Ўзбекистонда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этишни тартибга солувчи асосий ҳуқуқий норматив ҳужжатлар - Юриспруденция - Рефераты

Ўзбекистонда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этишни тартибга солувчи асосий ҳуқуқий норматив ҳужжатлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

112 KB

Ўзбекистонда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этишни тартибга солувчи асосий ҳуқуқий норматив ҳужжатлар Режа: 1. Халқаро ҳужжатлар 2. Халқаро шартномалар 3. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар Вазирлиги фаолиятининг ҳуқуқий асослари

Ўзбекистонда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этишни тартибга солувчи асосий ҳуқуқий норматив ҳужжатлар "Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари" ихтисослиги кўпгина давлат ва нодавлат муассасалари ҳамда масъул вазифани бажараётган мансабдор шахсларга тегишлидир. Бундай фаолият қонун билан тартибга солиниши лозим. Бундай талабни қўйишдан мақсад, ушбу муассасалар ҳамда ташкилотлар ўзларининг фаолиятлари натижасида инсонларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига тиклаб бўлмас даражада зарар етказиш эҳтимолини бартараф этишдир. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ташкилий асослари ҳамда функцияларини ўрганиб чиқиш учун бир қанча норматив-ҳуқуқий актларни ўрганиш зарур бўлади, ваҳоланки уларнинг аниқ миқдорини аниқлаш мушкул. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари таянадиган ҳуқуқий базани одатда таснифлашга ёндашилади. Назарияда бундай ёндашишнинг иккита асоси мавжуд. Улардан бири — қонун кучидан қатъи назар гуруҳланаётган актларнинг предметига (мазмунига) қараб, иккинчиси — ҳуқуқий аҳамиятига қараб. Барча ҳуқуқий актларни уларнинг мазмунига қараб қуйидагича гуруҳларга бўлиш мумкин:  Умумий характердаги;  Одил судлов, суд ҳокимияти ва судлар тўғрисидаги;  Судлар фаолиятини ташкилий таъминлаш ва уларни амалга оширувчи органлар тўғрисида;  Прокурор назорати ва прокуратура органлари тўғрисида;  Жиноятчиликни аниқлаш ва тергов қилишни ташкиллаштириш тўғрисида; Юридик ёрдамни ташкиллаштириш тўғрисида. Предметига кўра норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қуйидагича классификация қилинади.

Умумий характердаги актлар: 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. "Ўзбекистон Республикаси Конституциясига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш тўғрисида"ги 24 апрел 2003 йил қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Қ онуни. "Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг қонунчилик палатаси тўғрисида"ги 12.12.2002й. Ўзбекистон Республикаси Қ онуни. "Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати тўғрисида"ги 12.12.2002й. Ўзбекистон Республикаси Конституциявий Қ онуни. Халқаро ҳужжатлар: 1) Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон декларацияси 10 декабр 1948 йил (30.09.1991 йил қўшилган); 2) Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро Пакт 10 декабр 1966 йил (31.08.95 йил қўшилган); 3) Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро Пактга қўшимча баённома 10 декабр 1966 йил (31.08.95 йил қўшилган, 28.12.95 да кучга кирган); 4) Хорижий арбитраж қарорларини тан олиш ва ижро этиш тўғрисида Конвенция 10 июль 1958 йил (ЎзР Олий Мажлисининг №184-I сонли қарори билан 22.12.95да ратификация қилинган); 5) МДЎнинг инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликлари тўғрисидаги Конвенцияси 26.05.95 йил; 6) Ҳуқуқий ёрдам ва фуқаролик, оила ҳамда жиноят ишлари бўйича ҳуқуқий муносабатлар тўғрисидаги Минск Конвецияси 22.01.93 йил (28. 03. 97да ўзгартирилган).

