Жиноятчиликка қарши курашувчи ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини мувофиқлаштириш - Юриспруденция - Рефераты

Жиноятчиликка қарши курашувчи ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини мувофиқлаштириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

95 KB

Жиноятчиликка қарши курашувчи ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини мувофиқлаштириш Режа: 1. Жиноятчиликка қарши кураш фаолиятини мувофиқлаштириш тушунчаси ва мувофиқлаштириш иштирокчилари 2. Мувофиқлаштириш принциплари 3. Мувофиқлаштириш фаолиятининг асосий йўналишлари ва шакллари

Жиноятчиликка қарши курашувчи ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини мувофиқлаштириш Прокуратура органига Ўзбекистон Республикаси Бош про курори ва унга бўйсунувчи прокурорлар орқали қонунлар ижроси устидан назорат функциясидан ташқари, бир вақтнинг ўзида жи ноятчиликка қарши курашувчи органлар фаолиятини мувофиқ лаштириш вазифаси ҳам юклатилгандир. Шу мунособат билан ҳам барча ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ҳар ой, чорак ва йиллик ҳисоботларини прокурорларга топширадилар. Прокурорлар бу статистик ҳисоботлардан содир этилган жи ноятлар, уларнинг характери, жиноятларнинг келиб чиқиш шарт-шароитлари, жиноятларнинг келиб чиқиш сабаблари, ким томони дан содир этилганлиги, кимга нисбатан содир этилганлиги, воқеа содир этилган жой, вақт, жиноят содир этиш услуби, жиноят қу ролининг тури ва ҳаказолар ҳақидаги маълумотлар мажмуасидан жиноятчиликка қарши курашувчи органлар фаолиятини муво фиқлаштирилиб, тегишли режа тузиш ва тадбирлар ўтказишда фойдаланадилар. Координация (лотинча cordinatio – сўзидан олинган) деганда «мувофиқлик», «келишувлилик», (координациялаш) мувофиқ лаштириш деганда– иштирокчилар ўртасидаги ўзаро муносабат ни ўрнатиш тушунилади. Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар жиноятчиликка қарши кураш чораларини самарали бажариш ва асосий фаолият йўна лишларини келишувчилик асосида таъминлаш мақсадида ўз фаолиятларини мувофиқлаштиради. Мувофиқлаштиришнинг асосий мақсади жиноятга қарши курашувчи структураларнинг ўзаро боғлиқ ва ҳамкорликда ҳара кат қилишини таъминлаш, жиноятларни тез, тўла ҳар томонлама аниқлаш, тергов олиб бориш, очиш ҳамда ваколатли органларга унинг юзага келиш сабаб ва шароитларини олдини олишга қара тилган чораларни ишлаб чиқиш ҳисобланади.

Предмети – ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг ўзаро ҳамкорлигини енгиллаштириш, уларнинг умумий вазифалари, уларнинг ҳар бирига хос бўлган ҳуқуқий, ташкилий, информа цион ва бошқа восита, шакл ва услубларни таҳлил қилишдан ибо рат. Координация натижаси жиноятчиликка қарши кураш бора сида юқори чўққиларга эришиш ҳисобланади. Бундай ваколатни қонун Бош прокурор ва унга бўйсунувчи прокурорларга беради. Бу борада: прокурор мувофиқлаштирувчи кенгаш чақиради, статистик ва бошқа маълумотларни талаб қилади, туриш доира сида ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ўрганган ҳолда уларни бирлаштириш масаласини кўриб чиқади. Ўзбекистон Республикаси “Прокуратура тўғрисида”ги Қонунининг 8- моддасида “Жиноятчиликка қарши кураш бораси даги фаолиятни мувофиқлаштириш” тартиби белгиланган бўлиб, унда кўрсатилишича, “ Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори ва унга бўйсунувчи прокурорлар жиноятчиликка қарши кураш самарадорлигини таъминлаш мақсадида тезкор- қидирув фаоли ятни, суриштирув ва дастлабки терговни амалга оширадиган тегиш ли органларнинг фаолиятини мувофиқлаштиради. Ушбу модда нинг биринчи қисмида кўрсатилган органлар фаолиятини муво фиқлаштириш учун прокурор мувофиқлаштирувчи кенгаш чақи ради, ишчи гуруҳлар ташкил этади, зарур ахборот, шу жумладан статистика маълумотларини талаб қилиб олади, қонун ҳужжатла рига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширади” деб қайд этилган. Жиноятчиликка қарши кураш фаолиятини мувофиқлаштириш тушунчаси ва мувофиқлаштириш иштирокчилари Мувофиқлаштирувчи кенгаш – барча ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар вакилларидан ташкил топади ва у бўлажак мажлисда тасдиқланади. Котибият таркибининг ўзгариши билан тегишли ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган раҳбари янги номзод тақдим этади. Котибият жорий ташкилий

