Havo - tomchi yuqumli kasallik qoʼzgʼatuvchilari. Boʼgʼma, sil - Tibbiyot - Slaydlar

Havo - tomchi yuqumli kasallik qoʼzgʼatuvchilari. Boʼgʼma, sil

Yuklangan vaqt:

09.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

13487.329101562 KB

Ko'chirib olish

Havo - tomchi yuqumli kasallik qoʼzgʼatuvchilari. Boʼgʼma, sil

Havo-tomchi yuqumli kasalliklar shartli ravishda 2 guruhga boʼlinadi Bakterial:  Boʼgʼma  Koʼk-yoʼtal  Meningokokk infektsiyasi  Pnevmokokk infektsiyasi  Sil  Moxov  LegionellezVirusli:  ORVI  Gripp  Paragripp  Qizamiq  Suv chechak  Chin chechak

Kasalliklarning oʼziga xosligi  Bular eng koʼp tarqalgan kasalliklar boʼlib hisoblanadi. Masalan OʼRVI –bilan yiliga 5 – 10 marotaba kasallaniladi.  Ular yuqori kontagioz hisoblanadi (qizamiq – 100 %). Barcha yoshdagi odamlar kasallanadi, lekin koʼpincha bolalarda uchraydi.  Koʼpchilik qoʼzgʼatuvchilar immunodepressiyani chaqiradi.  Mavsumiylikka xos: bu esa nafas yoʼllari traktining anatomo-fiziologik xususiyatlariga bogʼliq.

I. Korinebakteriyalar Coryneform - guruhi Corynebacterium - avlodi Turi: Corynebacterium diphtheria Dифтероидлар

II. Bordetellalar Bordetella – avlodi Turlari: Bordetella pertussis Bordetella parapertussis Bordetella bronchiseptica

III. Mikobakteriyalar Аctinomycetalis-qatori Мycobacteriaceae-oilasi Мycobacterium-avlodi Turlari: Мycobacterium tuberculosis Мycobacterium bovis sil Мycobacterium africanus qo’zg’atuvchilari Мycobacterium leprae - moxov qo’zg’atuvchisi

Boʼgʼma qoʼzgʼatuvchisi Corynebacterium diphtheriae. coryne-to’g’nog’ich (grekcha so’z). diphtheria-teri,parda (grekcha so’z).

Boʼgʼma qoʼzgʼatuvchisi Сoryneformi -guruxiga kiradi. Sorynebacterium- avlodiga kiradi. Bu avlodga kiruvchi qoʼzgʼatuvchilar 3ta guruxga boʼlinadi. 1.Odam va hayvonlar uchun patogen- korinebakteriyalar. 2.Oʼsimliklar uchun patogen- korinebakteriyalar. 3.Patogen boʼlmagan (nopatogen)- korinebakteriyalar.

1883 yilda - E.Klebs kasaldan olingan pardadan ajratib olgan. 1884 yilda- F.Leffler toza kulturasini ajratib oladi. 1888 yilda -E.Ru va F.Tsersen ekzotoksin ajratib chiqarishini aniqladi. 1892 yilda-E.Bering antitoksik zardob tayyorladi. 1894 yilda-antitoksik zardob boʼgʼmani davolash uchun qoʼllanildi va kasalliklarda oʼlim kamaydi. 1923 yilda-G.Ramon boʼgʼma anatoksinini olish usulini ishlab chiqdi.

Morfologiyasi Kattaligi-1-8mkm. Boʼyalishi-  1.Gram boʼyicha-Gr musbat  2.Leffler boʼyicha.  3.Neysser boʼyicha.  Joylashishi-

Kultural xususiyati Muhitlari: 1.qonli agar. 2.zardobli agar. 3.qandli bulon. 4.E.Ru va F.Lyoffler muhitlari: a)Ivigan ot zardobi qoʼshilgan muhit b)Ivigan ot zardobiga qandli bulon

Muhit tarkibiga quyidagilar kirishi kerak: 1. Аminokislotalar. 2. Mg, Zn, Ci, temir tuzlari. 3. Uglevodlar.

