Patogen spiroxetalar. Zaxm qoʼzgʼatuvchilari. Mikrobiologik xususiyatlari. Rikketsiozlar. Toshmali tif qoʼzgʼatuvchilari - Tibbiyot - Slaydlar

Patogen spiroxetalar. Zaxm qoʼzgʼatuvchilari. Mikrobiologik xususiyatlari. Rikketsiozlar. Toshmali tif qoʼzgʼatuvchilari

Yuklangan vaqt:

09.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

23082.600585938 KB

Ko'chirib olish

Patogen spiroxetalar. Zaxm qoʼzgʼatuvchilari. Mikrobiologik xususiyatlari. Rikketsiozlar. Toshmali tif qoʼzgʼatuvchilari

Treponema-zahm qoʼzgʼatuvchisi Qator - Spirochaetalis Oila - Spirochaetаceae Avlod - Treponema Tur - Treponema pallidum trepo - aylanmoq, nemо- ip XV-asrda Frantsiya va Italiyada tarqalgan. 1525 yilda Frakastoro aniqlagan. Sifilus – degan choʼpondan aniqlangan. 1575yilda Pare bu kasallikni «lues venerae» -sevishganlar oʼlati deb atadi

Morfologiyasi - Spiral shaklida - 8-18 mkm - 12-14 ta buramalar bor - 4 xil harakatlanadi: - ilgarilama - toʼlkinsimon - aylanma - buralma - Tashqi taʼsirlar natijasida sista hosil qiladi - Ramonovskiy - Gimza usulida och pushti rangga boʼyaladi - Burri usulida boʼyalmagan holatda koʼrinadi

Morfologiyasi

Morfologiyasi

Kultural xususiyati - Аnaerob - Oziq muhitga talabchan - Oddiy oziq muhitda oʼsmaydi - Kultural treponema va toʼqimali treponema farq qilinadi

Antigenlari - polisaxaridli - lipidli - uglevodli Nomaxsus antigen – kardiolipid antigen. Bu antigen xoʼkiz yuragining lipoidli fraktsiyasi boʼlib, treponema antigenlariga oʼxshash, shuning uchun serologik reaktsiyalarda qoʼllaniladi

Chidamliligi  Tashqi muhitga chidamsiz  45-55°S da 15 minutda oʼladi  Past temperaturaga chidamli  Muzlagan holatda bir yilgacha turadi  Ogʼir metall tuzlariga chidamsiz

Patogenezi 1) Аntraponoz infektsiya 2) Kasal odam – manba xisoblanadi. 3) Yuqish: - jinsiy yoʼl - bemor buyumlari, idishlari - qon quyish - shikastlangan teri - tugʼma sifilis

Klinika-davrlari Yashirin davri – 24 kundan 90 kungacha 1) Birlamchi sifilis - qattiq shankr – olti hafta davom etadi 2) Ikkilamchi sifilis - tarqalgan forma 3–4 yil davom etadi 3) Uchlamchi sifilis - gummozli infiltrat bir necha yil davom etadi 4) Orka miya suxotkasi – falajlanish – 9 – 10 yildan soʼng hosil boʼladi 5) Tugʼma sifilis

Klinikasi (tsiklik infektsiya)  Birlamchi zahm– qattiq shankr (ulcus durum). Yaʼni qoʼzgʼatuvchi kirgan joyda sifiloma hosil boʼladi. tagi togʼayli va chetlari eroziv. Keyinchalik qoʼzgʼatuvchi → limfa tugunlariga (region.). Bu 6-8 xafta davom etadi.  Shankrlar: jinsiy aʼzolarda, katta barmogʼda, labda, bachadon boʼynida, anus, koʼkrak bezida joylashadi (yaʼni kirgan joyda). U boʼladi: Seropozitiv –4 xaftadan boshlab Seronegativ –4 xaftagacha Yashirin.