ишларни амалга оши ради; иш юритишнинг махфийлиги қоидаларига риоя этган ҳолда мувофиқлаштирувт кенгаши ҳужжатларнинг расмийлаштирили- шини олиб боради. Котибият: 1.Мувофиқлаштирув кенгаши аъзолари ва таклиф этилаётган шахсларни ўтказилажак мажлис ва унда кўриладиган ҳужжатлар лойиҳалари ҳақида хабар беради; Мувофиқлаштирув кенгаши иши режаларига ҳуқуқни муҳо фаза қилувчи органлар таклифларини йиғиш ва тайёрлашни таш киллаштиради; Режа лойиҳаларини ишлаб чиқади ва уларни ҳуқуқни муҳо фаза қилувчи органлар раҳбарларига кўриб чиқиш учун тақдим этади; Мувофиқлаштирув кенгаши қарорлари ва режаларининг бажа рилишини умумлаштириш ва даврий таҳлил қилишни амалга оширади ва натижалари ҳақида мувофиқлаштирув кенгаши Раи сини ҳабардор қилади; Кенгаш раисининг бошқа топшириқларини бажаради. Агар ҳужжатлар лойиҳалари материалларни тайёрлаш ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг барча ёки баъзи вакил ларининг биргаликдаги иштирокини талаб қилса, мувофиқлаш тирув кенгаши раиси ёки унинг ўринбосари қарори билан ишчи гуруҳлар ташкил этилади. Бундай гуруҳ раҳбари этиб, тегишли прокуратура органининг вакили ҳисобланади. Қонунчиликда жиноятчиликка қарши курашда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган тушунчаси тўғридан – тўғри белгилан маган. Назария ва амалиётда тегишли давлат – ҳуқуқий структу ралари фаолиятининг функционал таҳлили асосида бундай ор ганлар доирасини белгилашнинг йўли ишлаб чиқилган. Ушбу таҳлилга асосланган ҳолда жиноятчиликка қарши ку рашувчи ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар доирасига жиноят чиликка қарши курашга йўналтирилган, бир ёки бир қанча ҳуқуқни муҳофаза қилишга йўналтирилган функцияларни бажариш ваколатига эга бўлган тузилмаларни киритиш мумкин.

Жиноятчиликка қарши курашда ҳуқуқни муҳофаза қилишга йўналтирилган функцияларга қуйидагилар киради: 1. оператив – қидирув фаолияти; 2. жиноят ишлари бўйича суриштирув; 3. дастлабки тергов; 4. жиноят – процессуал ва оператив – қидирув фаолиятида қонунларга риоя этилиши устидан прокурор ва суд назорати; жи ноят ишлари бўйича одил судловни амалга ошириш. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш функцияларига жиноий тажовуз лардан ҳимоя қилинадиган объектларни махсус ҳимоя қилиш, бундай тажовузлар олдини олиш, жиноятларни содир қилганлиги учун судланган, қамоққа олинган ёки ушлаб турилган шахсларни қўриқлаш мақсадида махсус ташкил этилган махсус ҳарбий ва бошқа тузилмалар фаолиятини киритиш мумкин. Жиноятчиликка қарши курашни мувофиқлаштиришда иштирок этувчи, ҳуқуқни муҳофаза қилиш функцияларини бажарувчи давлат органлари тур - лича номланиши мумкин. Баъзида улар қайта ташкил этилиши ва бундай функцияларни бирор – биридан маҳрум этилиши ёки қайта эга бўлиши мумкин. Баъзи давлат ҳуқуқий тузулмалари учун ҳуқуқни муҳофаза қилиш функциялари асосий ҳисобланади. Бундай органлар одат да бир қанча ҳуқуқни муҳофаза қилиш фунцияларига эга бўлади. Масалан: ИИВ органлари оператив – қидирув фаолияти, суриш тирув, дастлабки тергов функцияларини бажаришдан ташқари турли объектларни жиноий тажовузлардан ҳимоя қилиш, жино ятчиларни ушлаш функцияларини бажаради. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш функциялари баъзи органларнинг асосий фаолият турига қўшимча ҳисобланади. Масалан: Ўзбекистон Республикаси Дав лат Чегараларини муҳофаза қилиш хизмати органлари оператив – қидирув фаолияти ва уларнинг юритувига кирувчи жиноят ишла - ри бўйича суриштирув ваколатларига эга. Бу органда ҳуқуқни муҳофаза

