Bufer sistemalar - Tibbiyot - Slaydlar

Bufer sistemalar

Yuklangan vaqt:

08.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

752.26953125 KB

Ko'chirib olish

Bufer sistemalar

REJA • 1)Bufer sistemalarning tarkibi • 2)Odam a’zolari uchun muhim ahamiyatga ega bufer sistemalar • 3)Bufer sistemalarning tibbiyotdagi ahamiyati

1)BUFER SISTEMALARNING TARKIBI • Bufer sistemalar(buferlar) deb kislota yoki ishqor qo’shilganda ham, suyultirilganda ham vodorod ionlarning konsentratsiyasini yetarli darajada o’zgartirmay saqlab turish xossasiga ega bo’lgan sistemalarga aytiladi. Odam organizmda vodorod ionlarining konsentratsiyasi o’zgarmaydi.Biologik suyuqliklarning bu hususiyati IZOGIDRIYA deyiladi. • Bufer sistemalar (aralashmalar yoki eritmalar)tarkibi jihatdan ikki asosiy turga bo’linadi: • a) kuchsiz kislota va uning kuchli asos bilan hosil qilgan tuzi: • CH3COOH+CH3CONa -Atsetatli buffer eritma • H2CO3+NaHCO3 -Gidrokorbanatli bufer eritma • PtCOOH=PtCOONa -oqsilli bufer eritma ( Pt -protein)

. • B)kuchsiz asos va uning kuchli kislota bilan hosil qilgan tuzi: • NH4OH+NH4Cl -ammiakli bufer eritma • NaHPO4+NaH2PO4 –fosfatli bufer eritma • Organizm muhitida pH ko’rsatkichini doimiy saqlashda ko’p asosli fosfat kislota nordon tuzlarining aralashmasi-fosfatli bufer sistema eng kata ahamiyatli buffer sistemalardan biridir • Fosfat buffer sistemada NaH2PO4 kislota vazifasini , Na2HPO4 tuz vazifasini o’taydi Bufer sistemada kislota bilan umumiy anion va asos bilan umumiy kationga ega bo’lgan tuz konsentratsiyasiga ham bog’liqdir. Bu bog’liqlikni buffer sistemarning pH ini hisoblash formulasi ifodalaydi. Byfer eritmaning pH qiymatini hisoblash formulasini keltirib chiqarishni atestatli buffer eritma misolida ko’ramiz

. • Bu aralashmada quyidagicha ionlanish sodir bo’ladi: • CH3COOH CH3COO- + H Bufer aralshmadagi vodorod ionlarining konsentratsiyasi kislota molekulasining ionlanish darajasiga bog’liq . Massalar ta’siriga qonuniga ko’ra , kislotaning ionlanish doimiysini quyidagicha yozish mumkin : [H+]*[CH3COO-] K =------------------------ [CH3COOH]

. • Eritmada ionlanmagan molekulalar ko’pligini e’tiborga olib , [CH3COOH] ni kislotaning umumiy konsentratsiyasiga teng deb qabul qilamiz . • [CH3COOH]=C kislota • Eritmada CH3COONa yaxshi ionlangani uchun barcha CH3COO- ionlari tuzning ionlanishidan hosil bo’ladi . Bu ionlarning konsentratsiyasi tuzning umumiy konsentratsiyasiga teng deb qarash mumkin, ya’ni • C kislota [CH3COO-]=C TUZ u holda [H]=K ------—--------- C tuz

BUFER SISTEMALARNING TA’SIR MEXANIZMI Bufer sistemalarning vodorod ionlarining konsentratsiyasi va eritma pH ini doimiy saqlab turish hususiyati buffer ta’siri mehanizimi deyiladi. Atsetatli buferga xlorid kislota qo’shilganda HCl aralashmadagi tarkibiy qismlarning biri (CH3COONa) bilan reaksiyaga kirishadi (CH3COO-)+(Na+) + (H+) +(Cl-) (Na+)+ (Cl-) +CH3COOH Tenglamada ko’rinib turganidek, kuchli kislota ekvivalent miqdordagi kuchsiz kislota bilan almashtiriladi. Ostvaldning suyultirish qonuniga muvofiq , sirka kislota konsetratsiyasining ortishi bilan uning dissotsiyalanish darajasi pasayadi , buning natijasida esa H+ ionlaring konsentratsiyasi kam o’zgaradi . Bufer ertmaga ishqor qo’shilganda vododrod ionlaring konsentratsiyasi va pH ham kam o’zgaradi.

BUFER SIG’IMI • Bufer eritmalarning pH qiymatini saqlab turish imkoniyati cheksiz emas . Ular ma’lum bir miqdor kislota yoki asos qo’shilgandan so’ng pH qiymatini o’zgartiradi. Bufer eritmaning bu xossasi buffer sig’imi bilan baholanadi. • BUFER SIG’IMI- 1 litr buffer eritmaning pH qiymatini bir birlikka o’zgartirish uchun qo’shilishi kerak bo’lgan kuchli kislota yoki asosning moldagi miqdori bilan o’lchanadi: C Bu yerda B- buffer sig’imi;C-kuchli kislota yoki B=-------------- asosning miqdori; pH 0 –eritmaning dastlabkisi va; pH 1 - pH 0 pH1-kis. Yoki asos qo’shilgandan keying vodorod ko’rsatgich

2)ODAM A’ZOLARI UCHUN MUHIM AHAMIYATGA EGA BUFFER SISTEMALAR • Odam a’zolari uchun asosan gidrokarbonatli , gemoglobinli, fosfatli va oqsil buffer sistemalari muhim ahamiyatga ega . • Gidrokarbonatli buffer asosan hujayra tashqarisidagi buferdir . U karbonat kislota va natriy gidrokarbanat ( yoki KHCO3) dan tashkil topgan bo’lib , qonning kuchli buffer sistemasi hisoblanadi . Qonning umumiy buffer ta’sirining deyarli 10% gidrokarbanatli buferga to’g’ri keladi . Qon pH ining normal qiymatida , ya’ni pH=7,4 da , gidrokarbonat buffer sistemasining tarkiblar nisbati H2CO3:NaHCO3=1:20 ni tashkil etadi. Gidrokorbanat ionlari ko’rinishida mavjud bo’lgan CO2 ning hajmiy ulushi qonning ishqoriy zaxirasi deyiladi va odatda 50-70 % ni tashkil etadi.

.• Fosfatli buffer Sistema to’qima va ba’zi biologic suyuqliklarning buffer sistemasi asosini tashkil etadi . Fosfatlarning qondagi konsetratsiyasi korbanatlarga nisbatan kamroq , shuning uchun bu buffer sistemaning samaraligi qonda past , umumiy qon buffer ta’sirining taxminan 1% ini tashkil etadi. Bu buffer ortofosfat kislotaning birlamchi va ikkilamchi tuz aralashmasidan iborat . Bu tuzlarning qanday nisbatlarda bo’lishiga qarab 5,90 dan 7,80 gacha turli pH dagi buffer aralshmalarni olish mumkin. Fosfatli buffer sistemalar labaratoriya amaliyotida ko’p ishlatiladi , chunki ularning pH qiymatlari fiziologik jihatdan eng muhim reaksiya muhitining qiymatlariga to’g’ri keladi. Ikkala tarkibiy qismi ham kuchli elektiridlardir, biroq kuchsiz kislota va alarming asoslar bilan hosil qilgan tuzlardan tashkil topgan buffer sistemalarga qo’yiladigan talablarga javob beradi • Fofatli buferning ta’sir mexanizmi atsetatli bufer ta;siriga o’xshash.

OQSIL BUFER • Protein (oqsil) buffer sitemasi qon zardobidagi kislota-asos muvozanatini saqlashda yuqorida keltirilgan bufer sistemalarga nisbatan kamroq ahamiyatga ega . Hujayra va to’qimalar oqsil borligi uchun ma’lum miqdordagi kislota va ishqorni neytrallaydi. Oqsil molekulalari tarkibidagi karboksil va aminoguruhlar hisobiga ko’p negizli kislota va asos (amfolit) xususiyatiga ega bo’ladi . Bu guruhlar gidrofil bo’lib , asosan oqsillarning sirtida yig’iladi H2N COOH H3N COO- H2N OQSIL COOH H3N OQSIL COO- H2N COOH H3N COO-

3)BUFER SISTEMALARNING TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI • Organizmning H+ ionlarinikonsentratsiyasining ma’lum qiymat chegaralarida saqlay olish qobiliyati kamayganda kislota-asos muvozanati buziladi va natijada atsidoz yoki alkaloz holatlari kuzatiladi. Kislota –asos muvozanat qiymatlarining fiziologik ko’rsatkich kattaliklaridan chetlatish turli sabablarga ko’ra kelib chiqishi mumkin . Ushbu sabablarni umumlashtirilgan holda 3 turga bo’lish mumkin : 1)o’pkadan CO2 ajralib chiqarish jarayoninig buzilishi; 2)Metabolizm jarayonlaring o’zgarishi natijasida ko’p miqdorda kislota yoki asos xossali moddalarning hosil bo’lishi; 3)Kislota yoki asos xossasiga ega bo;lgan moddlarning buyrak orqali tashqi muhitga chiqarib yuborilishining buzilishi.

. Respirator yoki nafas atsidozi organizm uchun eng xavfli bo’lgan kislota-asos muvozanatining buzilishiga olib keladi . Uning kelib chiqishiga nafas olishning bir daqiqadagi umumiy hajmining kamayishi sabab bo’ladi va qator kasalliklar (bronxit, bronxial bog’ma (astma ), o;pka emfizemasi va atalektaza , mexanik tabiatli asfiksiya , qon aylanishining susayishi va h.) natijasida shakllanadi. Bu holat alveolalardagi gaz diffuziyasi bo’lganda ham kelib chiqadi. Bunday holatlarni keltirib chiqaradigan kasalliklarga surunkali siffuz intersial fibroz , o’pka sarkoidozi , berillioz, asbestos va boshqalarni misol tariqasida keltirish mumkin. Norespirator yoki metabolic atsidoz modda almashinuv jaryonlarining buzilishi hisobiga kelib chiqadi. Metabolitikatsidozda hujayralararo suyuqlikdagi asos tabiatli moddalar kamayib ketadi. Nafas alkalozi o’pkalarning giperventilatsiyasi keskin ortishi hisobiga CO2 ning organizmdan tez va ko’p miqdorda chiqib ketishi orqali shakllanadi

.• Bu kasallik yuqumli kasalliklar oqibatidadagi bezgak tutish (qaltirash), o’tkir va surunkali gepatitlar , jigar komasi, qonga ishqoriy moddalar kiritilishi orqali kelib chiqadi. Metabolik alkaloz organizmdagi kislotali moddalrni ko’p yo’qotilishi hisobiga hosil bo’ladi. Natijada hujayralararo suyuqlikda asos tabiatli moddalarning miqdori ortib ketadi. Ortib ketgan asos tabiatli moddalar yoki organizmga su’niy ravishda kiritilgan ishqoriy moddalar H2CO3 bilan ta’sirlashib , ishqoriy manba miqdorini ko’payishiga sabab bo’ladi. Natijada eritrositlarda qon zardobiga HCO3- ,CL- ionlari o’ta boshlaydi. O’pkadagi havo almashinuvi jarayoni susayganda hamda HCO3- miqdori ortganda qondagi H2CO3 ning konsentratsiyasi ko’payadi.

OSHQOZON SHIR ASI PH QIYMATI O’ZGARISHI HISOBIGA PATOLOGIK HOLAT VA KASALLIKLAR Oshqozon shirasi kislotaligi Patalogik holatlar Kasallik turlar pH<1 Giperxlorgidriya Giperatsid(ko’p kislotali) gastrit oshqozon va ichak yara (yazva) kasalligini keltirib chiqaradi pH=3-5 Gipoxlorgidriya Gipoatsid (kam kislotali) gastrit pH=5-7 Axlorgidriya Shira tarkibida HCl bo’lmaydi pH>5-7 Axiliya Shira tarkibida HCl va pepsin bo’lmaydi (oshqozon saratoni)

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT Kurashayapsizmi yengilishingiz mumkin, Kurashmayapsizmi – demak, yengilib bo’lgansiz… Hech qachon kurashishdan to’xtamang!

O'xshashlar

Ichki muhit, Qon sistemasiga kirish

Qon fiziologiyasi 2

Inson salomatligi

Patologik fiziologiya

Orayliq nerv sistemasin paseytiwshi ha’zirgi kunde qollanilatugin dari zatlar farmakologiyasi