Elektrostatika masalalarini yechish usullari - Энергетика - Рефераты

Elektrostatika masalalarini yechish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

152.5 KB

Elektrostatika masalalarini yechish usullari Reja : 1. Pausson tenglamasi va uni yechish orqali potensialni xisoblash. 2. Tasvirlash usuli.

Elektrostatikani kop masalalarini yechishda Integraldan emas balki bevosita Pausson va Lapas tenglamalri deb atalgan tenglamalardan kelib chiqish maqsadga tezroq olib keladi. Bu tenglamalarni keltirib chiqarish uchun Formuladan foydalanamiz. Korinib turibdiki bu formula, elektr maydoni kuchlanganligi bilan elektrostatik maydon potensialini ozaro boglaydi. Shu formuladan elektrostatik maydon potensiali bilan zaryad zichligi orasidagi munosabatni keltirib chiqarish mumkin. Buning uchun (2) ni xar ikkala tomonini divergensiyalaymiz va Maksvellni 4-tenglamasidan foydalanamiz. Demak Shu tenglama Pausson tenglamasi deyiladi. Elektr zaryadlari mavjud bolmagan maydon soxalarida bu tenglama quydagi korinishni oladi. Pausson tenglamasining bu xususiy korinishi Laplas tenglamasi deb ataladi. (5) va (6) tenglamalar Pausson va Laplaslar tomonidan birgalikda organilgan bolib, ula asosan moddiy masalalarni tortishish maydonlarini organishga yuqoridagi tenglamalarni qollashgan. kattalikni bazi xollarda orqali xam belgilanadi va skalyarning laplasizni deb ataladi. Pausson tenglamasi xajmiy zaryadlarning taqsimoti malum bolsa, ularning maydonini potensialini aniqlash imkonini beradi. Bu differensial tenglamani yechimi malum chegaraviy shartlar bajarilganda (1) bilan bir xil boladi. Pausson tenglamasini yana bir afzalligi uni qollanish doirasini (1) ga nisbatan birmuncha kengligida. Chunki (1) formulaga kora zaryadlar fazoning chekli

soxasida joylashgan deb faraz qilinadi va shuning uchun cheksizlikda potensial kuchga tenglab normirovkalash zarur bolib qoladi. Pausson tenglamasi esa zaryadlarni cheksizlikda mavjud bolmasligini va shu sababli potensialni normirovkalashni talab qilmaydi. Pausson tenglamasini yechib  potensialni topish usuliga doir konkret misollarni bir qanchasi bilan amaliy mashgulotlarimizda tanishib otamiz Elektrostatik masalalarini yechishni yana bir usuli tasvirlash usuli deyiladi. Bu usul elektrostatikani masalalarini yechishda eng muxim usullardan yana biri xisoblanadi. Uning moxiyati quydagicha nazariyaning asosiy masalasi elektr maydoni potensialini izlashdan iborat. Agar potensial topilsa maydonni topish qiyinchilik tugdirmaydi. Buning uchun avval aytib otilganidek dan foydalaniladi. Potensialni fazoda taqsimlanishi ekvipotensial sirtlarning shakli bilan xarakterlanadi. Ekvipotensial sirtlarning xar bir nuqtasida potensialni birday qiymatga ega bolishligi bizga malum. Elektr maydoni esa qaralayotgan nuqtada ekvipotensial sirtga otkazilgan normal bilan bir xil yonalgan boladi. Nuqtaviy zaryadlar sistemasi uchun ekvipotensial sirtlarning qandayshaklda ekanligini topish prinsipi jixatidan xech qanday murakkablikka ega emas, buning uchun bir-biridan masofada joylashgan 2 ta musbat nuqtaviy zaryadlarni qaraymiz. (1 rasm). Ularni xar birini zaryadini q bilan belgilaymiz. Nuqtaviy zaryadning potensiali undan r masofada yotuvchi nuqtada ga teng bolgani uchun (x,y,z) nuqtadagi ikkita nuqtaviy zaryadning xosil qilgan potensiali

