори қуйидаги формула бўйича аниқланган бўлиши мумкин: 1= К' С0 85-шакл. Чархлашдаги минимал ыалинликни аниылаш схемаси

бу ерда К`-кескичнинг кесувчи қисмини умумий рухсат этилган чархлаш қиймати. Кетинги юза бўйича кескичларни чархлашда К`=0,8 К, бу ерда К`- кесувчи қиррага перпендикуляр йўналишда ўлчанувчи пластинка эни (шакл- 86, а). Олдинги юза бўйича чархлашда чархлашлар миқдори пластинка қалинлиги С билан лимитланади, шу билан бирга K `= C -2 шакл, 86, б) 8 6 - шакл. Орыанги (  ) ва олдинги юзалардаги (  ) емирилишини чархлаш ъисобий ыилинлигини аниылаш схемаси Ҳар қандай ўлчанган қийматлар учун кескичнинг ейилиш графиги бўйича ишлаш давомийлигини ва унинг чидамлигини  аниқлаш мумкин:T0= τ(i+1)ξ=τ( K C0 +1)ξ=( K mW +Δ+1)ξ (111) бу ерда-тасодифий камайиш ёки кесувчи асбобнинг аварияли емирилиши коэффициенти, у 0,8  0,9 га тенг бўлади. (74) формула ва берилган тажриба бўйича хисоблар, рухсат этилган ейилишни ошишида кесувчи асбобнинг кесувчи қисми чидамлилиги маълум чегарагача ўсади, сўнгра камая бошлашини кўрсатади.

Кесувчи асбобнинг энг катта чидамлилигини ейилиши. Қора ишлов беришда одатда ўтмасланиш мезони сифатида кесувчи асбобнинг энг катта чидамлилигига мавофиқ бўлувчи ейилиш W 0 қабул қилинади. Аниқ ифодаланган критик ейилиш W кр мавжудлигида, бу критик ейилиш кесувчи асбобнинг энг катта чидамлилигига мувофиқ бўлади ва шунинг учун ўтмасланиш критерияси деб қабул қилинади. Кескични мақсадга мувофиқ бўлмаган ҳолда критик ейилишдан ортиқ бўлган ейилишгача олиб беради, чархлаш миқдори ва кескични чидамлилиги эса кескич тушиб кетади. Аниқ ифодаланган критик ейилишни йўқлигида W 0 ейилишни аниқлаш бирмунча муракаброқдир. Ушбу хол учун формулани келтириб чиқарамиз. Соддалаштириш мақсадида (74) формула ўрнига т учун тақрибий формулани қабул қиламиз:T0=τ1ξ= K ξτ C0 Бу ерда (73) даги С қийматни қўйиб ва W = CW  x бўлишини кўзда тутган ҳолда куйидаги формулани ҳосил қиламиз : T0= K ξ WCw x+Δ = K ξф (τ) Чидамлилик Т 0 ф`(  )=0 бўлганда максимумга эришади. Биринчи ҳосилали топган ҳолда ва уни нолга тенглаб қуйидаги формулани ҳосил қиламиз: W 0= Δ m(x−1) (112) Бироқ, бу формула бўйича хисоблаш Х даражасининг қийматини билиш керак бу масалани ечишни мураккаблаштиради W 0 қийматини графоаналитик усул билан жуда содда аниқлаш мукин. М-нома o лум қийматга W 0 мувофиқ бўлувчи эгри ейилишдаги нуқта бўлсин (шакл-87). Эгрида етувчи ҳар қандай М нуқтада эгри ейилишга уринма тенгламани езамиз: W 0−W 0= dW d τ бу ерда W - уринмани ордината ўқида кесиб ташловчи бўлак.