Одил судлов, суд ҳокимияти ва судлар тўғрисидаги актлар: 1) Ўзбекистон Республикасининг "Судлар тўғрисида"ги Қ онуни. 2 сентябрь 1993 йил (янги таҳрири 14 декабр 2000йил, №162-II); 2) "Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди тўғрисида"ги Қ онун. 30.08.95 йил (ЎзР "447-II-сонли қонунининг VII бўлимига асосан 13.12.2002 да ўзгартирилган); 3) Ўзбекистон Республикасининг "Фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларини бузадиган хатти-ҳаракатлар ва қарорлар устидан судга шикоят қилиш тўғрисида"ги Қ онуни. 30.08.1995 йил, №108-I; 4) "Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий судини ташкил этиш тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони ПФ-2421. 23.09.1999 йил; 5) "Судьяларни танлаш ва лавозимларига тавсия этиш бўйича Олий малака комиссияси тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони ПФ-2599. 04.05. 2000 йил; 6) "Ўзбекистон Республикасида суд тизимини такомиллаштириш тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. ПФ-2421. 23.09.99 йил; 7) "Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Судьяларни танлаш ва лавозимига тавсия этиш бўйича Олий малака комиссияси тўғрисида" Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармони ПФ-2943. 24.09.2001 йил; 8) Ўзбекистон Республикасида судлар фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори. №383. 22.09. 2001 йил; 9) "Судьяларнинг малака ҳайъатлари тўғрисидаги Низом". (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарори билан тасдиқланган. №323-II. 07.12.2001 йил). 10) Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Судьяларни танлаш ва лавозимига тавсия этиш бўйича Олий малака комиссияси Низоми.

(Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармонига илова. ПФ-2943. 24.09.2001); 11) Судьяларнинг малака даражалари тўғрисида Низом. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг қарори билан тасдиқланган. №164-II. 14.12.2000йил); 12) Суд ходимларининг мансаб даражалари тўғрисида Низом. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг қарори билан тасдиқланган. №164-II. 14.12.2000йил); 13) "Суд ҳокимияти тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми ва Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг қарори. №1/60. 20.12.96 йил; 14) "Суд қарорлари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қарори. №13. 17.04.98 йил (14.06. 2002 йил ўзгартирилган). Халқаро ҳужжатлар: 15) Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро Пактга қўшимча баённома 10 декабр 1966йил (31.08.95 йил қўшилган, 28.12.95 да кучга кирган); 16) Ирқий камситишларнинг ҳар қандай кўринишларини йўқ қилиш тўғрисидаги халқаро Конвенция. 21.12.65 йил (қўшилган 31.08.95 йил); 17) Қийноқ ва шафқатсиз, инсонийликка зид ёки қадр-қимматни камситувчи муносабат ва жазолашнинг турларига қарши Конвенция 10.12.84 й. (қўшилган муддати 31.08.95 йил. 18) БМТ Бош Ассамблеяси резолюцияси билан маъқулланган суд ҳокимияти мустақиллигининг асосий принциплари. 13.12.85йил (30.05.97йилда қўшилган); Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари тўғрисидаги ҳуқуқий-меъёрий актларни юридик кучига қараб таснифлаш амалдаги қонунчиликда белгиланган тартибда амалга оширилади. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш

органлари тўғрисидаги меъёрий ҳужжатлар ҳам бошқа ҳуқуқий ҳужжатлар каби аниқ иерархик шаклга эга. Ўзбекистон Республикасининг "Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида"ги 14 декабрь 2000йилги (5-модда) Қонунига асосан ҳуқуқий- меъёрий ҳужжатларнинг юридик кучига қараб қуйидагича иерархияси белгиланган: 1) Ўзбекистон Республикаси Конституцияси; 2) Ўзбекистон Республикаси Қ онунлари; 3) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарорлари; 4) Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармонлари; 5) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарорлари; 6) Вазирликлар, давлат қўмиталари ва бошқа муассасаларнинг норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари; 7) Маҳаллий давлат ҳокимияти вакиллик органларининг қарорлари. Қорақалпоғистон Республикасининг ҳуқуқий-меъёрий актларининг турлари ҳамда уларга қўйиладиган талаблар Қорақалпоғистон Республикаси қонунчилиги билан тартибга солинади. Кўриниб турибдики, у ёки бу актларнинг қандай ўринда туриши ушбу актни қабул қилган органга қараб белгиланади. "Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида"ги қонун Ўзбекистон Республикаси Конституциясини олий юридик кучга эга бўлган ҳужжат деб тан олган. Чунки унда жамият ва давлат ҳаётининг асосий масалалари тартибга солинган. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг "ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари"нинг ихтисослиги бўйича Конституциянинг "фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари, эркинликлари ва мажбуриятлари" деб номланган иккинчи бўлими, "Ўзбекистон Республикаси суд ҳокимияти" деб номланган XXII боби ҳамда "Прокуратура" деб номланган XXIV боблари муҳим ўринни эгаллаб, раҳбарий аҳамият касб этади. Конституциянинг иккинчи бўлимида фуқароларинг қонун олдида тенглиги, ҳар бир фуқарони шахсий, турар-жой дахлсизлик ҳуқуқига эга

