Xofiz Tanish Buxoriy “Sharafnomayi shohiy” asari - Tarix - Slaydlar

Xofiz Tanish Buxoriy “Sharafnomayi shohiy” asari

Yuklangan vaqt:

06.12.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

580.53125 KB

Ko'chirib olish

XOFIZ TANISH BUXORIY “SHARAFNOMAYI SHOHIY”ASARI

Reja:  KIRISH  1. Xofiz Tanish Buxoriy hayoti va ijodi  2. Sharafnomayi Shohiy asari haqida  3. Sharafnomayi Shohiy asarini o’rganilishi  Xulosa  Foydalanilgan adabiyotlar

 "Abdullanoma" yoki "Sharafnomayi shohiy" asarining muallifi XVI asrdayashab ijod qilgan. U Buxorolik shoir va tarixchi olim Hofiz Tanish Buxoriydir. U 1549 - yil mansabdor oilada tug'uladi va otasi Mir Muhammad al - Buxoriy xonlikning nufuzli kishilaridan biri bo'lib, 1550 - yil Koshg'arga ketib o'sha yerdavafot etadi. Hofiz Tanish Buxoriy esa o'z davrining ma lumotli kishilaridan bo'lib, u 1584 - yil Abdullaxonning amaldorlaridan biri Qulbobo ko'kaldoshning tavsiyasibilan hukumdorning xizmatiga shaxsiy vogeanavis, tarixchi bo'lib o'tadi.

 Hofiz Tanish Buxoriy "Abdullanoma" yoki "Sharafnomayi shohiy " asari bilan tarixda golgan shasdir. Kitobda O'zbekiston, Oozog'iston, shuningdek Afg'oniston va Eronning XVI asrdagi itimoiy - siyosiy tarixi ham bayon gilingan bo'lib, bu xalqlar o'rtasidagi madaniy, siyosiy, savdo, diplomatik munosabatlar hagida qimmatli ma'lumotlar keltirib o'tadi. Undan tashgari, asarda Buxoro xonligi bilan Eron, Hindiston, Qosh'ar va Rossiya o'rtasidagi munosabatlar hagida ham ma'lumotlar keltirib o'tadi. Hofiz Tanish Buxoriy asarini XVI asrning 80 yillarida yozib tugallaganligi hagida zamondoshlaridan Mutribiy aytib o'tadi. Shuningdek Mutribiy bu asarning oxirgi qismini xonning buyrug'i bilan gozi Poyanda Zominiy yozgan debkeltirib o'tadi.

 "Sharafnomayi shohiy" da Firdavsiy, Rudakiy, Sa'diy, Kamoliddin Binoiy,Mushfiqiy, "Qur'oni karim" oyatlari va shunga o'xshagan buyk shaxslarning she'riyparchalari keltirilgan. Kitobda siyosiy voqealar bilan birga ijtimoiy - igtisodiymavzularga doir ma lumotlar ham keltirib o'tilgan. Shu jumladan solig, igto,suyurg'ol, xiroj, ixrijot, tog"ar, kabi davlat tayanch birliklari ham keltirib o'tilgan.

 Ushbu asarning go'lyozma nusxalari ko'p, asl matinning uchdan ikki qismi Sank- Peturburglik olima M. Salohutdinova ruscha tarjimasi bilan chop tgan. Kitob 1942 -1952 - yillari Sodiq Mirzayev va oxirgi gismi Yu. Hakimjanovlar tomonidan 60 -yillar o'zbek tiliga tarjima qilindi. Biroq 1- 2 - jildlari zarur tuzatishlar, tadqiqotizohlari bilan 1966 va 1969 - yillarda B. Ahmidov tomonidan chop etilgan. 3 - 4 - jildlarini 1995 - 1997 - villarda chop etadi.

 "Abdullanoma" ning ikkinchi kitobida Movoraunnahr va Dashti Qipchoqda to'rtyil 1579 - 1583 - yillarda bo'lib o'tgan siyosiy vogealar hamda AbdullaxonningBadaxshon, Ko'lob, Hirotni buysundirishi bilan bog 'lig vogealar hagida ma'lumotlarkeltirib o'tilgan. Bizga ma'lumki, Abdullaxon 1567 - 1576 - yillari og'ir kurashlardanso'ng, Movoraunnahrni batomom birlashtirishga muvofig bo'ladi. Shu o'rindamustagil markaziy davlat aparatini o'matishga muvofiq bo'ladi. Oradan ko'p vagto'tmay, 1579 - yil noyabr oyi o'italarida Sirdaryoning shimoliy tomonidagi yerlariya'ni, Toshkent, Turkiston, Sabron, Sayram viloyatlarini ham Buxoro xonliginingtarkibiga kiritish uchun astoydila harakat qiladi. Jumladan bu urush to'rt yil davometadi, shu davr mobaynida Abdulaxon bu hududlarga olti martadan hujum qilgan edi.

 "Abdullanoma" ning Sodiq Mirzayev tarjimasiga asos bo'lgan nusxasi(O'zbekiston Fanlar akadimiyasi Sharqshunoslik instituti, inv. No2207) to'ligbo'Imay, 1583-yil voqealari bilan tugallangan, jumladan asarning sank - Peturburg,Boku va Dushambada saqlanadigan nusxalari 1584 - 1588-villar vogealarini ham o'zichiga oladi. Asarning 1584 - 1588 - yillarda Badaxshon, Ko'lob va HirotningBuxoro xonligi qo'shib olinishi, movoraunnahr va Xorazmning ana shu yillarichidagi ijtimoiy - siyosiy ahvolinio'z ichiga olgan qismi Sank - Peturburg va Bokunusxalari asosida arab va fors tiliga Yunisxoja Hakimjonov tarjima qilgan.

 Hofizi Tanish Buxoriyning gachon vafot etgani ma'lum emas. Mashhuradabiyotshunos olim va shoir Mutribiy "Tazkirat ush-shuaro" asarida "Janobi HofiziTanish ulamo jumlasidandir. Maleho Samarqandiyning ma'lumoticha Hofiz TanishBuxoriyni 1589 - yil xotini tomonidan zaharlab o'ldirilgan. U Mahdumiy Hasanhojaning tazkirasida tilga olinadi. Yugorida zikr etilgan Hofizining og a-inilari uningvafotidan keyin xotini qandaydir jinoyat qilganlikda ayblab unga da vogar bo'lganlarva oliy farmonga ko'ra uning Buxoro minorasidan tashlab yuborilishiga erishganlar,degan mish-mishlar bor" deb yozgan. Lekin uning Abdullaxon vafoti (1006/1598)dan so'ng Ashtarxoniylar sulolasidan bo'lgan Imomgulixon (1611 -1642) sarovidayashaganligi va unga atab 7200 misradan ortiq she'r yozganligi ham ma'lum.

 L.A.Zimin ning tarjimasi esa Uminyakovning bso'zlariga garaganda, 1918 - yiliToshkentda chop etilgan. Lekin olimlaring tezlikda O'zbekistonga kelishi natijasidabu ish to'xtab goldi., 1924 - yil Bartold Ziminning tarjimasini matrealllarini toplab,nashr qilish kerakliginin aytadi. Sodiq Mirzaev, M.A.Salohiddinovalar asarningtortdan bir gismini rus va o'zbek tillariga tarjima qilganlar.

 Xulosa: Asarda "Sharafnomayi shohiy" muallifning rejasiga ko'ra asar muqaddima, ikki qism yoki maqola va xotimadan iborat qilib yozishni xohlagan. Muqaddimada Allohning madhu va hamdu sanosi, homiy, hukumdor Abdullaxoning shaniga aytiladigan tavsiflar, Abdullaxonning ota bobolari, qadimda Markaziy Osiyoda hukumronliki qilgan turk – mo’g’ul qavmlari, Chingizxon va uning avlodlari haqida ma’lumot keltirgan. Birinchi maqolada Movoraunnahrda 1533 – 1583 – yillarda sodir bo’lgan voqealar keltirilgan.

 Foydalanilgan adabiyotlar  1. Ahmedov. O'zbek ulusi. Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi. Nur. T. 1992. 146 b.  2. Hofiz Tanish Buxoriy Abdullanoma tarj. II tom Sharq. T. 2000. 288 b  3. Alimova Markaziy Osiyo xalqlari tarixi TDSHI qo'llanma T. 2009.

O'xshashlar

Ustrushona Shayboniylar davrida

O‘zbekiston tarixi

Ubaydullaxonning markazlashtirish siyosati

Buxoro xonligida sud - huquq tizimi

Imom al-Buxoriy majmuasi