O’zgarmas magnit maydon - Энергетика - Рефераты

O’zgarmas magnit maydon

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

157.5 KB

O’zgarmas magnit maydon Reja : 1. Xajmiy va chizig’iy o’tkazgichlardagi stansionlar toklarning magnit maydoni. 2. Magnitlanish. Magnitlanish vektor va momenti 3. Kvazistatsionar elektromagnit maydonlar

Avvali maruza keltirib chikarilgan magnit maydoni induksiyaci va kuchlanganligi uchun formulalar. Xajmiy otkazgichlardagi statsionar toklarning magnit maydoni ifodalaydi. Shu sababali ularni integrallash chegarasi xajm boyicha. Xajm boyicha integrallash oz tarkibiga uchta chiziqli integrallashni olgani uchun yuqoridagi formulalardan foydalanib maydonini xisoblash prinipi jixatdan mumkin bolsa xam ammo matematik xisoblash nuqtaiy-nazaridan anchagina noqulaylik va kop xisoblashlarni bajarish bilan bogliq. Lekin shu bilan birga amaliyotda malumki statsionar toklar juda ingichka otkazgichlarning kondalang kesimi boylabbir xil zichlik bilan oqadi. Bunday toklar zichlikli toklar deyiladi. Bunday toklarni chiziqli toklar deb atash uchun ulardan maydon aniqlanayotgan nuqtagacha bolgan masofa otkazgichning kondalang kesimini chiziqli olchamidan juda katta bolishi shart. Bio-Savar qonunining (1) chiziqli toklarga qollansa uning korinishi ancha soddalashadi.vOtkazgichni dI elementini qaraylik. Bu elementni xajmi gat teng. Bu yerda otkazgich kondalang kesimini yuzi. Shuning uchun: bu yerda: otkazgichdan otuvchi tok kuchi , otkazgich uzunligi elementi bolib, uning yonalishi otkazgichdagi tok yonalishi bilan bir xil (2) ifoda kondalang kesim boyicha integrallashni oz ichiga oladi. Otkazgichning kondalang kesimini chiziqli olchamlarni maydon xisoblanayotgan nuqtagacha bolgan masofadan juda kop marotaba kichik deb qaralayotgani uchun, bu kesimdagi turli tok elementlarigacha bolgan masofoni ozgarishini xisobga olmaslik mumkin. Shuning uchun (1) formuladagi chiziqli toklarga otish oddiy kornishdagi almashtirishlar orqali amalga oshiriladi. Bunda ozgarmas deb

karaladi. Bundan song butun otkazgich otkazgich boylab boyicha integrallash operatsiyasi bajariladi. Va otkazgich ning turli kondalang kesimlarida tok kuchi bir xil bolganligi uchun tok kattalaigi I ni integral belgisi ostidan chiqarish mumkin. Shunday qilib chtiziqli toklari uchun (1) formuladan quydagi korinishni oladi: Bu urda: otkazgich xajmi. otkazgichining chiziqli konturi. Magnitostatik maydondagi mogneteklar. Magnitlanish vektori va momenti. Magneteklar deb magnit maydonlariga kiritilganda uni paydo qilish yoki korinishini ozgartirish yoli bilan tasir korsatish qobiliyatiga ega bolgan moddalarga aytiladi. Bunday moddalarni tashqi magnit maydoniga joylashtirilsa ular magnit momentiga ega bolib qoladilar yoki, boshqacha aytganda magnitlanadilar. Magnitlanish intensivligi magnitlanish vektori bilan xarakterlanadi, u magnit xajm birligining magnit momenti sifatida aniqlanadi. Shunday qilib  magnitlanganligi magnetlanganlik vektori bilan xarakterlanuvchi magnetikning dv xajm elementini magnit momenti quydagiga teng boladi. Xar bir xajm elementi oz magnit momentiga ega bolganligi uchun magnit momenti Formulaga mos ravishda qoshimcha magnit maydonini xosil qiladi. Oxirgi formula berk tokini yetarli darajada katta masofalarda xosil qilgan magnit maydonidan iborat. Shunday qilib magnetiklarni magnitlanishini magnit maydoniga tasiri dielektriklarni qutblanishini elektr maydoniga tasiriga oxshash ketadi. Lekin bu yerda muxim farq xam yoq emas. Dielektriklarda qoshimcha elektr maydoni xar doim dastlabki tashqi maydonning yonalishiga qarama-qarshi yonalgan. Shu