эканлиги, телефон сўзлашувлари ва хат ёзишмаларнинг сири, айбсизлик презумцияси ва бошқалар белгиланган. Конституциянинг 19-моддасида шундай дейилган: "Фуқароларнинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамлаб қўйилган ҳуқуқ ва эркинликлари дахлсиздир, улардан суд қарорисиз маҳрум этишга ёки уларни чеклаб қўйишга ҳеч ким ҳақли эмас". Худди шу бўлимда "Ўар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш... кафолатланади", - дейилган (44-модда). Юқорида келтирилган нормалар ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари фаолиятининг асосини ташкил этади. Ушбу иерархияда халқаро ҳуқуқдаги ва Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалардаги нормалар ва принциплар маълум бир қизиқишни уйғотади. Ўзбекистон Республикаси халқаро шартномаларининг энг юқори ўрнини қуйидаги асослар орқали талқин этишимиз мумкин. Ўзбекистон Республикасининг "Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида"ги қонуни фақатгина миллий қонунчилик масалаларини тартибга солади, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси эса бу йўналишда ҳеч қандай ҳолатни ўзида белгиламайди, лекин "Ўзбекистон халқи, ...халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган нормаларини тан олган ҳолда" Преамбуласи бундан мустасно. Бундан хулоса қилиш мумкинки, Ўзбекистон Республикаси томонидан тузилган халқаро шартномалар билан миллий қонунчилигимиз ўртасида муаммо туғилганда, халқаро нормалар устун туради. Бундай фикрга Ўзбекистон Республикасининг бир қанча қонунларини шарҳлаш орқали келиш мумкин. Ўзбекистон Республикасининг 22 декабрь 1995 йилда 1 қабул қилинган "Халқаро шартномалар тўғрисида"ги қонунида "Ўзбекистон Республикаси томонидан тузилган халқаро шартномаларга халқаро ҳуқуқ нормаларига асосан Ўзбекистон Республикаси қатъий равишда амал қилади", - дейилган. Бу масала Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари тобора кўпайиб бораётган ҳозирги даврда борган сари муҳим аҳамият касб этмоқда, шу жумладан, судлар ва бошқа ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари

фаолиятини ташкиллаштириш ҳам. Энг аввало уларнинг ичида: Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро Пакт 16 декабрь 1966 йил 1 (31.08.95 йил қўшилган), Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро Пактга қўшимча протокол 16 декабрь 1966 йил 2 (31.08.95 йил қўшилган)лар ажралиб туради. Ўзбекистон Республикасининг ушбу халқаро ҳужжатларга қўшилиши Ўзбекистон Республикаси фуқароларига халқаро органларнинг юрисдикциясини татбиқ этилиши ва фуқароларни белгиланган тартиб- қоидаларга риоя қилишини англатади. Шундай қилиб Ўзбекистон Республикасининг ҳар қандай фуқароси БМТнинг инсон ҳуқуқлари бўйича Қўмитасига халқаро Пактда кўрсатилган фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлари бузилганлиги ҳақида ёзма равишда мурожаат қилиши мумкин, агар ҳуқуқни ҳимоя қилишнинг ички имкониятлари тугаган бўлса. Бундан ташқари МДЎ доирасида ҳам қуйидагича келишув мавжуд: Фуқаролик, оила ва жиноий ҳуқуқий муносабатлар ва ҳуқуқий ёрдам тўғрисидаги Минск Конвецияси 22.01.93йил (Ўзбекистон Республикаси Олий кенгаши қарори билан 6.05.1993 да ратификация қилинган, 28.03.97да ўзгартирилган). Халқаро шартномалар: 1. Инсон ҳуқуқлари Умумжаҳон декларацияси 10 декабрь 1948 йил (30.09.1991 йил қўшилган); 2. Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро Пакт 10 декабрь 1966 йил (31.08.95 йил қўшилган); 3. Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро Пактга қўшимча баённома 10 декабр 1966 йил (31.08.95 йил қўшилган, 28. 12. 95 йилда кучга кирган); 4. Халқаро арбитраж қарорларини тан олиш ва ижро қилиш тўғрисида Конвенция 10 июль 1958 йил (ЎзР Олий Мажлисининг №184-I сонли қарори билан 22.12.95 йилда ратификация қилинган); 5. МДЎнинг инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликлари тўғрисидаги Конвенцияси 26.05.95 йил;

6. Фуқаролик, оила ва жиноий ҳуқуқий муносабатлар ва ҳуқуқий ёрдам тўғрисидаги Минск Конвецияси 22.01.93 йил (28.03.97да ўзгартирилган). Иерархик тузилманинг кейинги ўринларида қонунлар ўрин олган. Ўзбекистон Республикаси қонунлари Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан ёки референдум йўли билан қабул қилиниб, ижтимоий муносабатларнинг муҳим тармоқларини тартибга солади. Бу даражадаги ҳужжатларда қонунийлик ва ҳуқуқий тартиботни таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш билан боғлиқ масъулиятли вазифалар ишониб топширилган ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари фаолияти билан боғлиқ муҳим масалалар ҳал қилинади. Улар қабул қилган қарорлар мавқеи қонун мавқеи билан мустаҳкамланган бўлади. Бу улар ўз фаолиятларини лозим даражада амалга оширишлари учун кафолатлардан биридир. Ушбу қонунлар гуруҳига: 1. Ўзбекистон Республикасининг "Судлар тўғрисида"ги қонуни. 2 сентябрь 1993 йил (янги таҳрири 14 декабр 2000 йил, №162-II); (Ўзбекистон Республикаси қонуни V бўлим. №320-II. 07.12.2001, №568-II. 12.12.2003. 2. "Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди тўғрисида"ги қонун. 30.08.95йил (ЎзР "447-II-сонли қонунининг VII бўлимига асосан 13.12.2002да ўзгартирилган; Ўзбекистон Республикаси қонуни VII бўлим. 30.08.2003); 3. Ўзбекистон Республикасининг "Прокуратура тўғрисида"ги қонуни. 9 декабрь 1992йил. (29.08.2001 йилда янги таҳрирда қабул қилинган; Ўзбекистон Республикаси қонуни XVII бўлим. №482-II. 25.04.2003, XI бўлим. №568-II. 12.12.2003); 4. "Давлат солиқ хизмати тўғрисида"ги қонун. 9.12. 1992йил (янги таҳрирда 29.08.2001 йил;) 5. "Ўзбекистон Республикаси давлат чегаралари тўғрисида"ги қонун №820-I. 20.08.1999 йил; 6. Ўзбекистон Республикасининг "Адвокатура тўғрисида"ги қонуни. 27.12.1996йил; (Ўзбекистон Республикаси қонуни I бўлим. 17 банди. №175-

II. 25.04.2003, Ўзбекистон Республикаси қонуни XII бўлим. №568-II. 12.12.2003) 7. Адвокатлик фаолиятининг кафолатлари ва адвокатларнинг ижтимоий ҳимояси тўғрисида"ги қонун №721-I. 25.12. 1998йил; 8. Ўзбекистон Республикасининг "Нотариат тўғрисида"ги қонуни. 26.12.1996 йил; (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис, 1997 №2. 42-м; ўзгартирилган. Ўзбекистон Республикаси қонуни I бўлим 16 банди. №175-II, 15.12.2000., Ўзбекистон Республикаси қонуни XVII бўлим №182-II. 25.04.2003, Ўзбекистон Республикаси қонуни №568-II. 12.12.2003); 9. Ўзбекистон Республикасининг "Фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларини бузадиган хатти-ҳаракатлар ва қарорлар устидан судга шикоят қилиш тўғрисида"ги қонуни. 30. 08. 1995 йил, №108-I; 10. Ўзбекистон Республикасининг "Давлат божхона хизмати тўғрисида"ги қонуни №472-I. 29.08.1997 йил (1.05. 1998 йилда ўзгартирилган); 11. Ўзбекистон Республикасининг "Суд ва бошқа органларнинг ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида"ги қонуни №258-II. 29.08.2001 йил; 12. "Жиноий жазоларнинг либерализация қилиш муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Жиноят, жиноят процессуал ва маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисида"ги қонунларга 29.09.2001 йил №254-II-сонли ўзгартириш киритиш. 13. Ўзбекистон Республикаси Жиноят процессуал Кодекси. 22.09.1994йилда қабул қилинган ҳамда 1.04.1995йилда кучга кирган; 14. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал Кодекси. 30.08.1997 йил; 15. Ўзбекистон Республикаси хўжалик процессуал Кодекси. 30.08.1997 йил. (Ўзбекистон Республикаси қонуни №479. 30.08.1997 йилда ўзгартирилган. №621-I. 01.05.1998, Ўзбекистон Республикаси қонуни №163- II. 14.12.2000, Ўзбекистон Республикаси қонуни №405-II. 30.08.2002, Ўзбекистон Республикаси қонуни №535-II. 30.08.2003).

Иерархик гуруҳлардан бири ҳисобланмиш Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарорлари Ўзбекистон Республикаси қонунларига асосланган ҳолда ҳамда уларни ижро этиш мақсадида қабул қилинганлигини таъкидлаб ўтиш лозим. Масалан, Олий Мажлис томонидан суд ва прокуратура органлари фаолиятини ташкиллаштириш соҳасида муҳим аҳамият касб этадиган низомлар тасдиқланган. Уларга: 1. "Судьяларнинг малака ҳайъатлари тўғрисида"ги Низом. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарори билан тасдиқланган. №323-I. 07.12.2001 йил); 2. "Судьяларнинг малака даражалари тўғрисида" Низом. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг қарори билан тасдиқланган. №164-II. 14.12.2000 йил); 3. "Суд ходимларининг мансаб даражалари тўғрисида"ги Низом. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг қарори билан тасдиқланган. №164-II. 14.12.2000йил; Ўзбекистон Республикаси қонуни XXVII бўлим №568-II. 12.12.2003); 4. "Ҳарбий судлар фаолиятини ташкиллаштириш тўғрисида"ги Низом. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарори билан 14.12.2000 йилда тасдиқланган. №164-II; 5. Ўзбекистон Республикаси прокуратура ходимларининг мансаб даражалари тўғрисидаги Низом. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг қарори билан тасдиқланган. №748-XII (20.08.1999 йил ўзгартирилган); 6. "Ўзбекистон Республикаси прокуратура органлари ходимларини раҚбатлантириш ва уларнинг интизомий жавобгарлиги тўғрисида"ги Низом. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарори билан 30.08.1996 йил тасдиқланган. №282-I. Ҳуқуқий актлар иерархиясининг кейинги устунида Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармонлари ўрин эгаллайди. Ушбу актлар мазмунини Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва бошқа қонунлар