қилиш ваколатлари ёрдамчи бўлсада, вазифаларни ло зим дажарада бажарилишининг ажралмас элементи, шартидир. Бундай органлар ваколатлари муайян соҳадаги ҳуқуқий му носабатларга ( солиқ, божхона) нисбатан амал қилади. Жиноятчиликка қарши курашда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ва суд ҳамкорлиги суд ҳокимиятининг мустақиллиги, судларнинг мустақиллиги ва фақат қонунга бўйсуниш тамойил ларига риоя қилган ҳолда амалга оширилади. Мувофиқлаштирувчи кенгашнинг адлия органлари ва судлар билан ҳамкорлиги қуйидаги шаклларда амалга оширилиши мум кин: жиноятчилик ва судланганлик ҳолати ҳақида ўзаро хабар дор этиш; Суд статистикаси ва суд амалиёти материаллари маълумот ларидан фойдаланиш; Қонунчиликни мустаҳкамлаш бўйича ҳамкорликда иш олиб бориш; биргаликда семинарлар ва конференциялар ўтказиш ва бундай тадбирларга юқори савияли мутахассисларни жалб қи лиш; Биргаликдаги аҳборот хатлари, маълумотларни йўналтириш; Олий суд в а Олий хўжалик суди Пленумлари қарорларини тайёрлашда иштирок этиш; Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар мувофиқлаштирув кен гаши мажлисларида суд вакиллари ва адлия органлари раҳбарла рининг иштирок этиши. Мувофиқлаштириш принциплари Жиноятчиликка қарши курашиш органларининг фаолияти, мувофиқлаштиришда иштирок этувчи барча ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари учун мажбурий, белгилаган асосий меъёрий ман баларга таянган ҳолда прокурорлар томонидан мувофиқлаштири лади. Жиноятчиликка қарши курашувчи ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг фаолиятини мувофиқлаштириш асосан қонуний лик тамойилига асосан амалга оширилади. Бу тамойил аввалам бор

прокуратуранинг ҳар бир органи, ҳар бир ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ва ҳар бир ходим жиноятга қарши курашиш фао лиятини мувофиқлаштириш жараёнини қонунга қатъий риоя қил ган ҳолда ва қонун асосида амалга оширилишини билдиради. Мувофиқлаштиришнинг кейинги бир тамойили бу – ўзаро ҳамкорлик бўлиб, жиноятчиликка қарши курашувчи органлар томонидан доимий равишда жиноятчиликка қарши кураш бўйича ўзаро тадбирлар ўтказиш ва биргаликда фаолият кўрсатиш ва са марали натижаларга эришиш ҳисобланади. Бу тамойилга асосан мувофиқлаштириш фаолиятининг барча иштирокчилари кенгаш да кўриб чиқиш учун таклифлар киритиши, тадбирлар ишлаб чиқишда ва маслаҳатда тенг ҳуқуқлардан фойдаланишади. Мустақиллик тамойилига асосан ҳар бир ҳуқуқни муҳофа за қилувчи орган мувофиқлаштириш кенгашининг қарори ва тад бирларини бажаришда мустақилдир. Бунда у ўз ваколатларини қонунда белгиланган ҳуқуқий мақоми бўйича, яъни тергов ва су риштирувга таалуқли бўлган қонунлар, фаолиятини белгиловчи қоида ва низом, кўрсатма ва йўриқномалар асосида амалга оши ради. Ҳар бир ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган раҳбари муво - фиқлаштирувчи кенгаш қарорининг ижроси учун ўзларига те гишли қисми бўйича мустақил жавобгар ҳисобланади. Мувофиқлаштириш фаолиятининг асосий йўналишлари ва шакллари Мувофиқлаштириш фаолиятининг асосий йўналишлари - бу жиноятчилик ҳолатининг баргаликдаги таҳлили, унинг тизими ва динамикаси, ривожланиш суръатини белгилаш, жиноятни аниқ лаш, тергаш, фош этиш, огоҳлантириш ва олдини олиш тажриба сини ўрганиш; жиноятчиликка қарши курашиш бўйича халқаро шартномалар ва чет мамлакатлар, халқаро ташкилотлар билан битимлар тузиш ва келиб чиқадиган таклифларни ишлаб чиқиш тажрибасини умумлаштириш; чет эл ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларининг ижобий тажрибаларини ўрганиш ва фаолиятда тадбиқ этишда ифодаланишдир.

