logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tilshunoslik
  4. Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi

Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi

Yuklangan vaqt:

07.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

658.791015625 KB
Ko'chirib olish
Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda tinish  belgilarining ishlatilishi REJA: 1. Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar qismlarning o‘zaro munosabatiga ko‘ra turlari 2. Bog‘langan qo‘shma gaplarga sinonim bo‘lgan bog‘lovchisiz qo‘shma gap munosabatlari 3. Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda tinish belgilari 4. Bog’lovchisiz qo’shma gapni sintaktik tahlil qilish  tartibi va namunalari Faqat mazmun va oharigi jihatdan bog‘langan oddiy qo‘shma gap bog‘lovchisiz qo‘shma gap deyiladi. Masalan: Bulbul, keltir bahor xabarin, boyqushga qo‘ygin yomon so‘z barin Daryo bo‘lib oqdim, qush bo‘lib uchdim. Bog’lovchisiz qo’shma gap Qoidalari 01 Bog‘langan qo‘shma gapga sinonim bo‘lgan bog‘lovchisiz qo‘shma gap. 02 Ergashgan qo‘shma gapga sinonim bo‘lgan bog‘lovchisiz qo‘shma gap. 03 Bog‘lovchisiz qo‘shma gap sinonim bo‘lmagan bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarga bo‘linadi. 01 Bog‘langan qo‘shma gaplar 1.Bog‘langan qo‘shma gaplarga sinonim bo‘lgan bog‘lovchisizqo‘shma gap ikki xil munosabatni ifodalaydi: a) payt, hog‘ishtiruv: Mard bir o‘lar, nomard yuz o‘lar. (Maqol.)To‘g‘ri  til tosh yorar , egri til bosh yorar. (Maqol.) b) zidlov munosabatini: Tig‘ yarasi bitar, til yarasi bitmaydi.. (MaqoL) Ergashgan qo‘shma gapga sinonim bo‘lgan bog‘lovchisizqo‘shma gap: Hamal kirdi—amal kirdi. (payt). savr kirdi—davrkirdi (payt), it huradi— karvon o‘tadi (to‘siqsiz), qor yog‘di—nuryog‘di (o‘xshatish), Har yerni qilma orzu, har yerda bor tosh -tarozi (sabab.) -5 -4 -3 -2 -1 0 +1 +2 +4+3 +5 Bog‘lovchisiz qo‘shma gapga sinonim bo‘lmagan bog‘-lovchisiz qo‘shma gap: ● Tong yaqinlashib qoldi: onda -sonda xo‘rozlarning qichqirig‘i eshitila boshladi. (S. Z.) ● Xushxabar olib keldim: garmizon yengildi, shahar o‘zimiznikilar qo‘liga o‘tdi.(Sh.) 02 Bir xil qismlardan tuzilgan bog‘lovchisiz qo‘shma gap Masalan: Quyosh daraxt orqasiga cho‘kdi, dala qoraydi.(P. T.)  Daryo ketar tosh qolar , o‘sma ketar qosh qolar. (Maqol.) 03 Turli xildagi qismlardan tuzilgan bog‘lovchisiz qo‘shma gap: 04 Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda tinish belgilari quyidagicha ishlatiladi: Sizning iste’dodingizni bilaman, sizga hurmatim hamisha baland. (O.) Bog‘dagi meva daraxtlari gullagan. havodan bol isi anqiydi. (M. Osim.) Tong otdi, quyosh charaqlab chiqdi. Kecham tong otdi, kuldi bahorim. (Qo‘shiq.) Masalan; ● 1. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap tarkibidagi mazmun jihatdan bir-binga yaqin bo‘lgan, bir paytda yoki ketma-ket bo‘lgan voqea hodisalami ifodalagan sodda gaplar orasiga vergul qo‘yiladi. Bog’lovchisiz qo’shma gap Bog‘lovchisiz qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplar mazmunjihatidan qisman mustaqil bo‘lsa, yoki vergul ishlatilgan bo‘lsa,qo‘shma gap tarkibidagi sodda gap bir-biridan nuqtali vergul bilan ajratiladi. Bog’lovchisiz qo’shma gapni sintaktik tahlil qilish  tartibi va namunalari 1. Ifoda maqsadiga ko‘ra gap turi. 2. Qo‘shma gap tuzilishiga ko‘ra turi. 3. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap turini ko‘rsatish. 4. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap qismlarining semantik munosabati. Xulosa Kesimlaming birdan ortiqligidan tashqari,har bir qo‘shma gapda ifodalanayotgan  Birdan ortiq fikr ,axborotning o‘zaro zich munosabati, gaplararo grammatik taqozo etuvchilik hamda intonatsion yaxlitlik kabilar ham bu sintaktik qurilmalaming qo‘shma gapligini ta’ minlaydi.Kommunikativ nugtayi nazardan sodda gap bir fikmi,axborotni uzatish vazifasini bajarsa, qo‘shma gapda birdan ortiq o‘z ifodasini topgan bo‘ladi.  Shuningdek ,bu alohida axborotlar asosidagi munosabat ham qo‘shma gapda qaysidir darajada bo‘rtib turadi. Masalan: Jahongir keldi. E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT Savollaringiz bormi? Mehriddinova@gmail.com

O'xshashlar

Qo‘shma gap haqida umumiy ma’lumot
O’zbek tilini grammatik slaydlar vositasida o’rganish
Tinish belgilari va ularning yozma nutqdagi ahamiyati
O‘zbek tilida tinish belgilari sinonimiyasi
Ergash gapli qo‘shma gaplar