Elektrostatika - Энергетика - Рефераты

Elektrostatika

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

105 KB

Elektrostatika Reja: 1.Elektrostatik maydonlar uchun Maksvell tenglamalari 2. Elektrostatik maydon potensiali.

Qozgalmas elektr zaryadlari tomonidan xosil qilingan elektr maydoni elektrostatik maydon deyiladi. Shuning uchun elektrostatika qozgalmas zaryadlarning maydonini organadi. Elektrostatik xodisalar soxasi elektromagnit xodisalarining umumiy soxasidan matematik ravishda quydagi talablar aosida ajratib olinadi. 1) barcha kattaliklar vaqt boyicha ozgarmas 2) zaryadlar xarakatlanmaydi, yani Shu shartlarga kora Maksvell tenglamalari va chegaraviy shartlar quydagi korinishini oladi. Shunday qilib tenglamalar faqat magnit va elektr maydonlariga tegishli bolgan kattaliklarni oz ichiga oluvchi ikkita mustaqil tenglamalar guruxiga bolinadi. Shuning uchun elektrostatik va magnitostatik maydonlarni butunlay aloxida- aloxida organish imkoniyati xosil boladi. Maydonlar vaqtga boglik bolganda ularni aloxida qarash imkoniyati yoq ularni birliklarda organish zarur. Bir jinsli muxitdagi elektrostatik maydonni qaraylik, demak , vakuum uchun Bu xol Maksvell tenglamalari quyidagi korinishga ega. Elektrostatika quyidagi masalalarni xal qiladi: 1) Zaryadlar malum, ularni xosil qilgan maydonini aniqlash zarur. Elektrostatik maydonlarga joylashgan zaryadlarga tasir qiluvchi kuchlarni aniqlash. Juda kam xollarda uchraydigan yana bir vaziyat xam bor. Unga kora maydonni malum deb qarab shu maydonni xosil qilgan zaryadlarni taqsimotini topish. Shu sababli dastlabki ikkita masala elektrostatika uchun eng muxim.

Elektrostatik maydonni patensial xarakteri Rotori nolga teng bo’lgan xar qanday maydon potensial maydon deyiladi. Bo’lgani uchun elektrostatik maydonni xam shunday maydonlar qatoriga qoshish mumkin. Bunday maydonlardan yana biri konservativ kuchlar maydoni xisoblanadi. Bunday maydonlarda (jumladan elektrostatik maydon xam) bajarilgan ish kochishning shakliga bogliq bolmay, yolning boshlangich va oxirgi nuqtalariga bogliq boladi xolos. Shunday ekanligi bevosita (2) dan kelib chiqadi. Buni matematik isboti quydagicha: A va V nuqtalarni tutashtiruvchi g va g 1 yollar mavjud bolsin (1-rasm), g va g 1 yollardan iborat bolgan berk kontur boylab musbat birlik zaryadni kochirishda bajarilgan ishni qaraymiz, bu ish: Bu yerda S qaralayotgan sirt (3) ifodani yozishda Stoks teoremasidan foydalanilgan. Shunday qilib Ya’ni Bu yerda r va r 1 yo’llar tomoman ixtiyoriy . Elektrostatik maydonni patensial xarakterini energiyaning saqlanish qonuni va abadiy dvigatelni qurib bolmasligiga asoslangan muloxaza yoli bilan xam isbotlash mumkin. Xaqiqatda xam sinash zaryadini L yopiq yol orqali qozgalmas zaryadlar maydonida kochirib, shu maydon tomonidan qandaydir A ga teng musbat ish bajarilgan va sinash zaryadi ilgargi vaziyatiga qaytganda butun sistema xam oldingi xolatga qaytsa, u xolda L yol boyicha aylanishni ixtiyoriy marta takrorlab, xar safar A ga teng ish bajargan va shu yol bilan abadiy dvigatelni amalga oshirgan bolar edi. Xolbuki buni iloji yoq. Shu sababli elektrostatik maydonda zaryadni yopiq yol boylab kochirishda bajarilgan ish faqat nolga teng boladi.

