Analogli elektr o’lchash asboblari. Elektromexanik o’lchash asboblarining umumiy nazariyasi - Энергетика - Рефераты

Analogli elektr o’lchash asboblari. Elektromexanik o’lchash asboblarining umumiy nazariyasi

Загружено в:

22.11.2022

Скачано:

0

Размер:

368.1591796875 KB

Analogli elektr o’lchash asboblari. Elektromexanik o’lchash asboblarining umumiy nazariyasi Rеjа: 1. Аnаlоgli аsbоblаr to’g’risidа umumiy mа’lumоtlаr. 2. Elektromexanik turidagi analogli asboblar to’g’risida umumiy ma’lumotlar. 3. Elektromexanik turidagi o’lchash asboblarining turlari, metrologik tavsiflari.

1. А n а l о gli а sb о bl а r to’g’risid а umumiy m а ’lum о tl а r А n а l о gli o’lch а sh а sb о bl а ri yoki b е v о sit а ko’rs а tuvchi а sb о bl а r el е ktr o’lch а shl а rd а , umum а n o’lch а sh t е xnik а sid а k е ng o’rin о lg а n а sb о bl а rd а n his о bl а n а di. Bu turd а gi а sb о bl а rd а ko’rs а tuv q а ydn о m а si uzluksiz (funksi о n а l) r а vishd а o’lch а n а yotg а n k а tt а lik bil а n b о g’liqlikd а bo’l а di. B е v о sit а ko’rs а tuvchi а sb о bl а rning s о dd а l а shtirilg а n struktur а sx е m а si 11.1- r а smd а ko’rs а tilg а n bo’lib, ul а rd а o’lch а n а dig а n k а tt а lik yoki а sb о b kirishig а b е rilg а n sign а l X to’g’ri yo’n а lishd а chiqish sign а lig а yoki m е x а nizm qo’zg’aluvch а n qismining burilish burch а gi α g а o’zg а rtiril а di. B е v о sit а ko’rs а tuvchi el е ktr o’lch а sh а sb о bl а ri (xusus а n el е ktr о m е x а nik turid а gi а sb о bl а r) ikki qismd а n, ya’ni o’lch а sh z а njiri v а o’lch а sh m е x а nizmid а n ib о r а t d е b q а r а sh mumkin. O’lch а sh z а njiri o’lch а n а dig а n el е ktr k а tt а likni (kuchl а nish, quvv а t, ch а st о t а v а h.k) ung а pr о p о rsi о n а l bo’lg а n v а o’lch а sh m е x а nizmig а t а ’sir etuvchi k а tt а likk а o’zg а rtirib b е r а di. O’lch а sh m е x а nizmi ung а b е ril а dig а n el е ktr en е rgiyasini qo’zg’aluvch а n qism v а u bil а n b о g’liq bo’lg а n ko’rs а tkich h а r а k а tining m е x а nik en е rgiyasig а а yl а ntirib b е r а di. El е ktr о m е x а nik o’lch а sh m е x а nizml а rining qo’zg’aluvch а n qismini h а r а k а tl а nishi el е ktr о m а gnit en е rgiyasining o’zg а rishig а b о g’liq. Quyidagi jadvalda hozirda ishlatilib kelinayotgan va chiqarilayotgan o’lchash asboblarining guruhlari keltirilgan. Odatda, o’lchash asboblarining nomida ushbu guruh va modifikatsiya tartib raqamlari berilgan bo’ladi: 11.1-jadval Guruh Guruh nomi Kichi k guru h Kichik guruh nomi V Kuchlanishni o’lchash asboblari V1 V2 V3 Voltmetrlarni qiyoslash qurilmalari O’zgarmas tok vol ь tmetrlari

