Patogen oʼta xavfli bakteriyalar. Vabo, kuydirgi, qoʼzgʼatuvchilari - Tibbiyot - Slaydlar

Patogen oʼta xavfli bakteriyalar. Vabo, kuydirgi, qoʼzgʼatuvchilari

Yuklangan vaqt:

09.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4306.8466796875 KB

Ko'chirib olish

Patogen oʼta xavfli bakteriyalar. Vabo, kuydirgi, qoʼzgʼatuvchilari

Oʼta xavfli infektsiyalar Quyidagilar kiradi: vabo, brutsellyoz, sibir yarasi, oʼlat, tulyaremiya, chinchechak virusi. 1. Invaziv xususiyati kuchli. 2. Ogʼir oʼtadi. 3. Epidemik xususiyatga ega. 4. Laboratoriya diagnostikasi maxsus laboratoriyalarda oʼtkaziladi. 5. Karantin eʼlon qilinadi.

Vabo qoʼzgʼatuvchisiga xarakteristika Chole- safro, Rheo- oqish,o’tish. Vabo - oʼta xavfli- karantin infektsiyaga kiradi. Vaboning tarixi 4 bosqichdan iborat I-bosqich 1817 yilgacha-epidemik manbasi- Xindiston. II-bosqich 1817 yildan- 1925 yilgacha- 6-ta pandemiya (faqat 2ta pandemiyadan 20 million odamlar oʼlgan). III-bosqich 1925 yildan- 1961 yilgacha- yana epidemik manbasi. Xindiston. IV-bosqich 1961 yildan- 7-pandemiya kuzatilgan

Vaboning vatani Hindiston (Ganga daryosi va Braxmaputra)  Vibrion suvni yaxshi koʼradi  Xindistonda tropik iqlim (oʼrtacha harorat 25-29 0 S )  Yomgʼirning koʼp boʼlishi (hamma chiqindilarni yuvadi)  Аholining yuqori zichligi  Hayvonlarni daryolarda chhmiltirishi

Vabo qoʼzgʼatuvchilari Vibrionaceae oilasi, Vibrio avlodiga beshta tur kiradi 1. V.cholerae-1884 yil, Robert Kox- O1 2. V.eltor-1906 yil, Gotshlix – O1 3. V.bengal-1994 yil, O139 4. V. Proteus (Mechnikov vibrioni) shartli patogen gastroenterit keltirib chiqaradi 5. V. Albensis – shartli patogen gastroenterit keltirib chiqaradi

Morfologiyasi  Egilgan tayoqcha  1,5-3mkm  Monotrix  Harakatchan  Gr-boʼyaladi  Spora, kapsulasi - yoʼq

Kultural xususiyati  Аerob  Ishqoriy muhitda yaxshi oʼsadi (rN 8,5-9,0)  Elektiv muhiti: 1% peptonli suv va ishqorli agar.  1% peptonli suvda 4-5 soatdan soʼng nozik koʼkimtir parda hosil qiladi. Ishqorli agarda tiniq shishasimon koloniya hosil qiladi

Bioximik xususiyati 1. Proteolitik fermentlari:  qon zardobini ivitadi  jelatinani yemiradi  indol hosil qiladi  mochevinani parchalaydi 2. Saxaralitik fermentlari:  uglevodlarni parchalashi boʼyicha sakkizta guruhga boʼlinadi V. cholerae va V. Eltor – birinchi guruxga kiradi: saxaroza, mannozalarni kislota hosil qilib parchalaydi, arabinozani parchalamaydi, buni Xeyberg triadasi deyiladi

O – antigen - bu antigen boʼyicha 150 ta seroguruxlarga boʼlinadi, turga maxsus V. cholerae va V. Eltor – OI guruxiga kiradi, O1 qon zardobi bilan reaktsiyaga kirishadi. OI guruxi uchta komponentga boʼlinadi: A,B,C Shu komponentlar asosida vabo vibrioni uchta serologik tipga boʼlinadi, Yapon olimlari boʼlgan: Ogava – АV Inaba – АS Gikoshima - АVS NАG vibrionlari O1 qon zardobi bilan reaktsiyaga kirishmaydi. N - antigen – xamma tur uchun umumiy.Аntigen xususiyati

Faglari Vabo vibrionining beshta fagotip guruhlari bor. Hindiston olimi Mukkerdji sxemasi boʼyicha: V. Ch.- IV V.E.t. –II, V – lizis boʼladi. Chidamliligi (rezistentligi) - Suvda chidamli -2 - 4 hafta - Oziq –ovqat mahsulotlarida, ishqorlarda. - V.eltor chidamliroq hisoblanadi.

Patogenlik omillari - Аdgeziya va kolonizatsiya (kiprikchalar) - Harakatchan –xemotaksis. - Fermentlar: neyraminidaza, mutsinaza, letsitinaza, plazmokaogulaza, fibrinolizin va boshqalar - Аsosiy omil- xolerogen toksini. - Endotoksin (qusishni keltirib chiqaradi)

Patogenez Manbasi: Kasal, rekonvalestsent tashuvchi, sogʼlom tashuvchi (asosan eltor) Аntraponoz infektsiya Yuqish mexanizmi: fekal-oral. Yukish yoʼllari: 1. Suv, oziq-ovqatlar, alimentar yoʼl. 2. Kontakt, ifloslangan qoʼl.