Tellurit kaliyli qandli agarda 4 ta biovarga boʼlinadi: 1.Graviskul rang, qora-R-koloniya. 2.Mitis-qora chetlari tekis-S-koloniya. 3.Intermedius-mayda qora- R va S koloniya. 4.Belfanti-mitisga oʼxshash koloniya hosil qiladi.

Farqlari 1. gravis- kraxmal kislota hosil qilib dekstrin parchalaydi glikogenlarni odam uchun patogen 2. mitis- а) parchalamaydi. б)patogenligi kam.

3.intermedius - а) parchalamaydi. б) patogenligi kam

Bioximik xususiyati Korinebakte riyalar Zaxar hosil qilishi Difteriya tayoqchasi + Goffman tayoqchasi Difteroidla r Sisteinn i parchal ab H2S hosil qilishi glu koz a sa xa roz a kr ax m al Moch evina ni parch alash i + + + + + + + +Fermentativ xususiyati

Аntigenlari 1. K-antigen a) oqsil. b) mikrokapsulada joylashgan. v)10 ta serovar. boʼlinadi. g) termolabil. 2. O-antigen a)polisaxarid. b)xujayra devorida. v)termostabil. Аntigenlari: PGАR reaktsiyalarda АR aniqlanadi.

Tabiatda tarqalishi Manbasi: 1. kasal odam. 2. bakteriya tashuvchi. 3. rekonvalestsent-20-90 kungacha ajratadi. Saqlanishi: 1. suvda, sutda-6-20 kun. 2. tuproq, changda-5 oygacha. 3. oʼlikda-15 kun. Sezuvchanligi 5% karbol kislota-1 daqiqada, 1% fenol-10 daqiqada nobud bo’ladi Аntibiotiklarga sezuvchan

Patogenezi Uchraydi: 1.xalqumda. 2.burunda. 3.traxeyada. 4.bronxlarda 5.koʼzda. 6.quloqda. 7.qizlarda jinsiy organlarda. 8.koʼz konʼyuktivasida Fibrinozli parda (plyonka) hosil qiladi .

Klinikasi  Patologik jarayonning joylashishiga koʼra:  Chegaralangan, yaʼni maʼlum bir chegaralangan joyda uchrashi – (70% xolatlarda), 90-95% xalqumda. Parda angina bezlarini qoplagan.  Boshlanishi oʼtkir, xolsizlik, ishtaxaning yoʼqolishi, yutinishda ogʼriq, intoksikatsiya, isitma, ogʼiz boʼshligʼining giperemiyasi, shish. Bu yengil formasi Xalqum boʼgʼmasi Chegaralangan (lokalizovannaya) formasi

Klinikasi Tarqalgan formasi – (16-20%) mindalin, tanglay, kichik tilcha, burun. Boshlanishi oʼtkir, xolsizlik, ishtaxaning pasayishi, intoksikatsiya, tomoqda ogʼriq, uyqusizlik, temperatura 39-40 0 S Toksik formasi – (1-3%), boshlanishi oʼta oʼtkir, temperatura 40 0 S dan yuqori, kuchli intoksikatsiya, xolsizlik, qayt qilish protsesslari, tomokda ogʼriq, giperemiya, shish, quyuq parda xosil boʼlishi. Kasallikning yakuni yomon. Xalqum boʼgʼmasi tarqalgan formasi

Klinikasi  Gemorragik – (0,1%), toksik formadagi kabi, lekin yana , inʼektsiya joylarida qon quyilishi, gemorragik- naletlar, burun qonashi, siydikda qkon uchrashi, 90% oʼlim bilan tugaydi.  Gipertoksik – (0,01%), chaqmoqsimon (molnienosnoe) kechishi, > intoksikatsiya, temperatura = 41 0 S , toʼxtovsiz qayt qilish, tortishib qolishi (sudorgi),oʼzini bilmay qolishi, > shish, kasallikning yakuni yomon.  Boʼgʼma krupi – (0,1%), ovozning oʼzgarishi, afoniya xolatigacha, (layushiy kashel), nafas olishning qiyinlashishi – yuzaligi, tezligi, sekin-asta > stenoz, burun lab uchburchagining sianozi yuzaga keladi (bola uxlagandek boʼlib uygʼonmaydi).  Bunday xolatlarda: intubatsiya, traxeostomiya qilish kerak.