V4 V7 O’zgaruvchan tok vol ь tmetrlari Impul ь sli vol ь tmetrlar Universal vol ь tmetrlar E Zanjir va uning elementlarining parametrlarini o’lchash asboblari E1 E2 E3 E7 E8 Ch1 Qiyoslash qurilmasi Aktiv qarshilik o’lchovlari Induktivlik o’lchovlari Induktivlik asboblari Sig’imni o’lchash asboblari Qiyoslash qurilmasi Ch Chastotani o’lchash asboblari Ch2 Ch3 Ch5 Rezonans chastotomerlar Elektron hisoblash chastotomerlari Kvartsli chastotomerlar S Signal va spektrni o’lchash asboblari S1 S2 S4 Elektron nurli ostsillograflar Modulyatsiya chuqurligi asboblari Spektr analizatorlari 2 Elektromexanik turidagi analogli asboblar to’g’risida umumiy ma’lumotlar O’lchash asbobi deb, o’lchash uchun qo’llaniladigan va me’yorlangan metrologik xossalarga ega bo’lgan texnik vositaga aytiladi. Analogli o’lchash asboblari yoki bevosita ko’rsatuvchi asboblar elektr o’lchashlar va umuman o’lchash texnikasida keng o’rin olgan asboblardan hisoblanadi. Bu turdagi asboblarda ko’rsatuv qaydnomasi uzluksiz (funktsional) ravishda o’lchanayotgan kattalik bilan bog’liqlikda bo’ladi. Bu turdagi asboblarning struktura sxemasi 8.1-rasmda ko’rsatilgan. 11.1 rasm. Analogli o’lchash asbobining struktura sxemasi Bevosita ko’rsatuvchi elektr o’lchash asboblari, (xususan elektromexanik asboblari) ikki asosiy qismdan, ya’ni o’lchash zanjiri va o’lchash mexanizmidan iborat deb qarash mumkin. Х У  Ўлчаш занжири Ўлчаш мех а низми Қ айд этиш қурилмаси

O’lchash zanjiri o’lchanadigan elektr kattalikni (kuchlanish, quvvat, chastota va xokazoni) unga proportsional bo’lgan va o’lchash mexanizmiga ta’sir qiluvchi kattalikka o’zgartirib beradi. O’lchash mexanizmi unga beriladigan elektr energiyasini qo’zg’aluvchan qicm va u bilan bog’liq bo’lgan ko’rsatkich harakatining mexanik energiyasiga aylantirib beradi. Elektromexanik o’lchash mexanizmlari magnitoelektrik, elektromagnit, elektrodinamik, induktsion va elektrostatik mexanizmlardan iborat bo’ladi. O’lchash asboblari qaysi tizimga taaluqli mexanizmdan iborat bo’lishidan qat’iy nazar, asbob qo’zg’aluvchan qismining xarakatlanishi elektromagnit maydon energiyasining o’zgarishiga bog’liq. O’lchanadigan kattalik ta’siri ostida hosil bo’lib, asbob ko’rsatkichini ko’payish tomoniga og’diruvchi moment aylantiruvchi moment deyilib, u umumiy holda quyidagicha ifodalanadi: M=dW e /d α , (7.1) bu yerda W e - elektromagnit maydon energiyasi, α - asbob qo’zg’aluvchan qismining burilish burchagi. Yuqoridagi ifodani (8.1) boshqacha ko’rinishda yozish mumkin: M=F(X 1 α ), ya’ni aylantiruvchi momentni o’lchanadigan kattalik va asbob qo’zg’aluvchan qismining burilish burchagi funktsiyasi deb qarash mumkin. O’lchash asbobining qo’zg’aluvchan qismiga aylantiruvchi momentdan tashqari aks (teskari) ta’sir etuvchi moment ham ta’sir etishi lozim. Aks ta’sir etuvchi moment bo’lmaganda edi, asbobning strelkasi shkalasidan chetga chiqib ketgan bo’lar edi. Aks ta’sir etuvchi moment aylantiruvchi momentga qarama-qarshi yo’nalgan bo’lib, qo’zg’aluvchan qisminiig burilish burchagi kattalashishi bilan ortishi lozim. Aks ta’sir etuvchi moment M α aylantiruvchi momentga tenglashguncha (M=M α ) qo’zg’aluvchan qism aylantiruvchi moment ta ь siridan buriladi. Ko’p elektr o’lchash asboblarida aks ta’sir etuvchi moment tortqi, prujina va osmalarning buralishi bilan hosil qilinadi. Bunday qurilmada aks ta’sir etuvchi moment qo’zg’aluvchan qismning burilish burchagiga to’g’ri proportsional bo’ladi, ya’ni M α =-W · α , bu yerda W tortqi yoki prujinaning materiali va uning o’lchamlariga bog’liq bo’lgan o’zgarmas kattalik, bu α burchagining birligiga (1° yoki 1 radianga) mos keluvchi moment bo’lib, solishtirma aks ta’sir etuvchi moment deb ataladi. Asbob qo’zg’aluvchan qismining turg’un burilish holati aylantiruvchi va aks ta’sir etuvchi momentlarning tengligidan topiladi M=M α va u umumiy holda quyidagicha ifodalanadi:

(7.2) bu holatni 8.2-rasmda ko’rsatilgan grafikdan ham kuzatish mumkin. 11.2 rasm Asbob dinamik rejimda ishlaganida, boshqacha aytganda asbob ko’rsatkichi (surilishida) joyidan qo’zg’alayotganida, yuqorida aytilgan aylantiruvchi va aks ta’sir etuvchi momentlardan tashqari boshqa momentlar ham hosil bo’ladi. Bu momentlar qo’zg’aluvchan qismning inertsiya momentidan, tashqi muhit qarshiligidan va metall elementlari bo’lgan holda hosil bo’ladigan uyurma tok va hokazolardan vujudga keladi. Asbob qo’zg’aluvchan qismining harakatlanganida vujudga keladigan va uning harakatini tinchlantirishga intiluvchi moment - tinchlantiruvchi moment deyiladi. M T = R(d α /dt) (7.3) Bu moment tinchlantirish koeffitsienti R ga va qo’zg’aluvchan qismning burchakli tezligiga d α /dt proportsionaldir. Tinchlantiruvchi moment ma’lum darajada asbobning muhim ekspluatatsion parametrlaridan biri - tinchlanish vaqtini belgilaydi. 3. Elektromexanik turidagi o’lchash asboblarining turlari, metrologik tavsiflari Elektromexanik turdagi asboblar magnitoelektrik, elektromagnit, elektrodinamik, ferrodinamik, elektrostatik va induktsion tizimli asboblarga bo’linadi. Bu tizimdagi asboblar nisbatan keng tarqalgan bo’lib, quyidagi 6.1-jadvalda ularning tavsiflari keltirilgan. α ` α α ``  M  M M и M и M

Nazorat sinov savollari 1. Аnаlоgli dеb qаndаy аsbоblаrgа аytilаdi? 2. O’lchаsh zаnjiri, o’lchаsh mеxаnizmining funksiyasi nimаdаn ibоrаt? 3. O’lchаsh mеxаnizmining qo’zg’аluvchаn qismigа qаndаy mоmеntlаr tа’sir etаdi? Ulаrning umumiy hоldаgi ifоdаsini yozib tushuntiring? 4. Elеktrоmеxаnik o’lchаsh mеxаnizmining ish prinsipi nimаgа аsоslаnаdi? 5. Elеktrоmеxаnik o’lchаsh mеxаnizmlаrining qo’zg‗аluvchаn qismini hаrаkаtlаnish tеnglаmаsini yozib tushuntiring?

Фойдаланилган адабиётлар 1. Нефедова В.И. «Метрология и радиоизмерения». Учебник. Москва «Высшая школа» 2003. 2. Раннев Г.Г. Методы и средства измерений. Учебник для ВУЗов Издательство стереотип – М.; Издательство центр «Академия» 2004. 6. Ismatullaev P.R., Qodirova Sh.A. “Metrologiya asoslari”, o’quv qo’llanma, (kirillda) Tafakkur nashryoti, (lotinda) “ExtremumPress” nashryoti, 2012. 3. Ismatullaev P.R., Abdullaev A.X. va boshq. Fizikaviy-kimyoviy o’lchashlar. O’quv qo’llanma. Toshkent, 2007. –180b. 4. Ismatullaev P.R., A’zamov A.A. va boshq. Issiqlik texnikasida o’lchashlar. O’quv qo’llanma, Toshkent, 2007. –90b. 5. B.E. Muxamedov. Metrologiya, texnologik parametrlarni o’lchash usullari va asboblari. Toshkent «O’qituvchi» 1991. –320 b. 6. N.R.Yusupbekov, B.E.Muxamedov, Sh.M.G’ulomov. Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish. Darslik, Toshkent, «O’qituvchi» 1997. –353 b.

Похожие

Elektr o’lchash o’zgartkichlari

Elektr o’lchash vositalari to’g’risida umumiy ma’lumotlar

Raqamli o’lchash asboblari va ular yordamida har xil kattaliklarni o’lchash

Elektromexanik turdagi asboblarning ishlanishi, xususiyatlari va ular yordamida elektr kattaliklarini o’lchash

Elektr o’lchash turlari va usullari