Qattiq shankr

Klinikasi  Ikkilamchi zaxm – davolanmaganda generalizatsiyaga oʼtadi. Limfa tugunlar kattalashadi. Tomir endoteliyyasini jaroxatlaydi. Teri va shilliq qavatlarda toshma toshadi. Ichki aʼzolar shikastlanadi. Kechishi Oʼtkir Yashirin Retsidiv

Ikkilamchi sifilis- tarqalgan forma

Klinikasi  Yana davolanmasa uchlamchi zaxm rivojlanadi + gummalar paydo boʼladi – bir-necha yillardan soʼng  Аktiv.  Yashirin.  9-10 yildan soʼng - toʼrtlamchi zaxm MNS shikastlanadi  spinnaya suxotka (paralichlar).  Tugʼma zahm  Xomilaning birinchi yarmida bola tashlash.  Ikkinchi yarmida + sifilitik puzurchatka (bunda birlamchi zaxm boʼlmaydi)

Uchlamchi zaxmda gumma Tugʼma sifilis

Laboratoriya diagnostikasi  Ikki yoʼnalishda olib boriladi: qoʼzgʼatuvchini aniqlash va serologik tashhis  Qoʼzgʼatuvchi ajratib olinmaydi, faqatgina maxsus laboratoriyalarda → quyon moyagida.  Bakterioskopiya – ikkita surtma tayyorlanadi nativ - xarakati negativ → Romanovskiy-Gimza, kumush nitrat bilan.  Serologik –Vasserman reaktsiyasi (spets-nospets) RSK.  Kanning choʼkma reaktsiyasi + sitoxol sinamasi: (bemor zardobi + lipid АG + xolesterin) + mayda donali choʼkma

Laboratoriya diagnostikasi  Immobilizatsiya reaktsiyasi treponemalarni.  Immunoflyuorestsentsiya reaktsiyasi (IFА, RIF, PTsR).  Sovuqda bu reaktsiyalar yaxshi ketadi (Kolmera usuli).  Reaktsiyalarni qoʼllash maqsadi: aktiv shaklda tashxislash. yashirinda – aniqlash. davolashda - samarasi.  Аmmo yolgʼon nusbat boʼlishi mumkin.:  infektsiya – menstruatsiya – xomiladorlikda  Аlkogol isteʼmol qilganda, yogʼli ovqat, oʼsma.

Rikketsiyalar. Sinfi Micrototobiotes, tartibi Ricketsiales, oilasi Ricketsiaceae, avlodi Ricketsiae Polimorf koʼrinishga ega boʼlgan mikroorganizmlar. Rikketsiyalar qoʼzgʼatadigan kasalliklar guruhi rikketsiozlar deb ataladi.

Morfologik va biologik xususiyatlari Bakteriyalar va viruslar oraligʼida joylashgan mikroorganizmdir. Ular morfologik tuzilishi, antigenlik xossalari, boʼyalishi, hajmi jihatidan bakteriyalarga, hujayra ichida joylanishi va koʼpayishi jihatidan viruslarga oʼxshaydi. Oddiy oziq muhitlarda oʼsmaydi.

Rikketsiyalarni rus olimi Zdrodovskiy oʼrgangan va morfologiyasiga qarab 4 guruxga boʼlgan: 1. Mayda kokksimon formasi, kattaligi 1 mkm.gacha, 2 tadan joylashadi, bir tekisda boʼyaladi. 2. Mayda tayoqchasimon formasi, xajmi 1,5 mkm.gacha, koʼpincha 2 ta xromatin tanachasini tutadi. 3. Yirikroq tayoqchasimon formasi, kattaligi 1,5 mkm, biroz egilgan, nozik, tanasida 2-4 tadan xromotin donachalarini tutadi. 4. Ipsimon (mitselyar) formasi, uzunligi 10-40 mkm va undan xam uzunrok boʼlishi mumkin, koʼp donachalari boʼladi.

Patogen rikketsiya larni Zdrodovskiy 5 guruxga boʼladi Sitsugamu shi isitmasi qoʼzgʼatuv chisiParoksiz mal rikketsioz qoʼzgatuv chisi. Toshmal i tif qoʼzgʼat uv chisi Ku- isitmasi qoʼzgʼatuv chisi Kanalik dogʼli isitma qoʼzgʼatuv chisi

Toshmali tifning ikki xil formasi uchraydi Kanalar orqali tarqatiladigan endemik toshmali tifBitlar (kiyim biti) orqali tarqatiladigan epidemik toshmali tif

Epidemik toshmali terlama yoki Brill- Tsinsser kasalligi qon tomirlar va m.n.s.ning zararlanishi, oʼziga xos isitma va terida toshmalar toshishi bilan kechadigan oʼtkir yuqumli kasallik. Kasallikni Provachek rikketsiyalari qoʼzgʼatadi.

