Asalari - Zoologiya - Slaydlar

Asalari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1674.236328125 KB

Ko'chirib olish

Asalari www.arxiv.uz

• Asalni xush ko‘rmaydigan odam bo‘lmasa kerak. Bu ajoyib mahsulot asalari uyasidagi mum kataklaridan olinishini hamma yaxshi biladi. Uyaga esa asalni asalari olib keladi. Asalarini bolari deb ham atashadi. Asalari qadimdan qimmatbaho mahsulotlar bo‘lgan asal, propolis, mum, ona asalari suti asalari zahari va boshqalarni olish, qishloq xo‘jaligi ekinlarini changlatish uchun boqiladi. www.arxiv.uz

• Asalarilar oila bo‘lib yashaydi. Bir oilada bir ona asalari bir necha ming ishchi asalari va bir necha yuz erkak asalari bo‘ladi. • Bitta mitti asalari qancha ham asal olib kelishi mumkin? Axir bitta asalari uyasidan o‘nlab kilogramm asal olinadi-ku! Mevali daraxt va turli-tuman o‘simlik gullaridan shira — nektar va gul changini yig‘ib, keyin u bir kilogramm asalga aylanishi uchun asalari 300 ming kilometrga yaqin masofaga uchib (bu Oy gacha bo‘lgan masofaning 3/4 qismini tashkil etadi), 19 million gulga qo‘nishi lo zim bo‘ladi. Bir necha kilogramm asal olish uchun esa asalari millionlab kilometr masofani uchib o‘tishi kerak. www.arxiv.uz

• Albatta, bitta ishchi asalari butun hayoti davomida bu ishlarni bir o‘zi bajara olmaydi. U faqat 30—35 kun yashaydi. Xalqimizda asalarining mehnatsevarligi maqolga aylanganligi bejiz emas. U soatiga 60 kilometr tezlikda uchib, kuniga taxminan 7 ming gulga qo‘nadi. Uning barcha a’zolari mevali daraxt va o‘simlik gullaridan nektar yig‘ishga moslashgan: orqa panjalaridagi maxsus tuklari va savatchalari yordamida gul changini yig‘adi va tashiydi, uzun xartumchasi va buqog‘ida gul changini asalga aylantiradi. www.arxiv.uz

• Ma’lumki, qish oylarida o‘simlik gullamaydi. Shu boisdan asalarilar yoz bo‘yi tinmay mehnat qilib, o‘zlariga ham, odamlarga ham bemalol yetadigan asal to‘plashadi. Bundan tashqari, uyadagi mumda bo‘lajak asalari lichinkalari ham bo‘ladi. Katta asalarilar ularni asal va gul changi bilan boqishadi. www.arxiv.uz

• Asalarilar mehnati qat’iy taqsimlangan: ba’zilari ovqat topadi va uni uyaga tashib keladi, ikkinchilari ularni qabul qilib oladi va uya lardagi mum kataklarga taqsimlab chiqadi, uchinchilari katak ichini tozalaydi, to‘rtinchilari qanotlarini qoqib, uyalarini muntazam shamollatib turadi. www.arxiv.uz

• Beshinchilari eshik oldida “qo‘riqchilik” qilib, ya’ni dushmandan muhofaza qilishadi, oltinchilari esa qurtchalarni boqadi. Bularning hammasini ishchi asalarilar bajaradi. www.arxiv.uz

• Ishchi asalarilar oilada 60—80 mingta bo‘lib, uyadan 2-3 kilometr va undan ham uzoqroq masofaga uchib borib, shira olib kelish va gul changini yig‘ish, nektarni asalga aylantirish, katak qurish kabi ishlar bilan ham shug‘ullanadi. www.arxiv.uz

• 5 yilgacha yashaydigan ona asalari bunday ishlarda qatnashmaydi, uning atrofida hamisha erkak asalarilar parvona bo‘lishadi. Ona asalari uyada bir o‘zi tuxum qo‘yadi va kelajakda ulardan yosh asalarilar yetishib chiqadi. www.arxiv.uz

Odamlar juda qadim zamonlardan beri asal iste’mol qilib kelishadi. Ilgari yovvoyi asalari asalini yig‘uvchi maxsus ovchilar bo‘lgan. Kishilar asalarini “qo‘l”ga o‘rgatishganiga ham ko‘p yillar bo‘ldi, shundan beri ular maxsus qutilar qo‘yilgan joylarda boqiladi. Uning bir necha mahsuldor zotlari yaratilgan. www.arxiv.uz

Odamlar asalari ne’matidan qadim-qadim zamonlardan beri foydalanib kelishayotganiga qaramay, yaqin- yaqingacha uning fe’l-atvori haqida deyarli hech narsa bilmas edilar. Masalan, asalarilar o‘rtasidagi o‘zaro signal, ya’ni xabar berish usulini olib ko‘raylik. Bu vosita orqali ular qayerda ko‘proq gul changi yoki ko‘proq nektar yig‘ish mumkinligi to‘g‘risida bir-biriga xabar yetkazadi. Ko‘pincha odamlar asalari uyasiga qaytib kelgach, uning atrofida raqs tushgandek aylanaverishini kuzatishgan. www.arxiv.uz

• Asalning shifobaxsh ekanini odamlar qadimdanoq bilishgan. Hatto hadisda ham uning shifobaxshligi ta’kidlangan. Abu Ali ibn Sino esa o‘zining “Tib qonunlari”da: “Asal a’zolarimizdagi suyuqlik o‘tkazuvchi tomirlarni kengaytirish va tozalash xususiyatiga ega. U ichki a’zolardagi fasodni haydab chiqaradigan narsa... Asal ko‘z xiralashishiga ham dori... Tomoq og‘riq (angina)ni ham davolaydi...” deb yozgan va asaldan o‘nlab dorilar tayyorlash mumkinligini aytgan edi. www.arxiv.uz

Asalarilar bo‘lajak ona-asalarini boqadigan maxsus aralashma – asalari suti ham qimmatbaho shifobaxsh dori hisoblanib, u yurak faoliyatini yaxshilaydi, ishtahani ochadi va organizmning turli kasalliklarga qarshilik ko‘rsatish qobiliyatini oshiradi. www.arxiv.uz

• Ammo asalarining eng qimmatbaho dorisi uning zaharidir. Asalari chaqishi, albatta, noxush, bordi-yu bir yo‘la 400 asalari chaqsa, odam halok bo‘lishi ham hech gap emas. Biroq asalari zaharidan to‘g‘ri foydalanilsa, u odamni ko‘pgina kasalliklardan xalos etadi. www.arxiv.uz

• Ekinlarni changlatishi asalarining yana bir ajoyib xususiyatidir. G‘o‘za, mahsar, beda kabi ekinlar asalarilar yordamida changlangan da hosildorligi 20—25% ortadi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Asalari oilasi haqida tushuncha

Sodda hayvonlar (slayd test)

To‘liq o‘zgarish bilan rivojlanuvchi hasharotlar

Hasharotlarning morfologiyasi va anatomiyasi

Hashorotlarning tabiatdagi ahamiyati