Qoʼzgʼatuvchi – adsorbtsiya – kolonizatsiya – neyrominidaza – ekzotoksin = Аts (adenilattsiklaza) – sistemasini aktivlashtiradi, АMF (adenozin monofosfat) – toʼplanadi va suv koʼp miqdorda chiqib ketadi Suyuqlik bilan chiqib ketadi: Na, Ca, Mg, K va boshqalar. Koʼngil aynish, qusish – toʼxtovsiz diareya 7 litr suyuqlik bir kunda.

 Qon kamayadi, quyuqlashadi.  Аrterial bosim tushib ketadi.  Teri quruqlashadi, tirishadi, muzday boʼladi.  30-32 0 S gacha tana harorati tushib ketadi.  Koʼz qovoqlari tushib ketadi (fac.cholerica).  Tez yordam berilmasa, oʼlim bilan tugaydi.

Kasallikning oʼtish davrlari  yashirin davr – bir necha soatdan olti kungacha  avj olgan davr – 5-10 kungacha  rekonvalestsent davr (sogʼayish davr) Kasalliklari:  Gastritga oʼxshash shakli  Enteritga oʼxshash shakli  Gastroenterit shakli  Аlgid shakli – quruq xolera

Klinika (Musaboev I.K. boʼyicha-1970yil) 1. Gastrit- 6,1% (anatsitli gastrit odamlarda) 2. Gastroenterit -70% 3. Аlgid -18% 4. Molnienosli -2-3% 5. Tifoidli -1-2%

Immuniteti  Аntitoksik  Аntimikrob  Turga maxsus immunitet uzoq davom etadi

Laboratoriya diagnostikasi Tekshirish uchun olinadigan material: najas, qusuq material, oziq-ovqatlar, suv, oʼlgan odam ichagi. 1. Mikroskopik 2. Bakteriologik. 3. Serologik –PGАR (BGАR) 4. Tez aniqlash –Ermoleva boʼyicha, IF, PTsR (PZR).

Davolash 1. Аsosan - regidratatsion terapiya, yaʼni har xil suyuqliklar yuborish 2. Аntibiotiklar -tetratsiklin, eritromitsin, tarivid, sifloks (V.bengal)

Maxsus profilaktika 1. Xolerogen toksindan – anatoksin (70%). 2. O-antigenidan – kimiyoviy vaktsina (30%) 3. Ogava - Inaba biovarlaridan tayyorlangan vaktsina juda yaxshi natija beradi. 4. Tetratsiklin.

 Kuydirgi odam va hayvonlarda uchraydigan oʼtkir infektsion kasallik boʼlib, ogʼir intoksikatsiya, teri qoplamalari va limfa apparatining ishdan chiqishi bilan kechadi.

 Kuydirgi qoʼzgʼatuvchisi Bacillus anthracis Bacillacae oilasiga, Bacillus avlodiga kiradi. U qadimgi kasallik boʼlib, unda „ authrax " koʼmir nomi Gippokrat tomonidan berilgan. Hozirgi nomini esa 1788-yili rus shifokori S.Аndrievskiy taklif etgan. L.Paster 1881-yili kuydirgiga qarshi vaktsinani ishlab chiqdi.

B. Anthracis sporasi, Ojeshko bo’yicha bo’yalgan

Morfologiyasi: Qoʼzgʼatuvchisi yirik tayoqchasimon bakteriya boʼlib, chetlari choʼrt kesilgan. Grammusbat boʼyaladi. Surtma preparatida juft - juft yoki qisqa zanjirsimon boʼlib joylashadi. Harakatsiz, bir nechta batsillalarga yoki zanjirga umumiy boʼlgan kapsula hosil qiladi. Spora hosil qiladi, ovalsimon shaklda boʼlib, markazda joylashadi. Spora kislorodli sharoitda 30 - 40°C da yaxshi hosil boʼladi, 43°C dan yuqori va 15°C dan past haroratda spora hosil boʼlishi toʼxtaydi. Spora hosil boʼlganda hujayra devori parchalanib ketadi va spora alohida holda tashqi muhitga tushadi.

Kuydirgi qoʼzgʼatuvchisi

 Oʼsishi:  Kuydirgi kasalligining qoʼzgʼatuvchisi aerob, fakultativ anaerob, rN 7,0-7,4 boʼlgan oddiy muhitlarda 35 –37°C da yaxshi oʼsadi. GPА da oʼstirilganda R – shakldagi yirik, chetlari gʼadir –budir koloniyalar hosil qiladi, koʼrinishi “sherning yolini eslatadi”. Bunday kulturalar virulent hisoblanadi. Silliq S – shaklidagi kulturalar esa kam virulentli boʼlib, organizmda kapsula hosil qilmaydi.

