Elektrostatik maydon energiyasi - Энергетика - Рефераты

Elektrostatik maydon energiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

140.5 KB

Elektrostatik maydon energiyasi Reja: 1. Energiyaning maydon vektorlari va potensial xamda zaryad zichliklari orqali ifodalari. 2. Zaryadlar va zaryadlangan o’tkazgichlarning energiyasi 3. Elektrostatik maydondagi o‘tkazgichlar

Elektromagnit maydon uchun avval keltirilgan energiyaning ifodasi Ko’rinishga ega edi. Shu umumiy formuladan elektrostatik maydon uchun, energiyaning maydon vektorlari orqali ifodasi quydagicha yoziladi: bundan Elektrostatik maydon energiyasi zichligi ekanligini oson ko’rish mumkin. (1) dan elektrostatik maydon energiyasi musbat kattalik bo’lib, maydon egallangan butun xajmi boyicha zichligi bilan taqsimlanadi, degan xulosa chiqarish mumkin. Endi maydon energiyasi skalyar potensial va zaryadlari zichligi orqali ifodasini tanlaylik. Buning uchun Formulani e’tiborga olib (1) ni Ko’rinishda yozamiz va vektor analizining 13-formulasidan foydalanib ( A  D ) bu yerda nazarda tutiladi (4)ni (3)ga qoyib (5) ning o’ng tomonidagi ikkinchi integralga Gauss-Ostrogradskiy teoremasini qo’llab ko’rinishini o’zgartirish mumkin. Lekin bundan bir muxim faktni nazardan qochirmaslik zarur. skalyar potensial integrallash xajmning barcha nuqtalarida uzliksiz vektor esa zaryadlangan sirtlarda uzilishga uchraydi.Shuning uchun integrallash soxasidan uziladigan zaryadlangan sirtlarchi oz ichiga oluvchi soxalarni chegirib tashlash zarur. Unda teorema qollanilganda song ikkinchi xad quydagi korinishini oladi:

bunda S II barcha zaryadlar va ularni maydonini orovchi yopiq sirt S I -xar xil zaryadlangan sirtlarni ajratuvchi S sirtni orovchi yopiq sirt (1-ram) rasm zaryadlar va ularni xosil qilgan maydonlar chekli soxada joylashgan bolsa ularni II sirtini esa cheksiz katta desak boladi. Shu boisdan (5) orovchi S ning ong tomonidagi birinchi xadni nolga tenglashtirish mumkin. Xaqiqatdan xam bolgan sababli integral ostidagi ifoda 1/ r ga proportsianal boladi va da u nolga intiladi. Yuqorida qilingan muloxazalar asosida (6) ni ong tomonidan integralni quydagicha yozish mumkin: yoki chegaraviy shartdan foydalansak oxirgi ifodani k’orinishi buni (5) ga qo’ysak xosil bo’ladi. Bu integralda V xajm ostida butun fazo tushinilsa ostida esa fazodagi barcha zaryadlangan sirtlar tushiniladi. Miqdoriy jixatdan (9) formula bilan bir xil natija beradi. Lekin uning fizik mazmuni biroz farq qilib, oxirgi formulaga kora elektrostatik maydonning energiyasi, zaryadlarning ozaro tasir energiyasidan iboratligini korsatadi. zaryad elementi potensial maydonda joylashib potensial energiyaga ega boladi. Integral oldindagi ½ ga teng bolgan kopaytma shunday manoga egaki, xar bir zaryad elementini energiyaga bergan xossasi 2 marta xisobga olinadi: bir marta shu zaryadni potensial energiyasi, qolgan barcha zaryadlar maydonida xisoblanayotganda, boshqa safar esa shu zaryadning maydonida qolgan barcha zaryadlarning potensial energiyasi xisoblanayotganda.

