Yuqumli kasalliklar

Yuqumli kasalliklar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2207.392578125 KB

Ko'chirib olish

Yuqumli kasalliklar

REJA: 1. Yuqumli kasalliklar to’g’risida umumiy malumot 2. Yuqumli kasalliklar klassifikatsiyasi 3.vabo,sil qizamiq,qizilcha,o’lat,suvchechak,gepatit kasalliklari to’g’risida umumiy malumot 4. Yuqumli kasalliklar tarqalgan o’choqlarda sanitariya-gigeyena chora tadbirlari va prafilaktikasi

 Yuqumli kasalliklar qadim zamonlarda ham uchragan. Chinchechak, o'lat, vabo va boshqa xatarli, yuqumli kasalliklar vaqti-vaqti bilan keng tarqalib, millionlab kishilarning yostig'ini qurutgan, jamiyatga ko'p halokat yetkazgan. Yuqumli kasalliklarning mohiyati ularning kelib chiqish sabablari uzoq vaqt noma'lum bo'lib kelgan.

 Abu Ali Ibn Sino «Al qonun» asarida o'lat, chinchechak, qizamiq va boshqa yuqumli kasalliklarni ko'zga ko'rinmaydigan jonivorlar qo'zg'atsa kerak deb gumon qiladi.  Xozirgi kunga qadar yer yuzida ma'lum bo'lgan va o'rganib chiqilgan yuqumli kasalliklarning soni 1060 dan ortiq. Shularning ba'zilari hali ham vaqti-vaqti bilan epidemiya, hattoki pandemiya shaklida keng tarqalib turadi.

Yuqumli kasalliklarning umumiy xususiyatlari:  Yuqumli kasalliklar aslida lotincha “infecio” so’zidan olingan bo’lib, “ifloslanish” degan manoni bildiradi.  Inson organizmi (makroorganizm) bilan kasallik qo’zg’atuvchi mikrob (mikroorganizm)ning malum sharoitda o’zaro tasiri oqibatida yuzaga keladigan o’zgarishlar infeksion jarayon deb ataladi. Bu jarayon kasallik alomatlari ko’rinishida namayon bo’lsa yuqumli kasallik deb yuritiladi.

Yuqumli kasalliklarning o’ziga xos xususiyatlari: Yuqumli kasallikni tirik patogen mikrob qo'zg'atadi. Bemor o'z navbatida kasallik manbai bo'ladi va uni boshqa -larga yuqtirishi mumkin. Bemor qaysi yuqumli kasallik bilan og'rib o'tsa, uning organizmida o'sha kasallikka qarshi immunitet hosil bo'ladi va shu kasallikning qaytadan yuqishiga qarshilik ko'rsatadi. Yuqumli kasalliklar muayyan davrlar bilan, ya'ni siklik tarzda rivojlanadi va so'nadi.

Yuqumli kasalliklar infeksiya manbaiga qarab avvalo ikki guruhga bo'linadi: Antropozoonozlar-bu kasalliklar hayvonlarda va odamlarda uchraydi. Odamlarga infeksiya hayvonlardan yuqadi Antroponozlar-bu kasalliklar faqat odamlarda uchraydi va ular bilan hayvonlar kasallanmaydi ichburug gepatit OITSO’lat brusellyoz o'lat qutirish kuydirgi

Vabo  Vabo-o’tkir infеktsion kasallik bo’lib, mеda ichak yo’lini zararlanishi, suv-tuz almashinuvini buzilishi va organizmning suvsizlanib qolishi bilan ta'riflanadi. • Xindiston va Bangladesh vaboning epidemic o`chog`i sanaladi . Vaqti vaqti bilan kasallik qo`shni davlatlarga hatto qit’alarga tarqalib, katta epidemiya va pandemiya beradi. 1817-yildan 1925- yilagacha bo`lgan davrda Yer yuzida vaboning 6ta pandemiyasi kuzatilgan. • 1965-tildan boshlab vaboning yangi 7-pandemiyasi kuzatilgan. Jumladan 1965-yilda Qoraqalpog`iston va Xorazmda ham vabo epidemiyasi kuzatilgan.

Epidemiologiyasi  vabo antroponoz kasallik ya’ni faqat odamga hos xastalik sanaladi. Infeksiya manbai bemor va vibrion tashuvchidir . Vibrion og`iz orqali tushib najas orqali chiqadi. Vibrionning tarqalishida suv katta ahamiyatga ega.  Kasallik epidemiya tarzida boshqa joyga kirib borganda tarqalish xususiyati shu joyning sanitar xolati, kanalizatsiya bilan ta’minlanish xususiyati, oziq – ovqat mahsulotlarining sanitariya holati bog`liq.

Klinikasi  Vabo vibrioni organizmga og`iz orqali kiradi. Unga birinchi to`siq oshqozonning kislotali muhiti sanaladi. Tana harorati 37 – 38 C gacha ko`tariladi. Odatda kasallik sababsiz ich surishi va oyoq qo`llarning darmonsislanasi bilan boshlanadi. Bir necha soatdan so`ng hojatga borish ko`payib najas guruch yuvindisi ko’rinishda bo’ladi. ko`pchilik holatlarda qusish ham kuzatiladi. Qusish bilan boshlangan vaboda ko`pchilik bemorlarda qo`l oyoqningt bo`shashishi va qo`l oyoq muskullarining tortilishi kuzatiladi. Bemor ahvoli og`irlasha boradi.

Profilaktikasi  Vaboni oldini olish uchun avvalambor uning boshqa davlatalardan kirib kelishini oldini olish zarur bo`ladi. Buning uchun aeroportlarda, xalqaro temiryo`l stansiyalarida, daryo va avtobus yo`llarining chegara punktlarida sanitariya- nazorat punktlari tashkil etilgan. Vabo doimiy qayd etiladigan mamlakatlardan kelgan yo`lovchilardaqn kasallik simptomlari bor yoki yo`qligi so`raladi.  Respublikada har bir viloyat , tuman, vaboni oldini olish va u aniqlangan taqdirda ko`riladigan chora tadbirlar majmuini oldindan belgilab qo`yadi. U epidemiyaga qarshi favqulotta komissiya yig`ilishida muhokama qilinib hokimiyatlar tomonidan tasdiqlanadi. Kasallik aniqlangan yoki kasallikga shubha qilinganda darhol SES ga habar beriladi. Bemor darrov alohidalanadi. SES hodimlari bemor bilan suhbatlashib kasallik qaysi yo`l bilan yuqqanligini aniqlashga harakat qiladi.

O’LAT  o’tkir infeksion va karantinli kasalik hisoblanadi.o’lat arab so’zidan olingan bo’lib ”Djumma” bob degan manoni bildiradi’  Kasallik har qanday yoshda uchraydi va har qanday yo’l bilan yuqadi ko’proq yovvoyi kemiruvchilar va qon so’ruvchi hasharotlar chaqqanda yuqadi.  Kasallik juda og’ir o’tadi o’lim ko’rsatkichi yuqori

Epidimiologiyasi  Kasallik manbayi yovoyi tabiat hayvonlari hisoblanadi ularning tanasida o’lat bakteriyasi bo’ladi.

Yuqish yo’llari

Klinik belgilari Inkubatsion davri 3-6 kun klinik belgilar namayon bo’lmaydi, keyinchalik tana haroratining ko’tarilishi ishtahaning yo’qligi, bosh aylanishi, bosh og’rishi, qusish zararlangan terida yiringli jarayon bilan namayon bo’ladi. Sepsis rivojlanadi.

PRAFILAKTIKA VA SANITARIYA GIGIYENA CHORA TADBIRLARI • Zararkunanda kemiruvchilarga qarshi kurash chora tadbirlarini yo’lga qo’yish kasallangan bemor bilan kantaktda bo’maslik • umumiy sanitariya va gigiyena qoidalariga rioya qilish • Tabiatdagi chakalakzorlarga bormaslik

O’PKA SILI (TUBERKULYOZ)  Bu surunkali, yuqumli kasallik bo’lib har bir kishi u bilan kasallanishi mumkin. Lekin bu kasallik ko’pincha OITS (SPID) bilan og‘riyotgan yoki quvatsiz, ovqatga yolchimagan yoki sili bor odam bilan yashaydigan odamlarda ko’proq uchraydi. Sil davolash mumkin bo’lgan kasallik. Lekin har yili minglab odamlar shu kasallikdan bevaqt nobut bo’lyapti.  Sil mikrobakteryalari issiq-sovuqqa, yorug‘lik va namlikka ancha chidamli. Ko’cha changida 10 kun, kitob sahifasida 3 oygacha tirik turishi mumkin, yorug‘lik ta’sirida 1-1,5 oy mobaynida halok bo‘ladi, suvda esa 150 kun saqlanadi. Sil mikrobakteriyalari chirish jarayonlariga ham chidamli bo‘lib, murda ko‘milganidan kegin ham bir necha oygachan ham saqlanib turadi.

Yuqish yo’llari 1) Havo tomchi yo’li, chang bilan ( yo’talganda, aksirganda); 2) Sil bilan kasallangan qora molning sutidan; 3) Ona qornida yo’ldosh orqali bolaga yuqadi; 4) Emizganda sut orqali ; 5) Shikastlangan teri orqali; 6) Idish tovoqlar o’rtada bo’lganda;

Klinik belgilari • Surunkali (3 haftadan ko‘proq) yo‘tal, ko‘pincha uyqudan turgandan so‘ng zo‘rayadi. • Tana harorat biroz ko‘tariladi va odam kechasi terlaydi. • Ko‘krak qafasida og‘riq bo‘lishi mumkin. • Odam ozib quvatsizlanib boradi. Og‘ir yoki o‘tib ketgan hollarda: • Odam yo‘talib, qon tuflaydi (odatda biroz, lekin ba’zi hollarda ko‘p qon tuflaydi). • Terining rangi o‘zgarib, mumday bo‘lib qoladi. Qoramag‘iz odamning terisi, ayniqsa, yuzlari oqaradi. • Ovozi mumtazam xirillaydi .Yosh bolalarda yo‘tal kech paydo bo’lishi mumkin.

PRAFILAKTIKA VA SANITARIYA GIGIYENA CHORA TADBIRLARI  Sil kasalligiga chalingan bemorlar bilan muloqatdi cheklash  Ovqat ratsionini to’g’ri yo’lga qo’yish(sifatli ovqatlanish)  Bemorning idish tovog’idan foydalanmaslik  Spetsefik prafilaktikasida silga qarshi vaksina bilan emlash

QIZAMIQ Bu o’tkir yuqumli virusli kаsаllik bo’lib tоshmа tоshаdigаn vа jiddiy аsоrаtlаr qоldirаdigаn yuqumli kаsаlliklаrning eng tеz yuqаdigаnidir. Аgаr qizаmiq bo’lmаgаn yoki emlаnmаgаn kishi kаsаl kishi bilаn muоmаlа qilsа, qizаmiqning yuqish ehtimоli 100%gа yaqinlаshib qоlаdi. . Qizаmiq yer kurrаsidа eng kеng tаrqаlgаn infеksiyadir. Butun jаhоn sоg’liqni sаqlаsh tаshkilоtining (BSST) mа`lumоtlаrigа ko’rа, hаr yili kаmidа 40 mln dаn оrtiq kishi qizаmiq bilаn оg’riydi, birоq ulаrning 10% qismiginа ro’yxаtgа оlinаdi.

Yuqish yo’llari  Hаvо-tоmchi yo’li оrqаli yuqаdi.  Qizаmiqning virusi tаshqi muhitgа bеmоr kishi аksа urgаndа, yo’tаlgаndа vа so’zlаshgаndа yuqоri nаfаs yo’llаridаn so’lаk tоmchilаri bilаn birgа chiqаdi.  Qizаmiq virusi tаshqi muhitdа ikki sоаt dаvоmidа sаqlаnishi mumkin, shuning uchun u ikki sоаt аvvаl bеmоr kishi o’tirgаn xоnаgа kirgаn sоg’lоm kishigа hаm yuqib qоlishi mumkin.  Qizаmiqqа chаlingаn kishi tоshmа tоshishidаn 2-4 kun оldin yuqumli bo’lib qоlаdi vа kаsаllik o’tkir kеchаdigаn dаvri dаvоmidа infеksiya mаnbаi bo’lib qоlаvеrаdi.

Klinik belgilari  • Yuqоri hаrоrаt (40,5°C gаchа) • Оg’iz bo’shlig’i vа yuqоri nаfаs yo’llаri shilliq pаrdаlаrining yallig’lаnishi • Kanyuktivit • Tоshmа. Tоshmа kаsаllikning uchinchi kunidа pаydо bo’lаdi vа kеyingi uch kun ichidа butun tаnаgа tаrqаlаdi, so’ng uch kun ichidа birоz dоg’lаr qоldirib, yo’qоlib kеtаdi.

Klinik manzarasi

Qizаmiqning аsоrаtlаri  Qizаmiqning eng xаvfli jihаti – uning аsоrаtlаridir.  lаringit (hаlqumning o`tkir yallig`lаnishi)  lаringоtrаxеоbrоnxit (nаfаs yo’llаrining infеksiyasi)  pnеvmоniya (o`pkаning yallig`lаnishi)  оtit (o`rtа qulоqning yallig`lаnishi)  tеpki (hаlqumning zаrаrlаnishi)  bоsh miyaning yallig’lаnishi (ensеfаlit)  miоkаrdit (yurаk mushаklаrining yallig’lаnishi

Qizilcha O’tkir virusli kasallik bo’lib ,mayda dog’li toshmalar ,generallashgan limfadenopatiya ,biroz rivojlangan isitmalash va homiladorlarda homilani shikastlanishi bilan tavsiflanadi. kasallik manbai faqat odam xisoblanadi, kasallik homiladorlar uchun juda xavfli hisoblanadi. Tug’ma nuqsonli bola tug’lishiga olib keladi. Kasallik davolangandan so’ng antitanachalar umrbod saqlanib qoladi.

Klinik belgilari  Bemorning umumiy holati kam o’zgaradi shuning uchun toshma toshgandan keyin bilinadi.  Keyinchalik tana harorati ko’tariladi bosh og’rishi, bo’g’imlarda og’riq,darmonsizlik belgilari namayon bo’ladi, Ayrim holatlarda yuqoridagi belgilar bo’lmasligi ham mumkin.