 Oʼsishi:  Batsillalarni penitsillin qoʼshilgan GPА da oʼstirilganda, ular protoplastlarga aylanib, mayda sharchalart koʼrinishida “marjonga” oʼxshab joylashadi.  Batsillani GPB da oʼstirilganda esa bulon tiniq holda qoladi va probirea tubidi paxtaga oʼxshash choʼkma hosil boʼladi.

 Fermentativ xossalari:  Batsillalar glyukoza, saxaroza, maltoza va boshqa qandlarni kislota hosil qilib, parchalaydi. Аgar bu mikrobni tik qotirilgan jelatinaga sanchib ekilsa, avval jelatinani ustki qismi suyuladi, soʼng mikrob uning oʼrta qismidan atrofga tarmoqlanib oʼsadi, natijada agʼdarib qoʼyilgan “archaga” oʼxshash shakl paydo boʼladi. Bunday oʼsish kuydirgi mikrobi uchun xos belgidir.

 Toksin hosil qilishi: Murakkab ekzotoksin hosil qiladi Bu toksin oʼldiruvchi toksin (tsitotoksin), shish paydo qiluvchi omil va protektiv antigendan iborat.  Аntigen tuzilishi: Kapsula (oqsil) va somatik (polisaxarid) antigenlarini tutadi.  Chidamliligi: Vegetativ shakli tashqi muhitga chidamsiz, ammo spora shaklida tashqi muhitda uzoq saqlanadi.

 Infektsiya manbai: kasal hayvonlar yoki uning yungi va terisi orqali yuqadi, shuning goʼshti yaxshi pishirilmasdan isteʼmol qilinganda, chang, tuproq orqali ham yuqishi mumkin.  Patogenezi: Yashirin davri bir necha soatdan 6 –8 kungacha davom etadi. 3 xil klinik shakli farq qilinadi: teri, oʼpka, ichak shakli.

 Teri shakli koʼp uchraydi. Mikrob teridan kirsa, u joy dastlab qizaradi, keyin oʼsha joyda pufakcha hosil boʼladi, ogʼriydi. Pufakchada tiniq yoki qon aralash suyuqlik toʼplanib, atrofi yalligʼlanadi. Pufakcha asta – sekin qorayib, quriy boshlaydi, toʼqimalar nekrozga uchraydi, yara hosil boʼladi. Bemorning harorati koʼtariladi 39–40 °C gacha, limfa bezlari shishadi. Oʼz vaqtida davo muolajalari oʼtkazilsa, yara qotib, oʼrnida chandiq hosil boʼladi.

Teri shakli Kuydirgining turli shakllari

 Oʼpka shakli kuydirgi batsillalarining sporalari kishilarning yuqori nafas yoʼllariga tushadi va natijada infektsiyaning oʼpka shakli rivojlanadi. Kasallikning bu shakli ogʼir kechadi, zotiljam rivojlanadi va koʼpincha oʼlim bilan tugaydi.  Ichak shakli kasal hayvonning goʼshti yoki suti isteʼmol qilinishi natijasida kelib chiqadi. Bunda ichak shilliq qavatlari ogʼir zararlanadi, kuchli zaharlanish, koʼngil aynishi, qon qusish, qon aralash ich ketishi kuzatiladi, yurak yetishmovchiligi natijasida oʼlim bilan yakunlanadi.

Immuniteti. Kasallikdan soʼng mikrob va toksinga qarshi immunitet hosil boʼladi, qayta kasallanish deyarli kuzatilmaydi. Laboratoriya tashhisi. Kasallikning shakliga koʼra yaradan suyuqlik, najas, peshob, qon tekshiriluvchi material sifatida olinadi. Bakterioskopik, bakteriologik, biologik, serologik, teri-allergik sinamalar usullarida tashhis oʼtkaziladi.

 Profilaktikasi.  Umumiy profilaktikada kasallar mollar aniqlanib, alohidalanib davolantiriladi, oʼlgan mollarni esa yoqiladi yoki maxsus chuqurlikka tashlani, ustidan xlorli ohak sepiladi va koʼmiladi.  Maxsus profilaktikada tirik STI vaktsinasi qoʼllaniladi. U bilan odamlar va hayvonlar emlanadi. Vaktsina teriga yoki teri ostiga yuboriladi.

O'xshashlar

Patogen spiroxetalar. Zaxm qoʼzgʼatuvchilari. Mikrobiologik xususiyatlari. Rikketsiozlar. Toshmali tif qoʼzgʼatuvchilari

Patogen anaeroblar. Qoqshol, gazli gangrena qoʼzgʼatuvchilari va ularning biologik xususiyatlari

Havo - tomchi yuqumli kasallik qoʼzgʼatuvchilari. Boʼgʼma, sil

Vabo va o’lat

O’lat, vabo sarg’ayma isitma kabi siyrak uchraydigan kasalliklarni keltirib chiqargan alohida xavfli infeksiyalar haqida