белгилайди. Фармонлар орқали қандайдир орган ёки унинг бир бўғинини ташкил этиш ёки унга у ёки бу вазифани юклаш ёхуд олиб ташлаш билан боғлиқ масалалар тасдиқланади. Мисол қилиб қуйидагиларни келтиришимиз мумкин: 1. "Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий судини ташкил этиш тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони ПФ-2421. 23.09.1999 йил; 2. "Судьяларни танлаш ва лавозимларига тавсия этиш бўйича Олий малака комиссияси тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони № УП-2943. 24.09. 2001 йил; 3. "Ўзбекистон Республикасининг суд тизимини такомиллаштириш тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. ПФ-2682. 14. 08. 00 йил; 4. "Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Судьяларни танлаш ва лавозимига тавсия этиш бўйича Олий малака комиссияси тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармони ПФ-2943. 24.09.2001 йил; 5. "Ўзбекистон Республикаси Президенти қошидаги судьялик мансабига танлаш ва тавсия қилиш олий квалификация комиссияси тўғрисида"ги Низом ("Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармонига илова 24.09.2001 йил №УП-2943. 6. "Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитасини ташкил қилиш тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони ПФ-1815. 8.07.1997 йил. 7. "Қишлоқ хўжалигини ислоҳ қилишга доир қонунлар ижросини таъминлашга оид чора-тадбирлар тўғрисида"ги "Ўзбекистон Республикаси Президентининг 11.03.2004 йил №3406 Фармони. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари билан боғлиқ ҳуқуқий-меъёрий актлар иерархик "пирамидаси"нинг қуйироқ по ғ онасида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарорлари туради. Ушбу қарорлар

Конституцияга, қонунларга, Президент Фармонларига қарама-қарши бўлиши мумкин эмас. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси фақатгина ваколати доирасидаги масалаларни ҳал қилади, яъни у одатда қонунлар ва Президент фармонларини аниқлаштиради ва тўлдиради. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг низомлари тасдиқланиши мумкин. Масалан уларга: 1. "Ўзбекистон Республикаси божхона органларида хизматни ўташ ҳақидаги вақтинчалик Низомни тасдиқлаш тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №146 қарори. 04.04.1998 йил; 2. "Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси фаолиятини ташкил этиш масалалари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори №374. 30. 07. 1997 йил (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 07.08.1997йилдаги №392-сонли, 16.04.1998йилдаги №161-сонли, 01.05.2002йилдаги №150-сонли қарорлари билан ўзгартирилган; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси №1. 1 банди. №446 қарори 16.10.2003, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси №2. 8 банди, №520, 19.11.2003, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси №27. 2 банди. №567. 25.12.2003); 3. "Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси фаолиятини ташкил этиш масалалари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори №14. 12.01.1998 йил (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №427-сонли қарори билан 14.09.1999 йилда 9- банди, №180-сонли қарори билан 05.05.2000 йилда 2-банди ўзгартирилган; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси №1. 3 банди. №446 қарори 16.10.2003, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси №2. 9 банди, №520, 19.11.2003); 4. "Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона органларининг интизомий уставини тасдиқлаш тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори. №135. 27.03.1998;

5. "Судлар фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори №383. 22.09.2001йил; 6. "Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик хизмати тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарори №278. 2.11.1991йил; 7. "Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори. 25.10.91йил (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №602-сонли қарори билан 14.12. 1994 йилда ўзгартирилган); 8. "Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори. 27.08.2003 йил; 9. "Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси тўғрисида"ги Низом. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори билан тасдиқланган №374. 30.08. 1997 йил; 10. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги суд қарорларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш департаменти тўғрисида Низом (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №383-сонли қарорига №1-илова. 22.09. 2001йил; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси №197. 13 банди. 30.04.2003); 11. Ўзбекистон Республикаси прокуратураси ҳузуридаги солиқ ва валютага оид жиноятларга қарши курашиш департаменти тўғрисидаги Низом. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №291-қарорига №5-илова 06.07. 2001 йил №291. (28.11.2002 йилда ўзгартирилган №415); 12. Ўзбекистон Республикаси прокуратураси ҳузуридаги солиқ ва валютага оид жиноятларга қарши курашиш департаментида хизматни ўташ тўғрисидаги Низом. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №291-қарорига №6-илова 06.07. 2001 йил №291;