Prafilaktika  Organizmni chiniqtirish,  Yaxshi ovqatlanish  Shamollagan bemorlar bilan muloqatni cheklash  Maxsus tirik vaksinalar orqali immunizatsiya qilinadi, homilador va yoshi kattalar emlanmaydi.

SUVCHECHAK  O'ziga xos suvli toshmalar bilan kechishi kuzatiladi. Suvchechak virusli tabiatga ega kasallik sanaladi. Qo'zg'atuvchi virus gerpes oilasiga mansubdir. U faqat teri hujayralari va shilliq qatlamni zararlantirish xususiyatiga ega.  Bolaning tanasiga havo yo'li orqali o'tadi. Infeksiya manbasi kasallangan inson sanalib, u bilan to'g'ri muloqot qilish shart emas. Yani ushbu virus uchuvchan hisoblanib, qo'shni xonalarga ham o'tishi mumkin.

Klinik belgilari  Yuqori tana harorati 38-39 C  Tanasida toshmalar faqat kaft va oyoq taglarida bo'lmaydi. avval ushbu toshmalar oddiy pushti tusda, no'xatdek hajmga ega bo'ladi. Va tez orada ushbu pushti toshmalar markazida suvli pufak hosil bo'ladi. U vaqt o'tib qichishishni boshlaydi. Ota-onalarning vazifasi bolani doimiy ravishda kuzatib turishdir. Chunki bola yaraning qichishiga chiday olmay, unga begona infeksiyani kiritib qo'yishi mumkin.  Pufaklar 1-2 kun saqlanib turadi. Vaqt o'tib ustida to'qish qatlam yuzaga kelishni boshlaydi. Lekin ushbu toshmalar hafta davomida toshib turishi mumkin. Har bir toshma toshish bosqichida tana harorati oshishi kuzatiladi.

VIRUSLI GEPATITLAR  Gepatit - jigarni zararlanish mexanizmlari turlicha bo’lgan viruslar (A,B,C,G,D,E,J) tomonidan keltirib chiqaradigan kasallik bo’lib jigar faoliyatini buzilishi bilan namayon bo’ladi.  Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti malumotlariga ko’ra har yili 50 mln gepatit B, 200 mln gepatit C bilan og’riydi. Bu ko’rsatkich kasallikning dolzarbligini bildiradi.

Gepatit A,E  Yuqish yo’llari fekal-oral yani og’iz orqali , suv, ovqat, maishiy muloqot orqali yuqadi nisbatan yengil formasi hisoblanadi ko’pincha 3-12 yoshdagilar kasallanadi kasalikka mavsumiylik xos bo’lib yoz-kuz oylarida ko’payadi.

Gepatit B,C  Yuqish yo’llari gematagen ya’ni virusni qonga tushushi natijasida.Qon quyilganda, onadan bolaga platsenta orqali xirurgiyada stamatalogiyada, ginekalogiyada, yaxshi sterilizatsiya qilinmagan anjomlar bilan yuqadi. Gepatit C eng og’ir kechadi.

Gepatit klinik belgilari  Gepatit yengil formalarida klinik belgilar yaqqol bo’lmasligi mumkin (gepatit A), bemorda sariqlik axlatnning och rangda bo’lishi siydikni to’qlashishi,ishtahasi yo’qligi olsizlik xos.  Og’ir turlarida (gepatit B,C,D) yuqoridagi belgilar kuchli namayon bo’ladi, ko’z konyuktivasi shilliq qavatlar gacha sarg’aygan bo’ladi

Prafilaktika va sanitariya gigiyena chora tadbirlari  Iflos qo’llar bilan ovqatlanmaslik  Sterilizatsiya qoidalariga rioya qilish  Narkomaniya ga qarshi kurashish  Kasallangan bemorlarni gospitilizatsiya qilish  Spesifik prafilaktikasi gepatitga qarshi vaksina qilinadi

Adabiyotlar 1. ,,Bolalar yuqumli kasalliklari ‘’I.A. Qosimov 2012 yil 2. ,,Infefsion kasaliklar epidemialigiyasi’’ Profesor A.A .Zokirxodjayev 2006 yil 3. ,,Kukovodstvo po infekcionim boleznyam’’ Pokrovskiy 2003 yil Internet malumotlari www.infection.ru www.CDC.com

S O G ’ B O ’ L IN G !

O'xshashlar

Yuqumli va yuqumsiz kasalliklar

Neyrodegenerativ kasalliklar. Altsgeymer

Organizmni yuqumli kasalliklardan himoya qilish

Irsiyat va irsiy kasalliklar

Jinsiy yo'l bilan yuqadigan kasalliklar