Elektrostatik maydon potensiali Elektrostatik maydonning potensial xarakteri, sklyar potensial tushinchasini kiritishga imkon beradi. Gradientning rotori xar doim nolga tengligi sababli (2) ni umumiy yechimi shaklda yozish mumkin. Formuladagi (-) ishora xech qanday prinsipial axamiyatga ega bolmay, tarixan kirib qolgan. Lekin ishora tufayli (6) dagi maydon kuchlanganligi potensialni kamayib boradigan tomoniga qarab yonalgan boladi. (5) orqali (6) quydagicha yozilish mumkin. Oxirgi ifodada ga teng. Chunki dl siljish vektorini tashkil etuvchilari, dx, dy, dzlardan iborat (8) tenglik xaqiqatda xam ikki nuqta orasidagi zaryadni kochirishda bajarilgan ish shu nuqtalarning potensiallarni farqi orqali ifodalanishini korsatadi. Potensialni normalash. Potensial yordamchi kattalik bolib, uning miqdoriy qiymati xech qanday fizik manoga ega emas va uni tajribada olchab bolmaydi. Potensiallar farqigina fizik manoga ega. U tajribada olchanishi mumkin. Lekin bu farq fazodagi barcha nuqtadagi potensiallarning qiymatiga bir xil kattaliklarni qoshib, ayrish natijasida ozgarmaydi. Shuning uchun potensialni qandaydir bir aditiv kattalikkacha aniqlikda olchash mumkin xolos. Uni ozimiz tanlab olishimiz mumkin. Shundan foydalanib ixtiyoriy nuqtadagi potensialni qiymatini oldindan berilgan kattalikka teng deb olishimiz mumkin. Unda barcha qolgan nuqtalardagi potensial qiymati bir qiymatli ravishda aniqlanadi. Sklyar potensialga bir qiymatli korinishni berish amali potensialni normalash deyiladi. Amaliy elektro texnikada potensialni normalash sharti sifatida yerni potensialini nol deb olish qaraladi. Nazariy fizikada agar zaryadlar fazoning chekli

sohasida joylashgan bolsalar potensialni cheksizlikdagi qiymati nolga tenglanadi. Yani (8) ifodada B nuqta cheksizlikda joylashgan deb qaralsa normalash shartiga kora quyidagicha yoziladi. 2b. Nuqtaviy va uzliksiz taqsimlangan zaryadlar potensiali. Nuqtaviy zaryad (e) uchun elektr maydoni kuchlanganligi vektori E ning qiymati foydalansak: r-zaryadlar potensiali aniqlanayotgan nuqtagacha bolgan masofa. Nuqtaviy zaryadlar sistemasi uchun potensial ko’rinishini yozishda superpoitsiya prinsipini e’tibordla tutamiz. U xolda e i zaryadlar sistemasi uchun potensialning korinishi boladi. Bu yerda zaryaddan potensial xisoblangan nuqtagacha masofa. Agar potensial xisoblanayotgan nuqtaning koordenatalari ( x , y , z ) va e zaryadni koordinatalari( x i , y i , z i )lar orqali belgilasak Bu formulaning kamchiligi zaryad ozi joylashgan nuqta uchun potensyialning qiymati cheksizga teng bolib ketishida. Agar uzliksiz taqsimlangan zaryadlarga otilsa bu kamchilikdan qutilish mumkin. Agar zaryadlar -zichlik bilan uzliksiz taqsimlangan bolsa butun xajmni cheksiz kichik xajm elementlariga ajratish mumkin. Bu elementlar oz tarkibida zaryadlarni mujassamlashtirgan boladi. da bu zaryadlarga (13) formulani qollash mumkin. Natijada quyidagini olamiz:

Yoki Agar zaryad S sirtda sirt zichligi bilan taqsimlangan bolsa yuqoridagiga oxshash. Bordiyu zaryadlar xam sirtiy xam xajmiy zaryadlardan iborat bolsa, u xolda oxirgi formulalar bitta formula korinishda yoziladi. Maxrajida r masofa turganldigi uchun dastlabki qarashda yana zaryad ozi joylashgan nuqta uchun potensial cheksiz qiymatga ega boladigandek korinadi. Lekin aslida endi yuqoridagi kamchilik (16) da bartaraf qilingan. Sferik koordinatalari sistemasiga otilsa u narsa yaqqol korinadi. Chunki bu xolda potensial quydagi korinishni oladi: Bundan korinadiki  barcha nuqtalarda chekli, zaryadlar xam fazoning chekli soxasida joylashgan, demak potensial xam barcha nuqtalarda chekli.

Adabiyot lar: 1. Raximov U.A., Otaqulov B. O. “Elektrodinamika va nisbiylik nazariyasi”1- kitob, 74-81 bet 2. Tamm I.Ye. “Osnovi teori elektrichestvo” 47-52 betlar 3. Matveev A.N. “Elektrodinamika” 62-63 betlar

Похожие

Elektrostatika masalalarini yechish usullari

Elektr va magnetizm haqidagi ta’limotning rivojlanishi

Lorents almashtirishlari

Skin samarasi va uning elementar nazariyasi

Maksvell tenglamalari tajriba natijalarining umumlashmasi sifatida 2