Асосий йўналишлари: Ўзаро таҳлил — жиноятчилик аҳволи, унинг статик ва дина мик ҳолати, тенденцияларнинг башорати (прогнози), жиноятларни аниқлаш, тергов қилиш, очиш, уни аниқлаштириш ва олдини олиш борасидаги фаолиятларҳисобланади. Бунда дастурлар ишлаб чиқилади. Жиноятчиликка қарши кураш масаласи юзасидан информа ция ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар томонидан Президент, Олий Мажлис ва ҳукуматга берилади. Умумлаштириш — ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар томонидан ҳуқуқий тартибга солиш фаолияти юзасидан амалиёт ни бирлаштириб, таклифлар киритишдир. Унда қуйидагилар иштирок этадилар: Прокуратура органлари, ички ишлар, миллий хавфсизлик, солиқ, божхона, Ўзбекистон Республикаси прокуратураси ҳузу ридаги солиқ ва валютага оид жиноятларга қарши курашиш де партаменти ва бошқа ҳуқуқни муҳофаза қилиш функцияси (су риштирув, дастлабки тергов, тезкор – қидирув, жиноий судловда процессуал назоратни амалга оширувчи) мавжуд бўлган органлар қатнашадилар. Мувофиқлаштириш қуйидаги шаклларда амалга оши рилади: Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар раҳбарлари иштироки да координацион кенгаш мажлислари ўтказиш; Жиноятга қарши кураш бўйича жорий ахборот алмашуви; Ижобий тажрибани ривожлантириш мақсадида жойларга ўзаро ҳаракат қилиш, текширув ва қуйи турувчи органларга жи ноятчиликка қарши кураш юзасидан ёрдам бериш; Аниқ жиноятларни тергов қилиш учун тергов – оператив гу руҳлар тузиш; Аниқ мақсадга йўналтирилган ишларни олиб бориш, ходим ларнинг малакасини ошириш, семинарлар, конференциялар ўтка зиш, хавфсизлик чораларини кўриш;

Ўзаро қарорлар, буйруқлар, ахборот хати, ориенти ровка ва бошқа ташкилий ижро ҳужжатларни ишлаб чиқиш, тўп ламлар тузиш, ярим йиллик ва истиқболли режалар тузиш. Бу мақсадга эришиш учун судлар билан ҳамкорлик қилина ди. Ўзининг аҳамияти юзасидан йўналишлар – доимий ва дина микка бўлинади. Асос – ҳар бир ҳудуд, мамлакатдаги ҳуқуқий ҳолат. Доимий йўналиш га мисол қилиб т егишли давлат ҳокимият ва бошқа рув органларининг қонунга мувофиқ ҳуқуқий актларини назорат қилишини келтиришимиз мумкин. Чунки улар фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига бевосита таъсир кўрсатади. Динамикка эса маълум давр ичида қо нунчиликка таъсир қилувчи муносабатларни тартибга солувчи нормаларни ижро этиши устидан назорат киради . Масалан: меҳнат, уй - жой, пенсия ва фуқароларнинг бошқа ҳуқуқлари. Ижтимоий - иқтисодий, криминал ва бошқа ҳолатларни ино батга олиб йўналишлар белгиланиши мумкин. Бу кўпинча Бош прокурор буйруқлари , йўриқномалари ва тасдиқланган низом ларида акс эттирилади.

Адабиётлар рўйхати: 1.Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М.,”Бек” нашриёти, 1998. 2.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 3.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М., 2000. 4. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (умумий қисм, дарслик, ўзбек тилида) Т.: 2002 й., «Янги аср авлоди». 5. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (махсус қисм, дарслик, ўзбек тилида) –Т.: ТДЮИ.2003 й.

Похожие

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этиш

Миллий хавфсизлик хизмати ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизимида

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкилий таъминлаш ва ишларни ташкил этиш тушунчаси

Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона кўмитаси ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизимида

Ўзбекистонда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этишни тартибга солувчи асосий ҳуқуқий норматив ҳужжатлар