ЧункиW =CW x; dW dτ =CWx x−1; W −W =CWx τx−1τ= xCW τx=xw ва W =- W ( x -1) (113) M нуқта учун W ни қийматини (76) формула (75) формуладаги W ни қўйиб топамиз: W =− Δ m ҳосил қиламиз. Демак М 0 номаълум нуқтасида эгри ейилишга уринма бўлган ордината ўқида кесиб ташловчи бўлак -  / м тенг бўлади. Бу ердан берилган эгри ейилиш бўича W қийматини аниқлаш учун тузилишнинг содда қоидаси ажралиб чиқади:  /м га тенг бўлган бўлакни координата бажаришдан пастга олиб қўйиши ва бўлак охиридан (М, нуқтадан) эгри ейилишга урунма ўтқазиш керак. Уриниш нуқтасининг кординатаси W 0 номаълум қийматга тенг бўлади. Худди шу усул билан йўқ бўлган ейилиш графиги бўйича W ни аниқлаш мумкин ва нормал ейилишдан емирилувчи ейилишга ўтиш бир текис рўй беради. Кесувчи асбобни чидамлилиги танлашда хисобга олиниши керак бўлган мухим, Лекин ягона бўлмаган фактор хисобланади. Иқтисодий тартиб мулохазалари билан бирга кесувчи асбобларни ейилиши билан боғлиқ бўлган 87-шакл. Емирилишни графоаналитик аниылаш схемаси

бир қатор техник факторларини ҳам хисобга олиш керак. Қора ишлов беришда шундай факторлар жумласига ўтмасланишини кесувчи қирралар мустаҳкамслигига таoсири тегишли бўлади, бу қаттиқ қотишмалар ва минералокерамика билан ишлашда мухим аҳамиятгап эга. ТЗОК4 қаттиқ қотишмаси билан қопланган, минералокерамик кескичлар энг катта чидамлилик мезонига мувофиқ бўлувчи ейилиш қийматларини йўл қўйишмайди, чунки кичик ейилиш қийматларида уваланиб кетишади. Тоза ишлов беришда рухсат этилган ейилиш асосан талаб қилинган ишлов бериш аниқлиги билан аниқланади ва қора ишлов - беришдагига нисбатан анча кичик бўлиши керак. Тоза ишлов беришда ейилиш асосан кетинги қирра бўйича содир бўлади, бу ташқи йўнишда йўнилган юза диаметрини ошиб кетишига ва йўниб кертишда камайишга олиб келади. Бироқ, кескични қискартириши билан бир вақтда, ейилиш натижасида, қизиш сабабли кескични учайишини хисобга олиш зарур. Яoни ишлаб чиқаришда кескичлар муайян ўлчамга созланади ва ўтмасланиш мезони сифатида одатда ишлов бериладиган деталлар ўлчамини ўзгариши бўйи ча назорат қилинувчи рухсат этилган ўлчамли ейилиш қабул қилинади. Чунки тоза йўниш талаб этиладиган ишлов бериш аниқлигини таoминлаши лозим, у ҳолда тоза ишлов бериш меромларини мустаҳкамлик текширишларида юза тозалигини даврий равишда назорат қилиб туриши керак. Кескичларни ўтмасланиш жараёнида ейилиш майдончасининг чизиқли ўлчамларини ўзгариши, буюм ўлчамларини бузулиши, ишлов берилган юза тозалигини емонлашиши билан бирга бошқа ходисалар ҳам кузатилади: ташқи этувчи кесиш кучларини ошиши, айниқса Р x ва Р y , кесиш ҳароратини кўтарилиши, ишлов берилган юзанинг кучли парчинланиш, титраш ва бошқалар. Ўтмасланишнинг ҳамма бу бир-биридан ажралмайдиган камчиликлари, кесувчи асбобларини ейилишини текширишда, текшириш протокол (қарор)ларида систематик ўлчаш ва қайд қилиши имконияти бўйича диққат билан кузатиш тавсия қилинади.