13. "Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси тўғрисида"ги Низом. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №180-сонли қарорига №1-илова. 5.05.2000йил (01.03.2001 йилда ҳамда 06.07.2001 йилда ўзгартириш киритилган); 14. "Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси ҳузуридаги эксперт Кенгаши тўғрисида"ги Низом. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №14 қарорига №8-илова. 12.01.1998 йил (05.05. 2000 йилда ўзгартириш киритилган); 15. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси №370 қарори билан 27.08.2003 йилда тасдиқланган. "Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тўғрисида"ги Низом (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси №1.3 банди. №528 қарорининг 2 банди, 21.11.2003, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси № 28 қарорининг 40 банди, 17.01.2004). Ўзбекистон Республикаси Олий суди ҳамда Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди томонидан бериладиган шарҳлар ҳам катта роль ўйнайди. Ушбу тушунтиришлар тегишли органлар пленумлари қарорлари кўринишида бўлиб, улар тегишли масала бўйича қайси қонунчиликни татбиқ этиш лозимлигини кўрсатиб ўтади. Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қонунчиликни татбиқ этиш масаласидаги тушунтиришлари судлар ҳамда ушбу тушунтириш берилган қонунчиликни татбиқ этаётган бошқа органлар, муассасалар, ташкилотлар ва мансабдор шахслар учун мажбурийдир. Уларга: "Суд ҳокимияти тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми ва Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 20 декабр 1996 йилги қарорини киритишимиз мумкин. 1

Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги ҳақида НИЗОМ қабул қилинган бўлиб, ИИВ шу Низом асосида фаолият кўрсатади. Мазкур Низомга ЎзР ВМ 19.01.1994 й. 17-сон Қарори, ЎзР ВМ 14.12.1994 й. 602-сон Қарори, ЎзР ВМ 01.05.2002 й. 150-сон Қарори, ЎзР ВМ 10.11.2006 й. 235-сон Қарорига мувофиқ ўзгартиришлар киритилган. Низом -Умумий қоидалар , Вазирликнинг ҳуқуқ доираси , Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги фаолиятини ташкил этиш бўлимларидан иборатдир. Шу Низомнинг 8 бандида қайд этилишича: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар Вазирлиги фаолиятининг ҳуқуқий асосларини қуйидагилар ташкил этади: - Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси; - Ўзбекистон Республикасининг Қонунлари; - Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармонлари; - Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамасининг норматив актлари; - Давлат ҳокимияти ва бошқарувининг марказий ва республика органлари билан ички ишлар органларининг фаолияти соҳасидаги ўзаро ҳамкорлик ҳақидаги битимлар; - Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг идоравий норматив актлари. Вазирлик ходимлари Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарида хизмат вазифаларини бажараётганда ўз ҳуқуқи доирасида ҳаракат қиладилар ва тегишли иттифоқдош республика қонунчилигига мувофиқ жавобгардирлар. 9 - бандида : Вазирлик ўз ҳуқуқи доирасида кўрсатилган ҳуқуқий актлар асосида ва уларни бажариш учун буйруқлар, кўрсатмалар, йўриқномалар чиқаради ва қоидалар ўрнатади. Вазирликнинг ўз қарамоғига киритилган масалалар бўйича норматив актлари Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлашган ички ишлар органлари ва ички қўшинлар томонидан бажарилиши мажбурийдир.

Зарур ҳолларда Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги бошқа вазирликлар ва идоралар билан биргаликда норматив актлар чиқаради.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумаджидов Г.А., Саркисянц Г.П. Правосудие и уголовный процесс Франции., -Т., 1992. 2. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэлься, Шотландия. М.: 1996. 3. Апарова Т.В. Статус судей в Великобритании. /Журнал Российского права. 1999. №7-8. 4. Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М., ”Бек” нашриёти, 1998. 5. Безнасюк А.С., Рустамов Х.У. Судебная власть: Учебник для вузов. -М.: ЮНИТИ-ДАНА, Закон и право, 2002. 6.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 7.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М. , 2000.

Похожие

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этиш

Жиноятчиликка қарши курашувчи ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини мувофиқлаштириш

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкилий таъминлаш ва ишларни ташкил этиш тушунчаси

Миллий хавфсизлик хизмати ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизимида

Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона кўмитаси ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизимида