Жиноятчи психологияси - Юриспруденция - Рефераты

Жиноятчи психологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

www.arxiv.uz Ж иноятчи психологияси Режа: 1. Жиноятчи шахси тушунчаси. 2. Қонунбузарлик сабаблари ва уларнинг тавсифи. 3. Жиноятчи шахсини асосий криминал, типологик типларининг тавсифи.

www.arxiv.uz Жиноятчи шахси тушунчаси Ҳуқуқни ҳимоя қилувчи органлар соҳасида инсон фаолиятини тадқиқ этиш учун психологик билимларнинг ўрни жуда катта. Инсонни, унинг шахсини, асосий психологик ҳолатларни, жараёнларни, (эҳтиёж, мотив, мақсад, темперамент, установка, ижтимоий йўналиши ва шахсининг тавсифини) чуқур ўрганиш юридик фаолиятда муҳимдир Жиноятчи шахсини ўрганиш учун аввало жиноятчилик билан курашиш зарур. Психология шахс иммунитет механизмини криминал вазиятларда ўрганади ва жиноятчиликнинг олдини олишни асосий мақсад қилиб қўяди. Криминал психология фақат зўравонлик асосидаги жиноятларнигина эмас, балки жиноий гуруҳлар тузилишини психологик хусусиятларини ҳам ўрганади. Жуда кўпгина жиноятлар қонунни бузишдан келиб чиқади. Криминология, со циология ва психология учун инсонни кўпроқ динамик, генетик томондан ўрганиш яхши натижа беради. Қонун бузилиши сабабларини ўрганишда кўпроқ бизни фақатгина жиноятчининг хатти- ҳаракатлари эмас, балки айрим воқеалар қизиқтиради. Шахс шаклланиши жараёнини криминалогия ва қонунни қизиқтирмайди, чунки буни педагогика, психология, социология каби фанлар ўрганади.

www.arxiv.uz Нима учун киши жиноятга қўл уради? Жиноят содир этаётганди нимага ўзини тўхтатиб қололмайди Шахс жиноят содир этаётганда унинг ички психофизиологик ҳолатлари муҳим рол ўйнайди. Унда ички ва ташқи тормозланиш мавжуд. Жиноят содир этилаётганда биздаги эмоциялар қўзғалиш ҳолатига келади.Яъни бутун ҳис-туйғуларимиз онгсизлик ҳолатига ўтиб кетади. Жиноятнинг келиб чиқишида бир неча сабаблар, мотивлар пайдо бўлади. Инсон қанчалик тарбияланган бўлса эмоцияларини бошқара олади. Лекин айрим ҳолларда чегарадан чиқиб кетиш, яъни онгсизлик ҳолатига ўтиб кетиш пайтлари ҳам бўлади. Халқимизда «жаҳл келса ақл қочади» деб бекорга айтилмаган. Жаҳл келганла фикр тораяди, мияда жамият қонун-қоидаларига тўғри келмайдиган тасаввур ва тушунчалар пайдо бўлади. Жамият қонун - қоидаларига тўғри келмайдиган тасаввурлар ва тушунчалар кишининг асаб тизимига, темпераментига, характерига кучли таъсир қилади. Шахснинг ижтимоий ва биологик хусусиятлари ҳақидаги умумий маълумотлар муҳим масалаларни, яъни жиноятчиликни очишга ёрдам бермайди. Бунинг учун кишининг имкониятлари, эҳтиёжлари, билиш жараёнлари, тарбияланганлик даражаси, жиноятни келтириб чиқарувчи шарт-шароитларини ҳам ҳисобга олиш зарур. Демак, жиноятчилик ўз-ўзидан келиб чиқмайди. Биологик ва социал имкониятларни шахс шаклланишига қанчалик боғлиқлигини ҳисобга олиш муҳимдир. Ф. Г. Углов тадқиқотларининг кўрсатишича, 1500 нафар тараққиётдан орқада қолган болаларнинг 2 фоизи наркотик истеъмол қилмайдиган оналардан, 9 фоизи алкоголь истеъмол қилувчи оналардан, 74 фоизини нароктик моддаларни кўп истеъмол қилувчи оналардан туғилганлиги аниқланган. Жиноятчилик ирсият орқали ўтмайди. Бола онасининг қорнидан жиноятчи бўлиб туғилмайди. Жиноятчилик атрофдаги муҳит, муносабатлар (ота - она, тенгдошлар, катталар билан бўладиган) таълим - тарбия таъсиридан келиб чиқиши мумкин. Унинг пайдо бўлишига қизиқиш, эҳтиёж, ироданинг пастлиги ҳам сабаб бўлади.

