Шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) шахсининг психологик муаммолари - Физическая культура - Рефераты

Шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) шахсининг психологик муаммолари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

Ш уғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) шахсининг психологик муаммолари Маълумки, психологияда, нафақат психологияда, балки умуман ижтимоий-психологик адабиётларда шахс тушунчасига катта эътибор каратилади. Психология нуктаи назаридан шахс куйидаги белгиларга эга: 1. У аниқ бир инсон; 2. Муайян жамиятнинг аъзоси; 3. Муайян жамоага мансублик; 4. Муайян бир фаолият ёки фаолиятлар тури билан шуғулланади; 5. Атроф-муҳит ва вокеликка нисбатан ўзининг муносабатига эга; 6. Ўзига хос индивидуал хусусиятларга эга. Бундан ташқари шах ўзига хос куйидаги психологик ху сусиятларга ҳам эга бўлади: 1. Ўз-ўзини англаш; 2. Индивидуаллик-ўзига хослик; 3. Ўз-ўзини бошқара (алохида режа асосида) олиш лаёқати; 4. Муайян фаолият турида намоён қиладиган фаоллиги; 5. Ижтимоий алока тизимига қушилганлиги. Шуни айтиб утиш керакки, «инсон» ва «шахс» тушунчалари бир хил маънони англатмайди. Инсон-бу йиғма тушунча бўлиб, ҳар кандай шахсга нисбатан ҳам ишлатилаверади. Шахс эса ўзидаги жамики индивидуал хусусиятлар билан биргаликда муайян бир инсонни англатади. Индивидуал хусусиятларгина инсонни шахсга айлантиради. Унинг шахслилик даражаси ушбу индивидуал хусусиятларнинг канчалик ривожланганлигига боғлик бўлади. Инсондаги биологик омил унинг шахсига шубхасиз таъсир этади. Ундаги биологик омилларга куйидагилар киради: - Саломатлиги; - Жисмоний ривожланганлик даражаси;

-Тана тўзилиши; - Буйи; -Огирлиги; - Мускул кучи; - Упкасининг тириклик сигими ва хоказо. Бу омиллар воситасида шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) кутара оладиган жисмоний зурикишни аниқлаб олиши мумкин. Шуғулланувчи спортчиларга (ўқувчи, болаларга) саломатлиги, жисмоний ривожланиши, жисмоний тайёргарлиги, унинг ишлаш лаёқати ва кайфиятига таъсир этади. Унинг ўқиш ва хизматдаги муваффакиятлари, шунингдек уртоклари ҳамда жисмоний тарбия ўқитувчилари ва спорт мураббийлари билан бўладиган муносабатлари унинг ишчанлигига ҳам кайфиятига боғлик бўлади. Буларнинг ҳаммаси қўшилиб ундаги индивидуал-психологик хусусиятларнинг ривожланиш даражасини белгилаб беради. Инсоннинг нимани эмас, балки, ушбу нимани кандай бажариши кўпроқ унинг шахс сифатидаги киёфасини белгилайди, Инсоннинг хатти-ҳаракатлари маълумки, сабабсиз содир бўлмайди улар инсон рухиятига, унинг фикрлари, эхтиёжлари ва хиссиётларига асосланган бўлади. Бирон бир нарса ёки ходисани тушуниб етиш учун, уни нимадан иборат эканлигини билиш катта аҳамиятга эга. Шу маънода инсон психикаси куйидаги таркибий кисмлардан ташкил топган: - Психологик жараёнлар; - Психологик хусусиятлар; - Психологик холатлар; -Психологик тўзилмалар; 1. Психологик жараёнлар: - билиш жараёнлари; - ҳиссиёт; - ирода. 2. Психологик хусусиятлар: - шахс йўналиши{эҳтиёж

лари, қизиқишлари ва хакозо; - темперамент; - характер; - кобилиятлар. 3. Психологик холатлар: - кутаринки кайфият; - руҳий тушкунлик; - коникиш ҳисси; - ўз-ўзидан коникмаслик 4. Психологик тўзилмалар: - билимлар; - кўникмалар; - малакалар; - одатлар. Ушбу санаб ўтилган компонентлар ҳар бир шуғулланувчи спортчиларда (ўқувчи, болаларда) ҳар хил ривожланиш ёки шаклланиш даражасида бўлади. Масалан, биргина психологик билиш жараёнларини (сезгилар, идроқ диккат, хотира, тасаввур, ҳаёл, тафаккур ва нутқ) олиб кўрадиган бўлсақ улар ҳам ҳар бир кишида ўзига хос киёфага эга бўлади. Инсон ҳар хил сезгиларга эга, аммо у ҳар кишида ҳар хил; кимдадир кўриш сезгиси кучли ривож- ланган, кимдадир заифроква ҳоказо. Тафаккур ҳам ҳар бир кишига хос бўлиб, лекин ўзининг намоён бўлиши жихатидан ҳар кимда ҳар хил бўлади. Кимнингдир тафаккури умумлаштирувчи операцияларни тезкорлик билан бажарса, бошқаларники аналитик (тахлил қилиш] кобилияти билан ажралиб туради. Жисмоний тарбия ўқитувчиси ва спорт мураббининг ўз кулостидаги шуғулланувчи спортчилардаги (ўқувчи, болалардаги) психологик жараенларнинг хусусиятларини тўғри бахолай олиш лаёқати ундаги касбий-педагогик махоратнинг муҳим белгиси ҳисобланади. Йўналганлик темперамент, характер, кобилият кабилар инсоннинг психологик хусусиятлари бўлиб, уларда инсоннинг ички дунёси, ижтимоий мохияти ўз ифодасини топади. Ушбу хусусиятларнн ўрганиш жисмоний