Nuqtaviy zaryadlarning o‘zaro ta’sir energiyasi. Elektr zaryadlarni kochirishda ular orasidagi Kulon ozaro tasir kuchlari malum A ish bajariladi. Demak biz xar qanday zaryadlar sistemasi ozaro tasir energiyasiga ........xisoblashimiz kerak. Shu energiyani kamayishi xisobiga, aynan, o’sha A ish bajariladi. Shu formuladan kelib chiqib avvalo bir-biridan r masofada joylashagan ikkita e 1 ва e 2 nuqtaviy zaryadlar energiyasini xisoblaymiz. Faraz qilaylik e 1 zaryad oz ornida qolib e 2 zaryadni maydonida P 1 nuqtadan P 1 1 nuqtaga siljisin. Agar zaryad maydonining P 1 nuqtadagi potensiali bolsa, esa uning P 1 1 nuqtadagi qiymati bolsa, u xolda siljishda elektr kuchlarning bajargan ishi A quydagiga teng boladi: va demak va bundan Bu yerda biz zaryadlarni ozaro joylanishiga bogliq bolmagan integrallashni additiv doimiyligtnt tushirib qoldirdik. W uchun shunday ifodani e 1 zaryadning maydonida e 2 zaryadni kochirib xam va nixoyatxar ikkala zaryadlarini bir vaqtda kochirib xam yuqoridagi natijaga kelar edik. e 1 zaryadni e 2 zaryad turgan nuqtadagi potensialini bilan elgilab, (11) ni orniga deb yozish mumkin. Bularni simmetrik korinishida yozish yana xam qulay yani: Nuqtaviy zaryadlar sistemasi uchun bu ifoda quydagicha yoziladi: Bu yerda i zaryad e i joylashagan nuqtadagi potensialning qiymati. Bu formulalar faqat ozaro tasirlashuvchi bir-biridan shu zaryadlarning xususiy olchamlariga nisbatan yetarli darajada katta masofalarda joylashgandagina qollashga yaroqli. Bu kamchilikdan xoli bolish uchun xajmiy va sirtiy zaryadlarga otiladi.

Zaryadlangan o‘tkazgichlar sistemesining to‘la energiyasi. Maydonda D ta otkazgichlar joylashgan bo’lsin, r tartib nomerli o’tkazgichning sirti potensial va umumiy zaryadini mos ravishda va e i lar bilan belgilaymiz. Barcha zaryadlar otkazgichlarni sirtida joylashgani nazarda tutib va xar bir o’tkazgichning potensiali uning butun uzunligi bo’ylab o’zgarmasligini xisobga olgan xolda (9) dan O’tkazgichni sirt bo’yicha sirt zichligidan olingan integral shu o’tkazgichning umumiy zaryadi e i ga teng, Shuning uchun Zaryadlangan o’tkazgichlarning tola energiyasini ifodalaydigan bu formulali shunga tashqi korinishi aynan uxshash bo’lgan nuqtaviy zaryadlarning o’zaro energiyasini ifodolovchi (13) formula bilan alashtirib yubormaslik zarur. (13) formulada (14) dan farqi ravishda potensial e i zaryad joylashgan nuqtadagi tola potensial emas, balki yuqorida korganimizdek 1 tartib nomerli otkazgichning potensialidan iborat. Faqat shuni takidlash juda muximki kondesatorning energiyasi uchun odatda yoziladigan Formula (14)formulasining xususiy xoli xisoblanadi. Elektrostatik maydondagi o’tkazgichlar O‘tkazgich ichida elektrostatik maydoni mavjud emasligi Otkazgichlar deb elektr maydoni mavjudligida elektr zaryadlarning xarakati, yani elektr toki yuzaga keladigan jismlarga aytiladi. O’tkazgichlar matematik ravishda ifoda bilan aniqlanadi. Bu yerda o’tkazuvchnlik. Elektrostatikada zaryadlar qo’zg’olmaydigan, yani j=0 hol qaralganligi uchun Om qonunining differensial shakli:

shunday yoziladi va bundan to’gridan-to’gri o’tkazgichning ichida zaryadlar xarakatlanganda ya’ni elektrostatik muvozanat xolatida uning ichidagi maydon, boladi. Shuni takidlash muximki, bunday xol faqat otkazgichda toklar mavjud bolmasdan, zaryadlar esa muvozanatda bolgandagina kuzatiladi. Otkazgich ichida toklar mavjud bolganda, shu toklarni yuzaga kelishiga sabab xisoblanuvchi, elektr maydoni kuchlanganligi noldan farqli boladi. O’tkazgichlarda xajmiy zaryadlarning mavjud bo’lmasligi Elektrostatik muvozanatda (yani zaryadlar kochishi kuzatilganda) otkazgich ichida maydon bolmagani uchun (3) ni Maksvellning formulasi bilan solishtirib otkazgich ichidagi zaryadlarning xajmiy zichligi degan xulosaga kelish mumkin. Zaryadlar otkazgichning sirtida juda yupqa qatlamda konsentratsiyalanadi. Bu qatlamning qalinligini tasavvur qilish uchun uni atom o’lchami bilan bir xil tartibda ekanligini eslatish kifoya. Shu sababli xam bazi xollarda zaryadlar to’planadigan qatlamni atomlar qatlami deyiladi. Fizik nuqtai nazardan bu xodisa shunday yuz beradi: Agar otkazgich zaryadlansa zaryadlar orasidagi itarish kuchlari tufayli ular otkazgich sirti boyicha shunday taqsimladilarki, natijada otkazgich ichidagi maydon nolga tenglashadi. Keyin shu otkazgich tashki elektrostatik maydonga kiritilsa uning sirtida zaryadlar yana qayta taqsimlanadi., bu taqsimlanish shunday ro’y beradiki, tashki maydon va otkazgichining sirtidagi zaryadlar tomonidan xosil qilinadigan maydonlarning yigindisidan iborat bolgan otkazgich ichidagi maydon yana ilgargiday nolga tengligicha qoladi.

Otkazgichni tashki elektrostatik maydonga kiritganda yuz beradigan zaryadning qayta taqsimlanish xodisasi elektrostatik induksiya deyiladi. O‘tkazgich sirti yaqinidagi maydon Bu maydon chegaraviy shartlardan topiladi. Bu shartlarni quydagi korinishga ega ekanligi mavzulardan malum: Otkazgich sirtiga tashqi normal ( n ) ni yonalishini musbat deb xisoblab, 2 indeks bilan otkazgichdan tashqaridagi fazoni, 1 indeks bilan otkazgich ichidagi fazoni belgilab va otkazgichning dielektrik doimiyligi, taxminan, vakuumining dielektrik doimiyligiga tengligini nazarda tutib (6) ni quydagicha yozamiz. bunda yuqorida aytganimizdek deb olindi. O’tkazgichning ichida elektr maydonini nolga teng ekanligidan deb yozish mumkin ( chunki E vektorning nolga tengligi uning normal va tangensial tashkil etuvchilarini bir vaqtda nolga tengligini bildiradi ) (8) ga asosan (6) dagi ekanligini xisobga olsak , otkazgich tashqarisidagi maydon Shunday qilib, otkazgich tashqarisidagi maydon, uning sirtida tashqi normal boyicha yonalgan bolib absalyut qiymatiga kora ga teng. Otkazgich sirti yaqinida maydonning tangensial tashkil etuvchisi nolga teng bolishligi aniq. Agar u noldan farqli bolganda otkazgich sirti boylab zaryadni xarakatini yuzaga keltirar edi.

O‘tkazgichni potensiali E maydonni otkazgich ichida nolga tengligidan potensialini butun otkazgich uzunligi boylab qiymatini doimiyligi kelib chiqadi. Masalan va φ (B) otkazgichining A va B nuqtalarini potensiallari deyilsa, Shuning uchun otkazgich potensiali xaqida gapirish mumkin. Otkazgichining potensiali uning shakliga, zaryadning kattaligiga va atrof fazoda joylashgan boshqa otkazgichlardagi zaryadlarning taqsimlanishiga bogliq.

Adabiyotlar: 1. Raximov. U.A., Otaqulov V.O. “Elektrodinamika va nisbiylik nazariyasi” 98- 107 betlar 2. Matveev A.N. ”Elektrodinamika” 101-111-betlar

Похожие

Elektrostatik maydondagi dielektriklar

O’zgarmas magnit maydon

Elektromexanik turdagi asboblarning ishlanishi, xususiyatlari va ular yordamida elektr kattaliklarini o’lchash

Elektrostatika

Analogli elektr o’lchash asboblari. Elektromexanik o’lchash asboblarining umumiy nazariyasi