tufayli dielektriklarda tola maydon dastlabki maydondan kichik boladi. Magnitiklarda qoshimcha maydon dastlabki maydonga magnetikni xossasiga qarab, yo qarama-qarshi yoki maydon boylab yonalgan bolishi mumkin. Qoshimcha magnit maydon dastlabki maydonga qarama-qarshi yonalgan magnetiklar dielektriklar. Qoshimcha magnit maydoni dastlabki maydon yonalishi bilan bir xil bolgan magnetiklar parametniklar deyiladi. Shunday qilib diemagnetiklar dastlabki maydonni susaytiradi, paramagnetiklar esa kuchaytiradi. Barcha diemagnetiklar va kopchilik paramagnetiklar uchun qoshimcha magnit maydoni dastlabki magnit maydoniga nisbatan juda kichik. Tashki magnit maydoni yoqolsa qoshimcha magnit maydoni xam yoqoladi yani diemagnetiklar va paramagnetiklar tola magnetsizlanadi. Lekin magnetiklarning 3-turi xam mavjudki tashqi magnit maydon yoqolganda ularda qoshimcha magnit maydoni saqlanib qoladi. Demak bunday magnetiklar qoldik magnetiklanish xususiyatiga ega. Ular tashqi maydon korinishini ozgartirishgina emas, balki mustaqil ravishda paydo qilish xususiyatiga xam ega. Bunday magnetiklar ferromagnetiklar deb ataladi. Klassik elektrodinamika doirasida ferromagnetiklarni magnetlanishning aniq nazariyasini korish imkoniyati yoq. Chunki bu magnitlanish kvant fizikasi qonuniyatlariga boysunadi. Shuning uchun elektrodinamika kursida beriladigan magnetiklar nazariyasi diemagnetiklar va paromagnetiklarga qollanishi mumkin xolos. Magnitlanish vektori I ning kattaligi, dastlabki maydon bilan Formula bilan boglangan. X-koeffitsent magnit singdiruvchanlik koeffitsenti deyiladi. Magnetiklar mavjudligidagi vektor potensial. Yuqorida aytilganlarga asosan xulosa qilish mumkinki m agnetiklar mavjudligida tola magnit maydoni ikkita maydonlarning yigindisidan iborat boladi. Bularning birinchisi otkazuvchanlik toklarini xosil qilgan magnit maydoni (uni vektor potensiali deb olamiz) va ikkinchisini magnetiklar magnitlanishi oqibatida paydo boladigan magnit maydoni (uni vektor potensiali

deb olamiz) Shuning uchun tola magnit maydoni potensiali quydagicha yoziladi: Bu yerda Bu yerda j , V xajmda oquvchi otkazgichlarning formulari quydagicha ((9) formulani isbotsiz keltirildi. Buni mustaqil organishga beriladi.) Avval aytib otkanimizdek Maksvell tenglamalridan magnit zaryadlarini mavjud emasligi kelib chiqadi. Magnit maydon faqat toklar tomonidan xosil qilish mumkin. Shu sababali magnitlanish qoshimcha magnit maydonini xosil qilish uchun qandaydir toklarning paydo bolishi bilan boglangan bolishi shart. Lekin bu toklar otkazuvchanlik toklaridan farqli ravishda (bunday toklar zaryadlarini mikraskopik masofalarga siljish bilan bogliq) zaryadlarning mikraskopik soxalaridagi xarakati bilan boglangan boladi, yani molekulalardagi zaryadlar xarakati bilan. Shuning uchun bu toklar molekulalar toklar deyiladi. Shunday qilib magnetlanish molekulyar toklar bilan bogliq. Yana bir karra shuni takidlash joyizki bu yerda gap paramagnetiklar va diemagnetiklar ustida bormoqda, ferromagnitiklarni xossalari elektronlarni magnit xossalari bilan bogliqligi uchun, uni molekulyar toklar bilan tushintirib bolmaydi. Shu aytilganlarga kora (9) ni quydagi korinishda yozish maqsadga muvofiq: Bu formulaga asosan magnetiklar tomonidan xosil qilingan magnit maydoni magnetiklarning xajmi va sirti molekulyar toklari tomonidan xosil qilinadi. Magnit singdiruvchanlik bilan magnit kirituvchanlik orasidagi boglanish. O’tkazuvchanlik toklari tomonidan xosil qilinadigan maydon Maksvellning Tenglamasi bilan tavsiflanadi.