тарбия ва спорт мураббийга тарбиявий ишларни ва жисмоний тарбия ва спорт ишларини тўғри режалаштиришга ёрдам беради. Шахсдаги психологик реакция ва жараенларнинг канчалик тез ёки секин кечиши эса инсоннинг психологик ҳолатини ташкил этади, Психологик ҳолатлар қисқа вақтли ва баркарор турларга бўлинади. Иккала ҳолат ҳам бир- бири билан ўзаро уйгунлашиб, доимо инсон хаёт фаолиятига таъсир этиб туради. Шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болани) фаолиятида канчалик муваффакиятга эришиши унинг шу пайтдаги психологик ҳолатига кўп жихатдан боғлик бўлади. Бу нарса шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи , болаларни) ўртасидаги ўзаро муносабатларда айниқса яқол намоён бўлади. Шунинг учун ҳам жисмоний тарбия ўқитувчиси ва спорт мураббийи ҳар бир Шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болани) рухий ҳолатни синчковлик билан кузатиб бориши ва жамоа манфаатларига бўйсундира олиши лозим. Маълум бир фаолиятлар билан шуғулланиш натижасида инсонда психологик тўзилмалар шаклланади. Билим, кўникма, малака ва одатлар- психологик тўзилмалар ҳисобланади. Улар инсоннинг бутун ҳаёти давомида ривожланиб ва бойиб боради. Масалан, шуғулланувчи спортчи (ўқувчи , бола) машкланиш жараёнида ўзидаги иродавий-гоявий, назарий ва амалий билимларни, спорт анжомлари ва қуролларни ишлата олиш билан боғлик; кўникма ва малакаларни, спортча интизомга катъий бўйсуниш одатларини ўзлаштиради ҳамда ривожлантиради. Ушбу санаб ўтилган психологик тўзилмаларни ташкил килувчиларнинг ўзаро бирлиги инсон шахсининг моҳиятини ташкил этади. Жисмоний тарбия ўқитувчиси ва спорт мураббийи амалга оширадиган тарбиявий ишнинг объекти муайян инсон, шахс ҳисобланади. Интизомли, муносиб спортчи этиб тарбиялаш учун мураббий уни шахс сифатида ўрганиши лозим.

Жисмоний тарбия ўқитувчиси ва шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, бола) психологиясини, балки, спорт тури жамоа психологиясини ҳам билиши мақсадга мувофиқ. Жамоа психологияси - бу маълум бир инсонлар гуруҳи яшайдиган муҳит, уларнинг маънавий дунёси. Жисмоний тарбия ва спорт шароитида жамоа, гуруҳ секция, тугарақ кружок жамоаларга мисол бўла олади. Фикр, кайфият, ўзаро муносабатлар, анъана, эҳтиёж ва талаблар жамоа психологиясини ташкил этади. Шуни алоҳида таъкидлаб утиш керакки спорт жамоа пихологияси жуда катта тарбиявий ва гоявий таъсир кучига эга. Агар жамоа бир овоздан спортча интизомни бўзувчи, виждонсиз шуғулланувчини спортчи (ўқувчи, болани) коралайдиган бўлса, бу шуғулланувчи спортчи (ўқувчи , бола) албатта ўзининг спорт машғулотига ва ўз бурчига бўлган муносабатини ўзгартиради. Лекин, афсуски, баъзан спорт жамоасида носоғлом муҳит, носоғлом кайфият ва ўзаро муносабатлар устуворлик қилади. Жисмоний тарбия ўқитувчиси ва спорт мураббийи жамоа психологиясини ўрганиш оркали ушбу салбий ўзгаришларнинг олдини олиши мумкин. 1. Психологик жараёнлар-психик ҳодисаларнинг пайдо бўлиши, қонуний равишда изчил ўзгариши ва бир тараккиёт босқичидан навбатдагисига утиши, уларда сифат ўзгаришларининг содир бўлишидан иборат бўлган ходиса. 2. Психологик хусусиятлар инсоннинг шахс сифатидаги асосии ташкил килувчилари бўлиб, уларсиз у бирон бир фаолиятни амалга ошира олмайди, 3. Инсон ҳаёт фаолияти жараёнида унда шаклланадиган нисбатан мустахкам сифатларга психологик тўзилмалар дейилади. 4. Психологик ҳолатлат - бу шахснинг объектив вокеликдаги нарса ва ҳодисаларга, ўз-ўзига бўлган муносабатини ифодаловчи ижобий ҳамда салбий эмоционал кечинмалари.

Похожие

Спортчилар тайёрлашни бошқариш

Мактабда бошланғич синф ўқувчиларини спорт байрамларига психологик тайёрлашда педагогнинг роли

Баскетболчиларни маънавий – иродавий ва психологик тайёргарлиги

Спортчини тайёрлаш тизими

Баскетболчилар спорт тренировкасининг асослари