ifoda korinishida (7)dan ekvipotensial sirtlarni tenglamasini yozamiz. Bunda qiymatini ozgarmasligi talabi qondirilishi zarur, bu shart ligi uchun (7) dagi d d (dan) ko’paytma o’zgarmas, demak tenglama ekvipotensial sirtlarning tenglamasi boladi. Xar bir ekvipotensial sirt oziga mos keluvchi potensialning qiymati bilan xarakterlanadi. 1-rasmda ekvipotensial sirtlarining xy tekisligi bilan kesishish chizitqlari tasvirlangan. Ekvipotensial sirtlarining ozi 1-rasmda tasvirlangan manzarani x oqi atrofida aylantirish orqali xosil qilinadi. Faraz qilaylik otkazuvchi izolatsiyalangan sirt shu ekvipotensial sirtlarni potensialning qiymati ga teng bolgani bilan ustma-ust tushsin. Agar shu otkagichlarning zaryadi 2 q ga teng bolsa, uning potensiali ga teng boladi. Otkazgichning barcha tashki nuqtalarida potensiali (7) formula bilan aniqlanadi. Shunday qilib, zaryadlangan otkazgichni xosil qilgan maydonni topish, biz qarayotgan xolda ikkita bir xil ishorali va kattaliklarni xam bir xil bolgani nuqtaviy zaryadlarning maydonini topishga keltiriladi. Ishoralari turlicha bolgan 2 ta nuqtaviy zaryadlarni ekvipotensial sirtlari tenglamalari xam (7) formulaga oxshash formuladan topiladi. Bunda faqat ong tomonidagi ikkinchi xadning ishorasi ozgartiriladi. Bu xoluchun ekvipotensial sirtlarning shakli 2-rasmda korsatilgan ( y ) oqi boylab potensialning qiymati 0 ga teng bolgani uchun Xq0 tekislikda xam uning qiymat 0 ga teng boladi. Chunki y bo„ladi. ),,( zyx  ni bo„lish - bajarilish - x

potensialning cheksizlikdagi qiymati 0 ga teng (u oqi cheksiz). Shunday qilib agar (- q ) nuqtaviy zaryad ornida Xq0 zaryadlangan cheksiz otkazgichdan yasalgan sirt bolib, uning zaryadi (- q )ga teng bolasa X>0 yani fazodagi ekvipotensial sirtlarining manzarasida xech narsa ozgarmaydi va demak elektr maydon xam ozgarmaydi. Shunday qilib X>0 yarim fazodagi maydon (+ q ) nuqtaviy zaryad va Xq0 otkazuvchi cheksiz tekislik mavjud bolganda qanday bolsa (+ q ) nuqtaviy zaryad va birinchi zaryadning oyna tasviri joylashgan masofada - q zaryad mavjud bolgandagi maydon xam shunday boladi.Endi ikkita nuqtaviy maydonini aniqlash esa xech qanday qiynchilik tugdirmaydi. Shu usul elektrostatik masalalarni yechishning tasvirlash usuli deyiladi. Tasvirlash usulida asosiy vazifa zaryadlarni shunday taqsimlanishini topish zarurki, bunda ekvipotensial sirtlarning biri qaralayotgan otkazgichning sirti bilan ustma-ust tushsin. Xq0 otkazuvchi tekislik mavjudligida nuqtada joylashgan (+ q ) zaryadning maydonini aniqlaylik. Yuqorida bayon qilishganiga kora X>0 yarim fazoning barcha nuqtalarida potensial quydagi formula bilan beriladi. tekislikda elektr maydonning kattaligi Xq0 tekislikda , Ye tashkil etuvchi yoqolib (chunki (10)ning ifodasini katta ....... ichi 0gaaylanib ketadi) Ye x tashkil etuvchi quydagiga teng bolib qoladi. Xq0 otkazgichdagi sirt zaryadining zichligi D n chegaraviy shartga muofiq xolda ifoda bilan beriladi.

Musbat q zaryadning Xq0 otkazuvchi sirt bilan ozaro tasir kuchi, bu zaryadning ozining tasiri bilan ozaro tasir kuchiga teng:

Adabiyot lar: 1. Raximov U.A., Otaqulov B. O. “Elektrodinamika va nisbiylik nazariyasi”1- kitob, 81-82 bet 2. Tamm I.Ye. “Osnovi teori elektrichestvo” 58-61 betlar

Похожие

Elektrostatika

Quyosh energiyasini o’lchash usullari

Elektr o’lchash turlari va usullari

Statik turg’unlikni me’zonlari va tahlil usullari

Uch fazali qisqa tutashuv toklarini hisoblash usullari