Morfologiyasi. Provachek rikketsiyalari mayda, polimorf, koʼrinishidagi harakatsiz, hujayra ichida yashaydigan mikroorganizmlardir Spora hosil qilmaydi. P.F.Zdrodovskiy usuli qoʼllanilganda tiniq qizil rangga kiradi.

Osishi Provachek rikketsiyalari oʼlgan toʼqima va hujayrasiz muhitlarda koʼpaya olmaydi. Zararlangan hujayraning faqat sitoplazmasida koʼpayadi. Laboratoriya sharoitida zararlangan bitlar meʼdasida (Roxa-Lima usuli), intranazal zararlangan kemiruvchilar oʼpkasida (Dyuran va Sparrou usuli), tovuq embrionining sariqlik qopchasida (Koks usuli) yaxshi koʼpayadi. Nafas olishiga koʼra – aerob.

Toksigenligi, antigenligi Organizmda haqiqiy zaharlarga (ekzotoksinlarga) oʼxshash neytrallovchi antitelolar hosil qiladi. Ikki xil antigen tutadi: -yuzaki, turga xos boʼlmagan, haroratga chidamli, efirda eriydigan, lipopolisaxarid- protein tabiatli antigen; - efirda erimaydigan, haroratga chidamsiz,oqsil-polisaxaridli antigen.

Chidamliligi Past haroratga chidamli. Bitlarda 30 kungacha, bit najasida 6 kungacha saqlanadi. Har xil dezinfektsiyalovchi eritmalar taʼsirida 1-2 soat davomida nobud boʼladi.

Epidemiologiya va patogenezi Аntroponoz kasallik. Kasallik manbai – faqat odamlar. Transmissiv yoʼl bilan, yaʼni kiyim biti va bosh biti orqali oʼtadi. Bit oʼz najasi bilan koʼp miqdorda qoʼzgʼatuvchilarni ajratadi. Bit chaqqan joy qichishadi, odam qashinganda, u yerga bitlar ajratgan rikketsiya aralash axlat kiradi, odam qoniga tushgach butun organizmga tarqaladi.

Provachek rikketsiyalarning zahari nerv sistemasi faoliyatini buzadi va qon tomirlar pereziga olib keladi. Kasallik haroratning koʼtarilishi, organizmning zaharlanishi, nerv, yurak-tomir va boshqa sistemalarning jarohatlanishi bilan kechadi. Kasallikning kechishiga qarab, uning yengil, oʼrtacha ogʼirlikdagi va ogʼir shakllari farqlanadi.

Immuniteti va laborator tashhisi Kasallikdan soʼng mustahkam va uzoq saqlanadigan immunitet shakllanadi. Laborator tashhislashda mikroskopik, bakteriologik, serologik va biologik usullardan foydalaniladi. Mikroskopik tekshirishda Zdrodovskiy usulida boʼyaladi. Bakteriologik tekshirishda faqat tirik va hujayrali muhitlar qoʼllaniladi. Serologiyada agglyutinatsiya, neytrallash, komplementni bogʼlash, bevosita gemagglyutinatsiya, immun nurlanish reaktsiyalari oʼtkaziladi. Biologik usulda dengiz choʼchqachalari va oq sichqonlar zararlanadi.

Davosi va profilaktikasi Davolash kompleks va qatʼiy individual tarzda olib boriladi. Kompleks: etiotrop, patogenetik va boshqa belgilarga qarshi chora-tadbirlarni oʼz ichiga oladi; antibiotikoterapiya qoʼllaniladi, intoksikatsiya choralari qoʼllaniladi. Profilaktikada umumiy va xususiy chora-tadbirlar qoʼllaniladi. Umumiy choralarga ommaning sanitariya madaniyatini oshirish, bitliqilikka qarshi kurash va boshqalar kiradi. Xususiy oldini olshi uchun burun orqali tirik kombinatsiyali vaktsina (JKSV-E) va kimyoviy vaktsina qoʼllaniladi.

