Asalari oilasi haqida tushuncha - Zoologiya - Slaydlar

Asalari oilasi haqida tushuncha

Yuklangan vaqt:

14.03.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2406.8154296875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: ASALARI OILASI HAQIDA TUSHUNCHA

Reja  1.Asalari oilasi bilan tanishish  2.Asalari oilasi tarkibi  3.Asalarilarning oila a’zolari hakida ma’lumot

 Asalarichilik qishloq xo‘jaligining serdaromad sohalaridan biridir. Respublikamizning tabiiy sharoiti ham asalari oilalarni tezkor texnologiya asosida boqish uchun juda qulaydir. Shuning uchun asal yyetishtirish Respublikada salmokli o‘rinda turishi mumkin. Asalarichilik mahsulotlarni ko‘paytirishga karatilgan tadbirning ishlab chiqish, asalarichilik fermer xo‘jaliklarida amalga oshirilayotgan jarayonlarga mahalliy populyasiyadagi asalarilar alohida ahamiyatga ega.

 O‘zbekistonning tabiiy iklim sharoiti qishloq xo‘jaligi ekinlarning hosildorligini oshirishda asalari oilalarni zamonoviy ilg‘or texnologiya asosida ekinzorlarda boqib, asalarchilik mahsulotlar yyetishtirishni ko‘paytirish uchun qulay imqoniyatga ega . Asalarilarning xayoti nixoyatda murakkab. Oilani tashkil etadigan xar bir individ ma’lum bir vazifani bajaradi. Buning uchun oilada nasl boradigan ona ari, naslsiz urgochi ari, ya’ni ishchi ari va erkak arilar (trutsnlar) paydo bo’lib, ular tuzilishi va fiziologik xususiyatlariga ko’ra bir-biridan fark qiladi. Bunga polimorfizm deyiladi.

 Polimorfizm, odatda, xar bir individ oilada ma’lumbir vazifani bajarishidan kelib chiqadi, ya’ni bajariladigan ishning taqsimlanishi bevosita ularning morfologik farkiga bog’lik. Arixonalarda yetishtirilib ko’paytiriladigan ko’chibli asalari oilasida yoz mavsumining o’rtalarida 60-70 ming, duragay zot ari oilasida 80-90 mingtagacha arisi bo’ladi. Oilada ishchi arilarning soni ko’p bulishi va ular qisqa vaqt, ya’ni 20-30 kun ichida ksyingi yilgi sharbat tashish davrigacha stadigan oziq to’play oladilar. Ko’p  sonli arilar jamoa bo’lib yashashi natijasida asalarilar qishki sovuq kunlarida atroflarida zarur muxitni, kerakli issikni ushlab turadilar.

 Ona asalari. Asalari uyasiga bir nazar tashlasangiz, uyaning markaziy qismida, boshqa asalarilarga o‘xshamaydigan, ancha yirikrok hajmli asalarini ko‘rasiz. Bu ona asalari hisoblanadi. Uning qorin qismi uzunchok, to‘la gavdali, qanotlari qorin qismini to‘lik yopmagan bo‘ladi. Uning yagona vazifasi asalari naslini kelajakda davom ettirishdan iborat. Ona asalari o‘zi stiladigan onadonlardan 15- 16 kun davomida yetilib chiqadi. Yetilgandan so‘ng birinchi parvozini 5-6 kun o‘tgach, amalga oshiradi va uyadan chiqib tevarak-atrof bilan tanishib chiqadi. Ikkinchi parvozi esa jinsiy jihatdan yetilgandan so‘ng 10-12 kun o‘tgach, erkak asalarilar bilan juftlashish maksadida uyadan uchib chiqadi.

 Ishchi asalari. Jinsiy a’zolari rivojlanmaganligi sababli, u tuxum qo‘ya olmaydi, ayni paytda onalik instinktini saqlab qolgan holda uyadagi yosh lichinkalarni boqib, ularga g‘amxo‘rlik qiladi. Ishchi asalarilar uyaga asal, gulchangi va suv olib keladi, shuningdek ular ko‘plab boshqa zarur vazifalarni ham bajaradi. Qorin qismida joylashgan mum bezlaridan mum ishlab chiqaradi va yangi mumkataklar ko’radi. Shuningdek, uning bosh qismida joylashgan so‘lak bezlaridan sut ishlab chiqariladi. Bundan tashqari ishchi asalarilar uyani isitish maksadida, uyadagi barcha ortiqcha tirkish va yoriklarni berkitish uchun, o‘zidan propolis moddasini ishlab chiqaradi. Bu modda uyani dezinfeksiya qilishga ham xizmat qiladi. Ishchi asalarilar uyada turli xil vazifalarni bajaradi.

 Ishchi asalarilar uyada turli xil vazifalarni bajaradi. Uyani begona asalarilardan himoya qiladi hamda ona asalarilarni boqib, uni parvarish qiladi. Shuningdek, asalari oilasida kuruvchi, razvedkachi, shira yig‘uvchi va uni qayta ishlovchi asalarilar bor. Har bir asalari oilasi o‘ziga xos betakror hidga ega, shu hid yordamida ular bir-birini darrov tanib oladi. Bu hid ularni uyaga kirishi uchun ruxsatnoma vazifasini o‘taydi. Ishchi asalarilar uyada ishlaydigan va uchadigan dala asalarilarga bo‘linadi. Bahor va kuzda, ya’ni tabiatda gulchang va gulshira ko‘prok bo‘lganda, ishchi asalarilar 40-45 kungacha yashay oladi. Kuz va kishlovdan oldin tuxumdan chiqqan asalarilar esa besh oygacha yashaydi.

 Erkak asalari. Uni truten, debham ataydilar. Ularning bunday nomlanishi “tekinxo‘r” ma’nosidan olingan, lekin ularning bunday nomlanishi noto‘g‘ri. Erkak asalari ayrim issik kunlarda daladan suv tashishi, uyani shamollatib turishi va o‘zidan issik harorat chiqarib, uyadagi haroratni mo‘‘tadillashtirib turishi aniqlangan. Erkak asalari oilada zot sofligini ta’minlovchi yagona asalaridir. Tashqi ko‘rinishiga ko‘ra, ular ishchi asalarilarga nisbatan ancha uzunrok va semizrok bo‘lib, unda nish a’zolari va mum ajratuvchi bezlar bo‘lmaydi. Qanotlari qorin qismidan ham ancha uzun bo‘ladi.  Asalari oilasida yozda yuzlab, hatto minglab erkak asalarilar paydo bo‘ladi va ishchi asalarilar ularni har doim oziqlantirib turadi. Erkak asalarini yyetishtirish uchun ishchi asalarilarga nisbatan 5-6 marta ko‘p asal sarflanadi.

 ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Asalari

Hashorotlarning tabiatdagi ahamiyati

Sodda hayvonlar (slayd test)

Hayvonlar sistematikasini o‘rganish

Yirtqich sutemizuvchilar turkumi