www.arxiv.uz Қонунбузарлик сабаблари ва уларнинг тавсифи. Нима учун қонун бузилади Қонунбузарлик социал муҳит таъсиридан келиб чиқади. Ўсмирларда бу ҳол кўп кузатилади, чунки улар балоғат ёшига ўтаётган чоғларида физиологик ва психологик ўзгаришларни бошларидан кечирадилар. Ўз-ўзини англаш, ўз-ўзини тарбиялаш жараёни ҳали тўла шаклланмаган бўлади. Бундан ташқари катталарда ҳам қонунбузарлик ҳолатлари, хатти-ҳаракатлари ҳам кузатилади. Масалан, алгоколь ичимликларини кўп истеъмол қиладиган, оилавий шароити оғир бўлган кишиларда, аффект (кучли руҳий қўзғалиш, шуурий ҳолат) ҳолатида қонунбузарлик жиноий хатти-ҳаракатларга сабабчи бўлиши мумкин. Бундай ҳолатларни аниқлашда терговчи жуда кучли асосланган далилларга таяниши лозим. Бизни қонунбузарликнинг сабаблари қизиқтирар экан, қонун билан таъқиқланган жиноий хатти-ҳаракатни вужудга келтирувчи фаолиятнигина эмас, балки унинг муқаддимасидаги айрим фаолиятларни ҳам эътиборга олиш лозим. Киши хулқ - атворига салбий таъсир кўрсатувчи сабабларга қуйидагилар ҳам киради:  Биологик эҳтиёжлар патологияси кўп ҳолларда жиноий бузуқлик ва жинсий жиноятларни келтириб чиқаради.  Асабий-руҳий касалликлар асаб тизими қўзғалувчанлигини кучайтириб, ноадекват акс таъсирига олиб келади, жавобгарликни қийинлаштиради.  Авлоддан авлодга ўтувчи туғма касалликлар, айниқса ичкиликбозлик туфайли зўрайиб кетади, ақли заиф болаларнинг 40 фоизи мана шу касаллик оқибатидандир.  Психофизиологик зўриқиш, зиддиятли вазиятлар, атроф муҳитда кимёвий таркибнинг ўзгариши, турли психологик, аллергик ва заҳарланиш касалликларига сабаб бўлиб, қўшимча криминал омилларга айланади. Жиноятларни келтириб чқарадиган сабабий туркумлардан бири одамлар маънавий ва моддий эҳтиёжларнинг қондирилмаслиги бўлиши

www.arxiv.uz ҳам мумкин. Жиноятчи шахсини асосий криминал, типологик типларининг тавсифи. Жиноятчиликнинг ижтимоий детерминацияси механизми шахсий ўрганишга икки хил: ижтимоий-типологик ва ижтимоий роль ёндошуви тақозо этади. Ижтимоий-психологик ёндошишда шахснинг ижтимоий нуқтаи назари, шунга мувофиқ ижтимоий нормалари, уларни идрок этиш ва ижро этишни таҳлил қилинади. Иккинчи ҳолатда шахс ижтимоий муносабатларининг фаол арбоби, субъекти сифатида кўриб чиқилади. Жиноятчи шахсини криминал психология ўрганади. Бу фаннинг асосий масалаларидан бири – шахснинг ички, руҳий сабабларини ажратиб кўрсатишдан иборат. Чунки аввало шахснинг мотивлашадиган ички сабаблари ташқи муҳитнинг айрим омиллари билан ўзаро қўшилиб, шахс учун криминал вазиятни яратиши мумкин. Криминал, типологик типлар деганда нимани тушунамиз Жиноятларнинг ҳар хил турлари (қасддан, зўравонлик билан, эҳтиётсизлик оқибатида) учун ҳуқуқбузардаги турлича сохта мотивлари характерли бўлиб ҳисобланади. Моддий – товар қадриятлари ва хизматларга эҳтиёжлар билан уларни рўёбга чиқариш ўртасидаги узилиш ижтимоий салбий оқибатларни келтириб чиқаради. Жиноий хулқ-атворнинг икки шакли мавжуд: моддий ва маиший, маданий хизмат эҳтиёжлари. Етишмовчилик жиноий фаолият ўсишига шарт-шароит яратади. Талаб ва таклиф ўртасидаги номутаносибликдан турли-туман “ишбилармонлар” фойдаланади, қонунга хилоф операциялар орқали ўз тўлов қобилиятини ошириб боради. Эҳтиёжларни қондиришдаги етишмовчилик фирибгарлик, порахўрлик, коррупция, наркобизнеснинг тегирмонига сув қуяди. Терговчи ва суд томонидан айбланувчи шахсининг психологик хусусиятларини тўлақонли ва чуқур ўрганиш бир қатор долзарб масалаларни ҳал этишга кўмаклашади: жумладан, содир этилган жиноятни тўғри классификациялаш, тактик усулларни тўғри танлаш, ҳуқуқбузарга нисбатан

www.arxiv.uz тарбиявий таъсир ўтказишни биринчи сўроқдан бошлаш, айбланувчининг психологик хусусиятларини чуқур ўрганиш кабилар.

www.arxiv.uz Криминал психологияда жиноятчи шахсини ўрганиш дастури катта аҳамиятга эга. Унда қуйидаги белгиларни кўрсатиб ўтиш керак: 1. Ижтимоий – демографик - бу гуруҳ жинс, ёш, маълумот, сиёсий эътиқод, ижтимоий мавқе, мутахассислик, қандай ролга мансублик кабилар. 2. Ижтимоий – психологик - бу гуруҳ бўйича шахснинг ақл - идроки, иродаси, маънавий фазилатлари, характерига хос хусусиятлар билан баҳоланади. 3. Психофизиологик – бу гуруҳга темперамент типлари киритилади .

Похожие

Жиноятчи шахс психологияси

Юридик меҳнат психологияси ) Юридик мехнат психологияси

Юзлаштириш ва сўроқ қилиш, қўлга ушлаш психологияси ( Юзлаштириш ва сурок килиш, кулга ушлаш психологияси

Уюшган жиноятчилик ва жиноий гуруҳлар психологияси

Оила-турмуш доирасида зўравонлик жиноятини содир этувчи шахсларнинг психологик тавсифи