Patogenlik omillari 1. Ekzotoksinlari; a)gistotoksin. b)nekrotoksin. v)gemolizin. 2. Аgressiv fementlari: a)gialuronidaza. b)neyrolinidaza. v)fibrinolizin. Bu omillar toʼqima xujayralarining nafas olishida ishtirok etuvchi fosforlarni parchalaydi va toʼqimaning nafas olishi buziladi.

Gistotoksin 1. А va V fraktsiyasi bor. 2. А-fraktsiya toksik taʼsirga ega 3. V-fraktsiya А-fraktsiyalarni toksinga fiksatsiyalaydi. 4. Lizogen bakteriyalar hosil qiladi. 5. Mahalliy taʼsir qiladi. 6. Intoksikatsiya keltirib chiqaradi. 7. Buyrak usti bezini, miokardni, nerv sistemasini shikastlaydi. 8. Toʼqima hujayralarida oqsil sintezida ishtirok etuvchi fermentlarni toʼsib qoʼyadi. 9. Hujayralarga oʼldiruvchi taʼsir qiladi, nekrozga uchratadi.

Immuniteti 1. Antitoksik Qat’iy 2. Antibakterial immunutet. 6-7% xolatlarda qayta kasallanish.

Laboratoriya diagnostikasi Tekshirish uchun material : 1. Halqum 2. burun ajralib chiqqan suyuqlik 3. ko’z 4. quloq-yirihg.

Gram usuli 1. Bakterioskopik Lyofler usuli Neysser usuli 2. Bakteriologik а) biovarlarni aniqlash. b) sof kultura ajratish. v) identifikatsiyalash

Идентификациялашда асосан 4 та хусусияти ўрганилади 1) toksigenlik xususiyati. 2) bioximik xususiyati. 3) morfologiyasi. 4) kultural xususiyati. Toksigenlik xususiyati gelda pretsipitatsiya reaktsiyasi yordamida «in vitro» aniqlanadi. Biologik usulda - ekzotoksinini «in vivo» laboratoriya hayvonlarida aniqlanadi

Davolash: 1. antitoksin zardob. 2. anatoksin. 3. antibiotiklar. Profilaktika: 1. АKDS. 2. АDS-anatoksin. 3. Difteriya anatoksini.

Mikobakteriyalar oilasi Actinomycetalis - qatori Mycobacteriaceae - oilasi Mycobacterium - avlodi

Turlari 1 . Mycobacterium tuberculosis : а) Odam va hayvonlarda kasallik keltirib chiqaradi. b) Dengiz choʼchqasi sezuvchan. v) 92 % holda kasallikni keltirib chiqaradi.

2. Mycobacterium bovis :  Katta shoxli qoramollar  Choʼchqalar  Odamlar  Quyonlar yuqori sezuvchan  5 % xollarda kasallikni keltirib chiqaradi.

3. Mycobacterium africanus а) Tropik Аfrika davlatlaridagi odamlarda kasallik keltirib chiqaradi. b) 3% hollarda kasallik keltirib chiqaradi. 4. Mycobacterium leprae Moxov kasalligini keltirib chiqaradi. Birinchi marotaba nemis olimi Robert Kox 1882 yilda sil qoʼzgʼatuvchisini aniqlagan.

Sil qoʼzgʼatuvchisi morfologiyasi 1. Toʼgʼri yoki ozgina egilgan tayoqcha. 2. Kattaligi 1-4 mkm. 3. Spora, kapsula hosil qilmaydi. 4. Lipid koʼp tutadi.

5. Kislota, ishqorga chidamli 6. Xivchini yoʼq- harakatsiz 7. Baʼzida: a) donachali koʼrinishda b) shoxlangan koʼrinishda v) sharsimon koʼrinishda- Mux donachasi. 8. Lipidlari polisaxarid va proteinlar bilan bogʼlangan boʼladi Kislotaga chidamli boʼlganligi sababli Sil- Nilsen usulida boʼyaladi.

Kultural xususiyati 1. Obligat aerob. 2. Murakkab oziq muhitlarda oʼsadi. 3. Oziq muhit tarkibiga a)Tuxum. b) Glitserin. v) Kartoshka. g) Vitaminlar kirishi kerak.

Oziq muhitlari 1. Levenshteyna – Yensen muhiti. 2. Petranyan muhiti. 3. Soton muhiti. 4. Kartoshka glitserinli muhit. Boshqa mikroflora oʼsmasligi uchun qoʼshiladi: 1. Malaxit koʼki. 2. Аntibiotiklar.

Oʼsishni tezlashtirish uchun qoʼshiladi: 1. Аsparagin kislota. 2. Аmmoniy tuzi. 3. Аlbumin. 4. Glyukoza. Qattiq oziq muhitda: - 8-10 kundan soʼng oʼsadi, juda sekinlik bilan koʼpayadi. - quruq, qattiq – R koloniya hosil qiladi. - generatsiya davri 14-15 soatda 1 marta Suyuk oziq muhitda: - parda hosil qiladi, keyinchalik choʼkadi

Fermentativ xususiyati 1. Proteolitik fermentlari: fosfotitlarni letsitinni mochevinani parchalaydi ishqorli va kislotali oziq muhitlardagi oqsilni parchalaydi 2. Saxarolitik fermentlari: glitserinni koʼpgina uglevodlarni kislota hosil qilib parchalaydi

Аntigenlari Tarkibidagi: -Oqsillar -Polisaxaridlar -Lipidlar antigenlik vazifasini bajaradi Tuberkulinli proteinlar kuchli allergik xususiyatga ega.

Tarqalishi Tashqi muhitda uzoq vaqt yashaydi. - qurigan balgʼamda – 3 oygacha - suvda - 1 yildan koʼp - tuproqda - 6 oygacha - sut mahsulotlarida uzoq saqlanadi: - saryogʼda – 8 oy - pishloqda – 6 – 7 oy. - kitob varaqasida - 3 oygacha yashaydi Qaynatilganda tezda oʼladi, dezinfektsiyalovchi moddalarga chidamli.

Patogenlik omillari 1. Glikolipidlari - hujayra devorida joylashadi Tarkibi: a) tregalaz disaxaridlari. b) Mikol va mikolin yuqori molekulali yogʼ kislotalari.

Bular kord faktor vazifasini bajaradi. Kord faktor : 1. toksik taʼsirga ega. 2. fagotsitozdan himoyalaydi. 3. hujayra mitoxondriyasini shikastlaydi. 4. hujayraning nafas olishini buzadi Kord faktor - kanat, oʼrim soch degan maʼnoni anglatadi Bu faktor sichqonlarga oʼta zaxarli.

Kord faktor – glikolipidlari

2. Toksinlari Bakteriya tarkibidagi oqsillar, lipidlar-toksik taʼsiriga ega. 1890 yilda R.Kox tuberkulin preparatini ajratib oladi. 1 - Eski tuberkulin glitserinli bulondagi 6-8 haftalik kultura (sterillangan). 2 - Yangi tuberkulin tuberkulyoz mikobakteriyasini quritilgan xolatdagisi boʼlib 50% glitserinda gomogen massa hosil qilib eziladi. 3 - RRD - tozalangan proteinli derivat. 1937 yilda F. Zeybert ajratib olgan.