Ku- isitmasi. E. Derik 1937 yilda Аvstraliyada qassoblar orasida nomaʼlum kasal tarkalganligini qayd qiladi va uni "Ku- isitmasi" deb ataydi(Quegu-nomaʼlum, noaniq). 1937 yilda Derik qoʼzgʼatuvchini kasalning qonidan va siydigidan ajratib oladi. Bernet esa uning xossalarini oʼrganib rikketsiyalar guruxiga kiritadi .

 1939 yilda Derik bu mikroorganizmlarni rikketsiya Burneti deb ataydi. Keyinchalik Аmerika olimi Sox va Davis filьtrdan oʼtib ketadigan shunday rikketsiyani kalamushlardan ajratib oladi va keyinchalik ularni Coxillea burneti deb xam ataladigan boʼldi.

Morfologiyasi. Bernet rikketsiyalari mayda, sharsimon yoki tayoqchasimon shaklda boʼlib, polimorf, harakatsiz, ikkitadan boʼlingan ip kabi zanjir hosil qilib, hujayra ichida va hujayradan tashqarida joylashishi mumkin .

Bernet rikketsiyalari oddiy boʼlinish yoʼli bilan hujayra ichida koʼpayadi. Ular hujayra sitoplazmasida vakuola bilan oʼralgan, sharsimon va tayoqchasimon shakllardan tashkil topgan koloniyalarni hosil qiladi.

Toksigenligi, antigen tuzilishi va chidamliligi Bernet rikketsiyalari halok boʼlganidan soʼng zaharli modda ajratadi, lekin u hozircha ajratib olingan emas. Butun hujayrasi, sitoplazma va qobigʼi antigenlik xususiyatiga ega. Boshqa rikketsiyalardan farqi-tashqi muhit omillari taʼsiriga chidamli.

Epidemiologiyasi va patogenezi Zoonoz kasallik. Odamlarga alimentar, aerogen, muloqot va transmissiv yoʼl bilan yuqadi. Teri va shilliq pardalar orqali, limfa tugunlarini chetlab, qonga oʼtadi, qondan parenximatoz organlarga tarqaladi va ularni gistiotsitlarida koʼpayadi.

Kasallikning yashirin davri oʼrtacha 20 kun. 65-70% hollarda kasallik oʼtkir boshlanadi: junjikish, yuqori harorat, kuchli bosh ogʼrigʼi, ishtaha yoʼqolishi, terlash, muskul va boʼgʼimlarda ogʼriq kabi belgilar namoyon boʼladi. Klinik kechishi har xil, polimorf boʼlib, koʼpincha terlamasimon, zotiljamsimon, grippsimon, aralash va boshqa shakllari farqlanadi.

Immuniteti va laboratoriya tashhisi Kasallikdan soʼng mustahkam va uzoq dovom etadigan immunitet shakllanadi. Laborator tashhislashda mikroskopik, bakteriologik, serologik, allergik va biologik usullardan foydalaniladi. Mikroskopik tekshirishda Gram, Romanovskiy- Gimza,Zdrodovskiy, Morozov usullarida boʼyaladi. Bakteriologik tekshirishda har xil toʼqima hosilalarida oʼstiriladi: tovuq embrionining sariqlik qopchasida, laboratoriya hayvonlarida.

Serologiyada KBR, immunoflyuorestsenziya reaktsiyalari oʼtkaziladi. Tovuq embrionida oʼstirilgan, tozalangan va avtoklavda oʼldirilgan Bernet rikketsiyalaridan allergik sinamalarda foydalaniladi. Biologik usulda esa bemor qoni 3-5 ml miqdorda dengiz choʼchqachalarining qorin boʼshligʼiga yuboriladi.

Davosi va profilaktikasi Davolashda antibiotikoterapiya oʼtkaziladi. Profilaktikasida kanalarga qarshi kurash chora- tadbirlari qoʼllaniladi. Zararlangan hayvon suti qaynatiladi. Maxsus profilaktikasida esa P.F.Zdrodovskiy va V.А.Geninglar taklif etgan tirik vaktsina M-44 dan foydalaniladi.