Magniteklarni mavjudligini xisobga olish uchun oxirgi formulada O’tkazuvchanlik toklari bilan bir qatorda molekulyar toklarni xam xisobga olish zarur. Shuning uchun B vektorini magnitik mavjudligidan magnit induksiyasi vektor deb qaralsa (2) quydagi korinishni oladi. ni (13)ni chap tomoniga olib otib va xar ikkala tomonni ga bolib ni olamiz. Ikkinchi tomondan Maksvell tenglamasi mavjud bolganda xam orinli. Shuning uchun (14) va (15) larni bitta magnit maydonini tavsiflashini nazarda tutib deb yozish mumkin. (16)ga larni qo’ysak. Bog’lanishni olamiz. Gauss birliklar sistemasida Buni va (19) va (18) ga qoyib, Gauss birliklar sistemasida bu bog’lanishni ifodalarini topamiz. Kattalik musbat yoki manfiy bolishi mumkin. Shuning bogliq ravishda magnetikning magnit singdiruvchanligi vakuumning magnit singdiruvchanligida katta yoki kichik bo’lishi mumkin. Diemagnitiklar uchun (21) Paramagnetiklar uchun (22) Ferromagnitlar uchun

Kvazistatsionar elektromagnit maydonlar Etarli darajada sekin ozgaruvchi elektromagnit maydon kvazistatsionar maydon deyiladi. Maydonning kvazistatsionarlik shartlari ikkita: a) Elektromagnit maydon shu darajada sekin ozgaradiki, otkazuvchanlik tokiga nisbatan siljish tokini xisobga olmaslik mumkin bolib qoladi: Agar elektromagnit maydon chastota bilan ozgarayotgan bolsa, yani Ko’rinishga ega bolsa, u xolda Demak (1) tengsizlik orinli bo’lishi uchun Ostida otkazgich uchun ..............ekanligini nazarda tutib Chastota........ siljish toklari axamiyatga ega emasligini ko’rish mumkin. Bu .................................qismiga mos keluvchi tebranishlar chastotasigacha boradi. Chatota ...........siljish toklarini axamiyatga ega emasligini ko’rishi mumkin. Bu sektrning .......... qismiga mos keluvchi tebranishlar chastotasigacha boradi. Bu taxminiy baxolash yuqori chastotalarda muxim rol oynovchi muxitning inersial xossalarini xisobga olmaydi. Moddaning inersial xossalarini xisobga olish, bu baxoni bir muncha (bir necha tartibga kamaytiradi, lekin shundan keyin xam ozgaruvchan toklarga nisbatan olmasa boladigan chastotalar ......... ancha kattaligicha qoladi.

Maydonni ozgarishi shunchalik sekin roy beradiki fazoning qaralayotgan soxasida elektromagnit tolqinlarining tarqalish tezligi ....... bilan bogliq bolgan cheksiz effektni xam xisobga olmaslik mumkin. X oqi boylab ye tezlik bilan tarqalayotgan yassi tolqinni xarakterlovchi kattaliklarini quydagi korinishda yozish mumkin: Oxirgi potensial qolayotmani qatorga yozsak: xosil boladi. Bundan korindiki ong tomondagi xadning X ga bogliq qismini xisobga olinmasa kechikish effektini xam xisobga olmaslik mumkin. Bunda tengsizlik orinli bolishi talab qilinadi. Ekanligini xisobga olib (bu yerda 1-tolqin uzunligi) (8) tengsizlikni korinishda yozio mumkin. Yani elektromagnit tolqinlarini tarqalish tezligini cheksiz deb xisoblab, kechikish effektini xisobga olmaslik uchun, qaralayotgan soxaning chiziqli olchamlari tolqin uzunligidan kop marotaba kichik bolishi kerak. Masalan 50 gs chastotali oddiy tokni oladigan bolsak, unga mos keluvchi tolqin uzunligi bir necha ming klometrga teng boladi, bu xolda kechikish effektini xatto nisbatan ancha katta olchamga ega bolgan soxalar qaralganda xam xisobga olmaslik mumkin. Aytilganlarga kora elektrotexnikada qaraladigan maydonlarning aksariyati va radiotexnikada qaraladigan maydonlarning koplari kvazistatsionar elektromagnit may donlaridan iborat deb xulosa qilish mumkin. Asosiy tenglamalar. 2a. Kvazistatsionar soxa uchun Maksvell tenglamalari quydagi korinishni oladi:

Bu yerda Bu tenglamalardan kvazistatsionar maydonlar soxasida elektr va magnit maydonlarini aloxida qarash mumkin emas degan xulosa kelib chiqadi. Shunday bolsa xam ulardan faqat Faradeyning elektromagnit induksiya xodisasi tufayli yuzaga keladigan asosiy boglanish xisobga olinadi xolos. Bunga qaraganda maydonlar orasida siljish toki tufayli yuzaga keladigan boglanish kamroq axamiyatga ega bolgani uchun kvazistatsianar maydonlarni qarashda xisobga olinmaydi. Elektr maydoni kuchlanganligini potensiallar orqali ifodasi. Yarimi yo’q (18) dagi ikkinchi xad faradeyning elektromagnit induksiyasi qonunini xisobga oladi va kvazistatsionar xolda elektr maydoni potensial maydon bolmasligiga sabab boladi. Shu xadning mavjudligi tufayli, zaryadni ikki nuqta orasida kochirishda bajarilgan ish umuman aytganda, kochish yolining shakliga bogliq bolib qoladi. Oklyar potensial uchun tenglamalar. Bir jinsli muxit ni koramiz.Bunda Maksvell tenglamasini quydagicha yozish mumkin boladi. Bunga (18) ni qo’ysak Demak skelyar potensial uchun tenglama quydagicha yoziladi. Bu tenglama statik maydonlar uchun olingan tenglama bilan bir xil. Buning sababi kvazistatsionar maydonlar soxasida kechikish effektini xisobga olinmagani

uchun sklyar potensialning vaqtning qandaydir daqiqasidagi qiymati, vaqtning aynan osha daqiqadagi zaryadlarning butun fazodagi taqsimoti bilan aniqlanadi va zaryadlarning xarakati xech qanday rol oynamaydi. Shuning uchun sklyar potensial zaryadlar qozgalmaganda qanday korinishga ega bolsa, shunday korinishni saqlab qoladi. Vektor potensial uchun tenglama. Barcha xisoblashlar statik maydon vektor potensial tenglamasini keltirib chiqarishda qanday bolsa aynan takrorlanadigan bo’lgani uchun. deb yozish mumkin. Vakuum qaralganda bu tenglamadagi demak, xulosa qilish mumkinki kvazistatsionar maydonlar uchun sklyar va vektor potensialining tenglamalari, stansionar maydonlar uchun keltirib chiqarilgan tenglamalar bilan bir xil ekan.

Adabiyotlar: 1. Raxitmov. U.A.Otaqulov V.O. “Elektrodinamika va nisbiylik nazariyasi” 107- 113 betlar 2. Matveev A. N. “Elektrodinamika” 200-204 betlar 3. Tamm I.Ye. “Osnovi teori elektrichestvo” 403-409 betlar

Похожие

Elektromagnit maydon hamda elektr va magnit zanjirlariga oid asosiy tushuncha va qoidalar

Elektrostatik maydon energiyasi

Elektromexanik turdagi asboblarning ishlanishi, xususiyatlari va ular yordamida elektr kattaliklarini o’lchash

Uch fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari

Elektron asboblar. O’zgarmas va o’zgaruvchan tok zanjirlarida ishlatiladigan elektron voltmetrlar