Patogenezi Qoʼzgʼatuvchining yuqish yo’llari: 1. Havo tomchi 2. Havo chang 3. Аlimentar

Manbasi: 1. Kasal odam. 2. Kasal hayvonlar. Infektsiyani kirish darvozalari: 1. Yuqori nafas yoʼllari orqali 2. Ogʼiz orqali ( shilliq qavati) 3. Shikastlangan teri orqali

Har xil organlarni shikastlaydi. Inkubatsion davr: bir necha haftadan bir necha yilgacha davom etadi. 1.O’pka 2. Teri 3.Suyak sili ko’proq uchraydi 4.Bo’g’in 5.Buyrak

Kasallik zararsiz ketishi uchun: - birlamchi manba soʼrilishi kerak - kazeoz manbalar bitish kerak - manbalarning bitishi kaltsiy tuzlarini shimib olib qattiq biriktiruvchi toʼqimali kapsulalar hosil boʼlishi bilan boradi - yashash sharoitning yaxshi boʼlishi - davolanishi kerak Kasallik davolanmasa tarqalgan formasiga oʼtib ketadi

Immunitet 1) Hujayraviy immunitet 2) Fagotsitoz tugallanmagan boʼladi 3) Nosteril immunitet qoladi 4) Immunitetda genetik (irsiy) omillarning ahamiyati bor. Bunda infektsiyaga qarshilik koʼrsatishda genotipning roli katta

Laboratoriya diagnostikasi Bakterioskopik Bakteriologik Biologik Аllergik. Serologik

Tekshiriluvchi material: 1. Bemor balgʼami 2. Ekssudat 3. Yiring 4. Siydik

Bakterioskopik usul 1. Kasal balgʼamiga ishlov beriladi: Gomogenizatsiya Flotatsiya 1 ml= 100000 2. Sil- Nilsen usulida boʼyaladi

Bakteriologik usul 1) Sof kultura olib, identifikatsiya qilish 2) Diagnostikani tezlatish uchun Prays mikrokultura usuli qoʼllaniladi.

Biologik usul Sil infektsiyasiga dengiz choʼchqalari juda sezuvchan Tekshiriluvchi material 1-1.5 ml 2ta hayvonga (dengiz choʼchqalariga) yuboriladi. 6-10 kunlarda qattiqlashish kuzatiladi va ustida yara hosil boʼladi. Yaradan har doim quyuq yiring ajraladi. Hayvonlarni qorin boʼshligʼi yorib koʼriladi, ichki organlarda koʼp miqdorda tuberkulyoz tugunlari aniqlanadi.

Serologik usul. 1) BGАR. 2) KBR. Аllergik metod 1) Mantu sinamasi: - Tuberkulin teri orasiga - Mahalliy yalligʼlanish reaktsiyasi kuzatiladi: - Infiltrat - Qizarish

Maqsad: 1) Infektsiya yuqqan odamlarni aniqlash. 2) Revaktsinatsiya uchun ajratish.

Davolash va profilaktika: Davolash: 1. Аntibiotiklar. 2. Ximioterapevtik preparatlar Profilaktika: BTsJ 30 yoshgacha revaktsinatsiya oʼtkaziladi. BSG (Bacilla Calmette - Guerin) А. Kalmet va M. Geren 13 yil davomida 230 marotaba passaj qilgan.

O'xshashlar

Havo tomchi kasaliklari Sil bo’g’ma ko’k yo’tal

Infeksiya haqida ta’limot. Yuqumli kasallikni kelib chiqish sharoitlari. Yuqumli kasallik jarayonini o‘ziga xos xususiyatlari

Ovqatdan zaharlanish yuqumli kasallik qo'zg'atuvchilari - salmonellez, botulizm kasaliklarini laboratoriya tashxisi

Sil kasalligi va uni oldini olish

Yuqumli kasalliklar