Ega va kesim orasida tirening ishlatilishi - Tilshunoslik - Slaydlar

Ega va kesim orasida tirening ishlatilishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6667.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Ega va kesim orasida tirening qo`llanilishi www.arxiv.uz

Reja: 1. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yiladi. 2. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yilmaydi. 3. Ega va kesm qaysi so`z turkumlari ishlatilganda tire qo`llaniladi. www.arxiv.uz

Ega bilan kesim orasida tirening ishlatilishi I. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yiladi: 1) Gapning kesimi bosh kelishikdagi ot bilan ifodalanib, bog‘lama yoki kesimlik qo‘shimchasi bo‘lmasa, egadan keyin tire qo‘yiladi: Toshkent – go‘zal shahar. www.arxiv.uz

2) Gapning egasi yoki kesimi yohud ularning har ikkalasi harakat nomi bilan ifodalansa va bog‘lama bo‘lmasa, egadan so‘ng tire qo‘yiladi: Kulish – umrni uzaytirish vositasi. 3) Gapning egasi yoki kesimi birikmalar bilan ifodalanib, tenglik, o‘xshatish kabi ma’nolarni bildirsa va bog‘lama bo‘lmasa, egadan keyin tire qo‘yiladi: Yaxshi qiz – yoqadagi qunduz. www.arxiv.uz

4) Ega yoki kesim ko‘rsatish olmoshi yohud miqdor son bilan ifodalanib, alohida ajratib ko‘rsatilsa, bog‘lama yoki kesimlik qo‘shimchasi bo‘lmasa, egadan keyin tire qo‘yiladi: Ana shu – mening uyim. Uch karra uch – to‘qqiz. 5) Ega bilan kesim bu, u, mana bu so‘zlari bilan ajratilgan holatlarda tire shu so‘zlardan oldin qo‘yiladi: Istiqlol – bu o‘zbek xalqining azaliy orzusi. www.arxiv.uz

II. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yilmaydi: 1) Ega kishilik olmoshi bilan ifodalangan bo‘lsa, bog‘lama bo‘lmasa ham, tire qo‘yilmaydi: U tajribali iqtisodchi. 2) Kesim kelishik qo‘shimchasini olgan bo‘lsa: Butun umidimiz sendan. 3) Ega bilan kesim o‘rtasida ham yordamchi so‘zi bo‘lsa: Men ham kichik paxtakor. www.arxiv.uz

4) Kesim, sifat, son (miqdor sondan tashqari), ravish bilan ifodalansa: Shahrimiz go‘zal. Kitoblar soni beshta. Mening orzularim ko‘p. Diqqat! Ba’zan ta’kidlash ma’nosini kuchaytirish uchun kesimlik qo‘shimchasi bo‘lishiga qaramay, egadan keyin tire qo‘yilishi mumkin: Adabiyot – hayotning in’ikosidir. www.arxiv.uz

Tire Tire quyidagi o’rinlarda qo’yiladi: 1. Ot, son, olmosh va harakat nomi bilan ifodalanib, kesim bilan bog’lamasiz birikkan ega va kesim orasiga: O’zbekistonning poytaxti - Toshkent. Ikki o’n besh - bir o’ttiz. O’qish - hayotni uqish. www.arxiv.uz

2.Uyushiq bo’laklardan so’ng kelgan umumlashtiruvchi so’zdan oldin: Akam, opam va singlim - barchasi meni kutib o’tirishgan ekan. 3.Ajratilgan bo’lak bilan izohlanmish bo’lak orasiga: Men - Valiyev Mahmud, 1954 yilda Toshkentda tug’ilganman. www.arxiv.uz

4.Kirish gap bilan gap bo’lakl;ari orasiga: Tunov kungi ovchi - men uni o’rmonda uchratib qoldim - menga qiziq bir voqeani so’zlab berdi. 5.Muallif gapi bilan ko’chirma gap orasida: - Bugun kelasizmi? - so’radi qizi. 6.Dialog tipidagi ko’chirma gaplarda: -Keldimi? - Keldi. 7.Kutilmagan voqea-hodisalarni ifodalagan gaplardan oldin: Kecha sizlarnikiga brogan edim - Asqarjon kelibdi! 8.Zid ma’noli bog’lovchisiz qo’shma gaplar orasida: Jismimiz yo’qolur - o’chmas nomimiz. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Ega quyidagi so‘z turkumlari bilan ifodalanadi: 1) Ot bilan: Aziz o'sha kitobni o'qidi. 2) Olmosh bilan: Sen o'zingni maqtama, seni birov maqtasin.(Maqol) 3) Son bilan: Ikkalasi ham chiqib ketishdi. 4) Sifatdosh bilan: 0‘ а / аал o'qdan o'zar, o'aimaaan turtkidan shoshar.(Maqol) 5) Sifat bilan: YMshiJar к o'pavsin. uomon aolmasin. (Qo'shiqdan) 6) Ravish bilan: Ko‘p so'zning oz/vaxshi. oz so'zning o‘zi yaxshi. (Maqol) 7) Harakat nomi bilan: 0‘aish jafoli, keti vafoli. (Maqol) 8) Taqlid so‘z bilan: Qars ikki qo'ldan chiqadi. j (Maqol) 9) Modal so‘z bilan: Bor so'zlaydi, vo‘g o'ylaydi. (Maqol)www.arxiv.uz

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati: 1. A.Hamroyev “Ona tili” o`quv qo`llanma 2. M.Asqarova “Xozirgi o`zbek adabiy tili” 3. “ Til va adabiyot” jurnali 4. N.Erkaboyeva “Ona tili” o`quv qo`llanma 5. Internet ma`lumoti www.arxiv.uz

O'xshashlar

Ega

Gap bo’laklari. Bosh bo’laklar. Ega, uning ifodalanishi. Kеsim, uning ifodalanishi, turlari. Bog’lama

Ega va uning ifodalanishi

Ega bilan kesimning sonda ifodalanishi

Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi