Ega va kesim orasida tirening ishlatilishi - Tilshunoslik - Slaydlar

Ega va kesim orasida tirening ishlatilishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6667.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Ega va kesim orasida tirening qo`llanilishi www.arxiv.uz

Reja: 1. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yiladi. 2. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yilmaydi. 3. Ega va kesm qaysi so`z turkumlari ishlatilganda tire qo`llaniladi. www.arxiv.uz

Ega bilan kesim orasida tirening ishlatilishi I. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yiladi: 1) Gapning kesimi bosh kelishikdagi ot bilan ifodalanib, bog‘lama yoki kesimlik qo‘shimchasi bo‘lmasa, egadan keyin tire qo‘yiladi: Toshkent – go‘zal shahar. www.arxiv.uz

2) Gapning egasi yoki kesimi yohud ularning har ikkalasi harakat nomi bilan ifodalansa va bog‘lama bo‘lmasa, egadan so‘ng tire qo‘yiladi: Kulish – umrni uzaytirish vositasi. 3) Gapning egasi yoki kesimi birikmalar bilan ifodalanib, tenglik, o‘xshatish kabi ma’nolarni bildirsa va bog‘lama bo‘lmasa, egadan keyin tire qo‘yiladi: Yaxshi qiz – yoqadagi qunduz. www.arxiv.uz

4) Ega yoki kesim ko‘rsatish olmoshi yohud miqdor son bilan ifodalanib, alohida ajratib ko‘rsatilsa, bog‘lama yoki kesimlik qo‘shimchasi bo‘lmasa, egadan keyin tire qo‘yiladi: Ana shu – mening uyim. Uch karra uch – to‘qqiz. 5) Ega bilan kesim bu, u, mana bu so‘zlari bilan ajratilgan holatlarda tire shu so‘zlardan oldin qo‘yiladi: Istiqlol – bu o‘zbek xalqining azaliy orzusi. www.arxiv.uz

II. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yilmaydi: 1) Ega kishilik olmoshi bilan ifodalangan bo‘lsa, bog‘lama bo‘lmasa ham, tire qo‘yilmaydi: U tajribali iqtisodchi. 2) Kesim kelishik qo‘shimchasini olgan bo‘lsa: Butun umidimiz sendan. 3) Ega bilan kesim o‘rtasida ham yordamchi so‘zi bo‘lsa: Men ham kichik paxtakor. www.arxiv.uz

4) Kesim, sifat, son (miqdor sondan tashqari), ravish bilan ifodalansa: Shahrimiz go‘zal. Kitoblar soni beshta. Mening orzularim ko‘p. Diqqat! Ba’zan ta’kidlash ma’nosini kuchaytirish uchun kesimlik qo‘shimchasi bo‘lishiga qaramay, egadan keyin tire qo‘yilishi mumkin: Adabiyot – hayotning in’ikosidir. www.arxiv.uz

Tire Tire quyidagi o’rinlarda qo’yiladi: 1. Ot, son, olmosh va harakat nomi bilan ifodalanib, kesim bilan bog’lamasiz birikkan ega va kesim orasiga: O’zbekistonning poytaxti - Toshkent. Ikki o’n besh - bir o’ttiz. O’qish - hayotni uqish. www.arxiv.uz

2.Uyushiq bo’laklardan so’ng kelgan umumlashtiruvchi so’zdan oldin: Akam, opam va singlim - barchasi meni kutib o’tirishgan ekan. 3.Ajratilgan bo’lak bilan izohlanmish bo’lak orasiga: Men - Valiyev Mahmud, 1954 yilda Toshkentda tug’ilganman. www.arxiv.uz

4.Kirish gap bilan gap bo’lakl;ari orasiga: Tunov kungi ovchi - men uni o’rmonda uchratib qoldim - menga qiziq bir voqeani so’zlab berdi. 5.Muallif gapi bilan ko’chirma gap orasida: - Bugun kelasizmi? - so’radi qizi. 6.Dialog tipidagi ko’chirma gaplarda: -Keldimi? - Keldi. 7.Kutilmagan voqea-hodisalarni ifodalagan gaplardan oldin: Kecha sizlarnikiga brogan edim - Asqarjon kelibdi! 8.Zid ma’noli bog’lovchisiz qo’shma gaplar orasida: Jismimiz yo’qolur - o’chmas nomimiz. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Ega quyidagi so‘z turkumlari bilan ifodalanadi: 1) Ot bilan: Aziz o'sha kitobni o'qidi. 2) Olmosh bilan: Sen o'zingni maqtama, seni birov maqtasin.(Maqol) 3) Son bilan: Ikkalasi ham chiqib ketishdi. 4) Sifatdosh bilan: 0‘ а / аал o'qdan o'zar, o'aimaaan turtkidan shoshar.(Maqol) 5) Sifat bilan: YMshiJar к o'pavsin. uomon aolmasin. (Qo'shiqdan) 6) Ravish bilan: Ko‘p so'zning oz/vaxshi. oz so'zning o‘zi yaxshi. (Maqol) 7) Harakat nomi bilan: 0‘aish jafoli, keti vafoli. (Maqol) 8) Taqlid so‘z bilan: Qars ikki qo'ldan chiqadi. j (Maqol) 9) Modal so‘z bilan: Bor so'zlaydi, vo‘g o'ylaydi. (Maqol)www.arxiv.uz

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati: 1. A.Hamroyev “Ona tili” o`quv qo`llanma 2. M.Asqarova “Xozirgi o`zbek adabiy tili” 3. “ Til va adabiyot” jurnali 4. N.Erkaboyeva “Ona tili” o`quv qo`llanma 5. Internet ma`lumoti www.arxiv.uz

O'xshashlar

Ega va uning ifodalanishi

Ega bilan kesimning sonda ifodalanishi

O’zbek tilini grammatik slaydlar vositasida o’rganish

Kelishiklar

Frazeologizm