Bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasi - Tibbiyot - Slaydlar

Bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasi

Yuklangan vaqt:

18.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45.712890625 KB

Ko'chirib olish

Bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasi Reja: 1. Bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasining mohiyati. 2. BGAR ning komponentlarini tayyorlash. 3. Bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasining asosiy tajribasini qo’yish.

1. Bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasi (BGAR) virusologiya tekshiruvlarida keng qo’llanilmoqda. Reaksiyaning mohiyati shundan iboratki, eritrotsitlar yuzasiga oldindan shimdirilgan antigenlar o’ziga gomologik zardob (antitelo) bilan uchrashsa, agglyutinatsiyalanish qobiliyatiga ega bo’ladi. Bu fenomen ushbu usulda antitelolarni topish va titrlashga asoslangan. Eritrotsitlar bu erda spetsifik determinantlarni tashuvchi vazifani o’taydi va ularning agglyutinatsiyasi antigen-antitelo reaksiyasi natijasida sodir bo’ladi va bu hol o’zining cho’kmasiga asosan ko’zga yaqqol ko’rinadi. Shu tufayli BGAR spetsifik bo’lgan serologik reaksiya hisoblanadi (1-rasm). BGAR ni GAR dan farqlash kerak. GAR da eritrotsitlarni bir biriga yopishishi (agglyutinatsiyasi) uning retseptorlari virus retseptorlari bilan o’zaro ta’siri natijasida yuzaga keladi (2-rasm). Antigen shimdirilgan qon zardobidagi Eritrotsitlarning eritrotsitlar (antigenli antitelo agglyutinatsiyasi eritrotsitar diagnostikum) Eritrotsitlar viruslarning Eritrotsitlarning virionlari agglyutinatsiyasi. 2-rasm.Gemagglyutinatsiya reaksiyasining tasviri.

BGAR da esa, agglyutinatsiyani antigen+antitelo kompleksi yuzaga keltiradi. 40-yillarning oxirida bakterial kasalliklarni aniqlashda BGAR ni birinchi bor tavsiya qilishgan. Virus antigenlari bilan BGAR birinchi bo’lib Bernet va Andersen (1946) bayon qilishgan. Keyingi rivojlanishni Boyden (1951) ishlatiladigan eritrotsitlarga tanin bilan ishlov berish usulini joriy qilgandan so’ng davom etkazdi. BGAR ning boshqa xili 1956 yilda tavsiya qilingan. Bunda eritrotsitlarning yuzasiga antitelolar shimdiriladi va ular o’zining gomologik antigenlari ta’sirida gemagglyutinatsiyaga uchrab o’ziga xos cho’kma hosil qiladi. Antitelo bilan sensibilizatsiyalangan eritrotsitlarni qo’llash har xil materiallardagi antigenlarni tez topishga imkon yaratadi. Eritrotsitlar yuzasiga mustahkam yopishtirilgan antigenlarni eritrotsitar antigenli diagnostikmlar yoki eritrotsitga sensibilizatsiyalangan antitelolar deb ataladi. Bu ikki muhim usulga asoslangan BGAR ning modifikatsiyalari virusologiyada juda keng qo’llaniladi. U quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi: a)sensibilizatsiyalangan eritrotsitlarni tayyorlash (eritrotsitlarni tayyorlash, ularni fiksatsiyalash, taninlash va sensibilizatsiyalash). b)BGAR ning asosiy tajribasini qo’yish. Odatda, veterinariya laboratoriyasida faqat asosiy tajriba qo’yiladi, sensibilizatsiya-langan eritrotsitlarni tayyorlash esa biologik ishlab chiqarish fabrikalarida olib boriladi. 2. Sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar (eritrotsitar diagnostikumlar) tayyorlash jarayoni quyidagilarni o’z ichigqa oladi: 1. Eritrotsitlarni tayyorlash. Bu maqsad uchun qo’y va odam eritrotsitlari keng qo’llaniladi.

Hozirgi vaqtda bu maqsad uchun parrandalarning eritrotsitlari (tovuq, kurka, o’rdak) ko’p qo’llaniladi, chunki ulardan tayyorlangan diagnostikumlar tez cho’kmaga tushadi bu esa sezgirlikni yo’qotmasdan tekshirish muddatini qisqartiradi. Tegishli turdagi hayvondan umumiy usul bilan qon olinadi. Fibrinsizlantirilgan qon sentrifuga yordamida uch marta natriy xlorning izotonik eritmasi bilan yuviladi. 2. Eritrotsitlarni fiksatsiyalash. Fiksatsiyalangan eritrotsitlarni xususiyati shundaki, ular uzoq vaqt suspenziyalarda gemolizga uchramasdan saqlanadi. Eritrotsitlarni fiksatsiyalash uchun ko’pincha formal’degid, glutarli yoki akrilli al’degidlar ko’p ishlatiladi. Fiksatsiyalash usuli xilma- xil. Ulardan birida; 50% yuvilgan eritrotsitlarning aralashmasi, bir xil hajmdagi 50% formalin bilan qo’shiladi va 37 0 C 2 soatlik kontaktda vaqti-vaqti bilan eritrotsitlar aralashtirilib 3 marta 0,15 NaCL (pH 7,2) eritmasida yuviladi. 3. Eritrotsitlarni taninlash. Eritrotsitlarga taninning ta’sir mexanizmi kam o’rganilgan. Biroq bunda asosiy maqsadga erishiladi-taninlangan eritrotsitlar katta hajmdagi oqsillarni shimish qobiliyatiga ega bo’ladi. Formalinlangan eritrotsitlarni taninlash bir xil hajmdagi 3% li eritrotsitlarni taninning (1:20000) eritmasiga qo’shish yo’li bilan 37 o C haroratda 10-15 daqiqali kontaktdan so’ng sentrifugalanib, cho’kma uch karra (pH 7,2) fosfat buferi bilan yuviladi. 4.Eritrotsitlarni sensibilizatsiyalash. Eritrotsitlarning 0,15 M fosfat buferidagi (pH 6,4) 10% konsentratsiyadagisi teng hajmdagi virus saqlovchi suyuqlik bilan aralashtiriladi. Aralashma 37 o C 60 daqiqa ushlanadi, vaqti vaqti bilan chayqatiladi, so’ng sentrifugalanadi va 2-3 marta yuviladi. Sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar cho’kmasini 1%-li konsentratsiyagacha suyultirib quyonning 1% normal zardobini saqlovchi pH (7,2) bo’lgan fosfat bufer eritmasida stabillanadi. Shu yo’l bilan sensibilizatsiyalanib olingan eritrotsitlar BGAR uchun ishlatiladi. Shuni aytish kerakki, har qaysi virus antigenlari bilan eritrotsitlarni sensibilizatsiyalash jarayoni har-xil bo’ladi; uning optimal variantlari sinov tajribalarida ma’lum bo’ladi. 2. BGAR ning asosiy tajribasini qo’yish: Reaksiya probirkalarda yoki pleksiglas panellarning chuqurchalarida qo’yiladi. So’ngi paytlarda BGAR ning mikro usuli Takachi (60-rasm) yoki Titertek apparatlari yordamida qo’yiladi. Tekshiriladigan va nazorat zardoblar 56 o C 30 daqiqa qizdiriladi. Tekshiriladigan

zardob 0,2 ml hajmda quyonning 1% normal zardobini saqlovchi fiziologik eritmada (pH 7,2-7,4) ikki karrali suyultiriladi, so’ngra zardobning har-qaysi suyultirilganiga, 0,2 ml antigen bilan sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar qo’shiladi. Aralashma chayqatilib xona haroratida saqlanadi. Nazoratdagi eritrotsitlarning cho’kishiga qarab 2-3 soatdan so’ng natija hisoblanadi. Tajriba quyidagi nazoratlar bilan olib boriladi: 1)eritrotsitar antigenni (sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar+1% quyon zardobi qo’shilgan fiziologik eritma) kutilmaganda gemagglyutinatsiyaga uchrashini nazorat qilish; 2)sensibilizatsiyalangan eritrotsitlarni (sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar+musbat zardob) aktivligini aniqlash uchun; 3)sensibilizatsiyalangan eritrotsitlarni (sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar+normal zardob) spetsifikligini aniqlash bo’yicha; 4)zardoblarda spetsifik bo’lmagan gemagglyutininlarni yo’qligi (tekshiriluvchi zardob + sensibilizatsiyalanmagan eritrotsitlar) bo’yicha. Reaksiyaning natijasi to’rt balli shkala bo’yicha baholanadi; (+++)-agglyutinatsiyalangan eritrotsitlar chetlari notekis “soyabon” hosil qiladi; (++)-agglyutinatsiyalangan eritrotsitlar atrofida, agglyutina-tsiyalanmagan eritrotsitlardan ingichka halqa hosil bo’ladi. (+)-agglyutinatsiyalangan eritrotsitlar atrofida agglyutinatsi-yalanmagan eritrotsitlardan keng halqa hosil bo’ladi. (-)-eritrotsitlar disksimon cho’kma hosil qiladi-natijasi manfiy. Reaksiyaning musbat natijasida agglyutinatsiyalangan eritro-tsitlar probirka yoki chuqurcha tubiga tekis tarqalib soyabonsimon cho’kma hosil qiladi. Agglyutinatsiya yuz bermaganda aniq natija olinadi: tekshiriluvchi zardob sensibilizatsiyalanmagan eritrotsitlar bilan, eritrotsitar diagnostikum avvaldan manfiy zardob bilan, musbat natija berganda, zardobdagi antitelolarning titri uning yuqori suyultirilgani sensibilizatsiyalangan eritrotsitlarni agglyutinatsi-yalay olishi qabul qilingan (13-jadvaldagi BGAR ning sxemasiga qarang). Hozirgi vaqtda mamlakatimizning veterinariya biologik sanoati yuqumli rinotraxeit, oqsil va yirik shoxli hayvonlarning adenovirus kasalliklariga eritrotsitar diagnostikumlar to’plamini chiqarmoqda.

Har bir to’plam laboratoriya sharoitida ishlatish uchun qo’llanma bilan ta’minlangan. Shunday qilib, BAGR quyidagi diagnostik masalalarni echa oladi: a)zardobdagi antiteloni topadi va uning titrini aniqlaydi. Buning uchun virus bilan sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar ishlatiladi; b)virus antigenini topadi va farqlaydi. Buning uchun antitelolar bilan sensibilizatsiyalangan eritrotsitlar ishlatiladi. BGAR ning xususiyati: juda sezgir (ko’rsatkichi bo’yicha DPR, KBR dan oldinda turadi va immunoferment usuliga yaqin) qo’yish texnikasi oddiy va 2-3 soatdan so’ng javobi tayyor bo’ladi. Ammo kamchiliklardan xoli han emas. Bu stabilli eritrotsitar diagnostikimlarni tayyorlashdagi qiyinchilik bilan bog’liq (komponentlar nihoyatda toza bo’lishi kerak va har qaysi virus uchun alohida sensibilizatsiya tartibini belgilash kerak.

Asosiy adabiyotlar 1. Вербицкий А.А., Алешкевич В.Н и др. Микробиология и иммунология. Учебное пособие Минск-2019. 2. Salimov X. va boshqalar. Epizootologiya. Darslik. Toshkent, 2016 yil . Xorijiy adabiyotlar 1. Fenner’s. Veterinary Virology (United States of America 2016 year). 2. M.Jackson Veterinary clinical pathology. America 2010 year. Qo’shimcha adabiyotlar 1. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b. 2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.“O’zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b. 3 . Bazarov X.K., Abdulakimova A.B. Veterinariya virusologiyasidan o ’ quv qo ’ llanma. Samarqand 2016 y. 4. Самуйленко А.Я., “Инфекционная патология животных” Том 1 Москва 2009. 5. Петров Р.В. Иммунология. Учебник. Москва 1983 й Internet saytlari : 1 . www.Ziyo.net.uz . 2. www.vetjurnal.uz 3. www.sea@mail.net21 4. www.veterinariy.actavis 5. www. fvat@.academy.uzsci.net

O'xshashlar

Gemagglyutinatsiya reaksiyasi

Agglutinatsiya reaksiyasi

Immunofluoressensiya reaksiyasi

Gemadsorbsiya reaksiyasi va gemadsorbsiyani to’xtatish reaksiyasi

Gemagglyutinatsiyani to’xtatish reaksiyasi