Лекин ҳамма холларда, ўтмасланиш мезонларини ўрнатишда ҳар қандай техник факторларни хисобга олинишидан қатғий назар бу факторларни ейилишнинг чизиқли қийматлари ( h 3 ёки h л ) ва кесувчи асбобни чидамлилиги билан алоқада бўлишини билиш керак. Нормативларда қабул қилинган ўтмасланиш мезонлари. Кесиш меромлари бўйича нормативларда хамма техник ва иқтисодий факторларни хисобга олган ҳолда, турли хил кесувчи асбоблар учун ўтмасланиш мезонлари сифатида қабул қилинган, кетинги юзабўйича рухсат этилган ейилишнинг ўртача хисобий қийматлари келтирилган. Мисол тариқасида нормативларда қабул қилинган ўтувчи, йўниб кертувчи ва кесувчи токорлик кескичларини рухсат этилган ейилиш қийматларини келтирамиз. Қобиқ бўйича қуймани 3 мм гача бўлган кесиш чукурлигида обдирка қилишда ( пўстини тозалашда ) кетинги қирра бўйича рухсат этилган ейилиш 20 - жадвалда кўрсатилган қийматдан 1,5 марта катта бўлади. Пўлатларни тезкесар кескичлар билан совитишсиз йўнишда кетинги юза бўйича ейилиш кескични ўтмасланиш моментига қадар катта эмас (0,3  0,5 мм) Лекин олдинги юзада чуқурлиги 0,5  0,6 мм бўлган чуқурга ҳосил бўлади ва ўтмасланиш мезони сифатида қабул қилинади. Пўлатларни қаттиқ қотишмали кескичлар билан қора йўнишда кетинги юза бўйича 1мм га ейилганда чуқурчалар чуқурлиги 0,2  0, 3 мм дан катта бўлмаслиги керак.

жадвал-20 Кескичнинг кесувчи қисмини материали Ишлов бериладиган материал Ишлов бериш ҳарактери Кетинги юза бўйича рухсат этилган ейилиш мм Тезкесар пўлат Углеродли ва метрланган пўлат. Иссиқбардош, зангламайдиган пўлатлар ва қотишмалар Қора ва тоза 1,5-2,0 1,0 Қаттиқ қотишма Углеродли ва летрланган пўлатлар. Иссиқбардош, зангламайдиган пўлатлар ва қотишмалар. Чўян Қора Тоза Қора Тоза Қора Тоза 1,0-1,4 0,4-0,6 1,0 0,8-1,0 0,6-0,8 20-жадвалдан фойдаланиб кесувчи платинка томонидан бардош берувчи чархлашлар миқдорини ҳисоблаш мумкин. Турли кескич турлари учун (ўтувчи, кесувчи, кесиб ташловчи ва хоказо) чархлаш миқдорлари турлича бўлади, шунингдек у кесувчи материал пластинкасининг шакли ва ўлчамларига, унинг ейилиш турига, ишлов бериш ҳаракларига боғлиқ бўлади. Чархлаш миқдорлари хақидаги тўлиқ маълумотлар нормативларида (44) келтирилган бўлади. Мисол тариқасида 01 формада қаттиқ қотишмали платинкалар билан қопланган букилган ўтувчи текисликларнинг юритадиган ўлчамлари учун ўртача қийматларни келтирамиз (21 - жадвал). Жадвал-21 Кескич ушламчи кесимнинг ўлчамлари ВХН. мм Йўнишдаги кескич томонидан бардош берувчи чархлашлар миқдори Қора Ярим тоза Тоза 16*25 20*30 25*40 11 13 14 16 18 18 19 22 22

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Авагимов В.Д. Машинасозлик материалларини кесиб ишлаш. «Уқитувчи» нашриёти, Тошкент, 1971. 2. Аваков А.А. Физические основ теории стойкости режуих инструментов. М. «Машгиз», 1960. 3.Бобров В.Ф.и др. Развитие науки о резании металлов. Под редакцией. Зорева Н.Н. М. «Машиностроение», 1967. 4. Вулгф А.М. Резание металлов. М. «Машгиз», 1963.

Похожие

Материалларнинг ишлов берилувчанлиги ва уни аниқлаш усули

Кесувчи асбобларининг ейилишининг асосий сабаблари

Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари

Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари

Йўнишдаги ва рандалашдаги кесиш кучлари кесиш кучига таъсир этувчи шарт шароитлар