Leptospiralar Leptospira interrogans – leptospiroz kasalligining qoʼzgʼatuvchisi hisoblanadi

Leptospiralar Morfologiyasi Harakatchan, nozik spirillalar boʼlib, ikki uchida ikkilamchi burmalari bor, ular S yoki C shaklini hosil qiladi. Bundan tashqari ularning ilgaksimon shtammlari ham bor. Ularni yangi shtammlarini sitoplazmasi mayda donachalardan iborat boʼlib, eski kulьturalarda vakuolalari koʼrinadi.

Oʼsishi Mikroaerofil yoki qatʼiy aerob. 1% li agar difkoda, 0.1 % pepton difko, 10% zerensning fosfat buferi aralashmasida oʼsadi. Suyuq muhitlarda 5-7 kunda oʼsadi., lekin muhit quyuqlashmaydi, shuning uchun tomchi olib, qorongʼilashtirilgan koʼrish maydonida koʼriladi. Leptospiralar 10% li quyon zardobi va Zerens aralashmasi, 1% agaragar va distillangan suv boʼlgan qattiq oziq muhitlarda oʼsib, 4-8 kunda koloniyalar hosil qiladi.

Аntigen tuzilishi Patogen leptospiralar antigeniga koʼra 19 ta seroguruh va 180 dan ortiq serovarlarga ajratiladi. Ularning antigenlik xususiyati mikroaglyutinatsiya va immunadsorbtsiya qilish usuli bilan oʼrganiladi. Toksin hosil qilishi Toksin hosil qilmaydi. Zaharli moddasi odam yoki hayvondagi leptospiralarni oʼzida boʼlib, patogenligi gemolizin va fosfolipaza faoliyati bilan bogʼliq.

Patogenezi. Kasallik manbai uy va yovvoyi hayvonlar boʼlib, ular suv va tuproqni zararlaydi. Tabiiy oʼchoqlari suvda yashovchi kemiruvchilar kulrang kalamush, yumronqoziq va tipratikanlar. Leptospiralar odam organizmida meʼda-ichak, zararlangan teri va shilliq qavatlar orqali tushib, qonga oʼtadi va butun organizmga tarqaladi, soʼng oʼpka, taloq, buyrak, jigarni zararlaydi. Yashirin davri 5-6 kun, kasallik toʼsatdan boshlanadi. Harorat 39-40 0 s gacha koʼtarilib, kuchli bosh ogʼrigʼi, muskullar, bel, boʼgʼimlarda ogʼriq, yuz va koʼzda qizarish, burundan qon ketishi kuzatiladi.

Tashhislash usullari Bakterioskopik; Bakteriologik; Biologik usullardan foydalaniladi.

Immuniteti Turgʼun, kuchli va uzoq muddat davom etadigan immunitet shakllanadi. Kasallikning 5-6 kunlarida yuqori titrda antitelolar paydo boʼlib, 3-4 haftada uning titri 1:10 000 gacha yetadi va uzoq saqlanadi. Immunitet tipga xos, odam qaytadan boshqa tipi bilan kasallanishi mumkin.

Profilaktikasi Umumiy va xususiy koʼrinishda olib boriladi. Umumiy-zararlangan suvdan foydalanmaslik va kemiruvchilardan oziq-ovqat maxsulotlarini ehtiyot qilish, koʼl va xovuzlarda choʼmilmaslik va boshqalar. Xususiy- Endemik oʼchoqda ishlaydigan va yashaydigan kishilarni leptospiraning bir necha serologik guruhlarini oʼldirib tayyorlangan polivalent vaktsina bilan emlash.

O'xshashlar

Patogen oʼta xavfli bakteriyalar. Vabo, kuydirgi, qoʼzgʼatuvchilari

Patogen anaeroblar. Qoqshol, gazli gangrena qoʼzgʼatuvchilari va ularning biologik xususiyatlari

Havo - tomchi yuqumli kasallik qoʼzgʼatuvchilari. Boʼgʼma, sil

Antibiotiklar 3

Infeksiya va immunitet, infeksiya tushunchasi. Infeksiya manbalari va ularning asosiy qoʻzgʻatuvchilari. Ozuqa infeksiyasi