Ubaydullaxonning markazlashtirish siyosati - Tarix - Slaydlar

Ubaydullaxonning markazlashtirish siyosati

Yuklangan vaqt:

26.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4976.685546875 KB

Ko'chirib olish

Ubaydullaxonning markazlashtirish siyosati

Reja:  1. Shayboniylar davriga oid manba va ularning o’rganilishi  2. Ubaydullaxon- Buxoro hukmdori  3. Ubaydullaxonning markazlashtirish siyosati  4. Mavzu yuzasidan Klaster  5. Tayanch tushuncha va atamalar

".  "Abdullanoma", "Sharafnomai shohiy" – Movarounnahrning 16- asrdagi tarixiga bagʻishlangan tarixiy asar. Hofiz Tanish Buxoriy tomonidan 1584 – 90 yillar oraligʻida fors tilida yozilgan.  Asar Buxoro hukmdori Abdullaxon II ga bagʻishlanib, "Sharafnomai shohiy" va qisqartirilgan ayrim nusxalari "Zafarnomai Abdullaxon" nomlari bilan ham ataladi. "Abdullanoma." nazm aralash kofiyalangan nasr bilan yozilgan

 Shayboniynoma — oʻzbek xoni Muhammad Shayboniy tarixi toʻgʻrisida tarixiy-jangnoma doston. Oʻzbek tarixchisi va shoiri, Muxammad Solihning asari. Turkiy tilda (chigʻatoy yoki eski oʻzbek tilida) yozilgan.  Asar 1506—1507-yillarda yozilgan. Doston Muhammad Shayboniyning harbiy yurishlari tasviriga bagʻishlangan.  Dostonda XVI asrning boshlaridagi Markaziy Osiyo xalqlarining turmush tarzi, kasb-kori, harbiy hunariga doir qiziqarli maʼlumotlar ham mavjud. Dostonda Sulton Mahmud, Temur Sulton, Bobur, Husayn Boyqaro, Boqi Tarxon, Sulton Ali, Badiuzzamon singari oʻnlab tarixiy siymolar ham tasvirlangan

 Shayboniynoma — tarixiy asar. Shayboniylar tarixiga oid dastlabki manbalar jumlasiga kiradi. Fors tilida yozilgan.  Asar Kamoliddin Binoiy tomonidan Muhammad Shayboniy davrida, uning xizmatida boʻlgan paytida, 1505—1507- yillarda xon hamda uning oʻgʻli nazorati ostida bitilgan. Asarda Muhammad Shayboniyning tavallud kunidan boshlab to 1505-yilgacha, yaʼni uning Movarounnahr va Xorazmni boʻysundirishga qadar boʻlib oʻtgan voqealar hikoya qilinadi[1].

Mehmonnomayi Buxoro — tarixiy asar. XVI asr boshlarida Movarounnahr va Xurosonda kechgan harbiy-siyosiy jarayonlar tarixini yozgan. Fors tilida yozilgan[1]. Asar Fazlulloh ibn Roʻzbehxon tomonidan 1509-yilda yozilgan. Fazlulloh ibn Roʻzbehxon Muhammad Shayboniy hayotining oxirgi 5—6 yilida u bilan birga yurib, unga hamrohlik qilgan, mashvaratlar va harbiy yurishlarning deyarli barchasida ishtirok etgan hamda koʻrgan-bilganlarini mazkur asariga kiritgan[1].

• Ubaydullaxon — oʻzbek hukmdori, shayboniylar sulolasi vakili, 1533–1540- yillarda Buxoro xonligini boshqargan. Shayboniyxon halok boʻlgach, uning oʻrniga amakisi Koʻchkunchixon taxtga oʻtirdi. Koʻchkinchixondan soʻng taxtga oʻgʻli Abu Said (1530– 1533) oʻtirdi. Undan keyin esa hukmdorlik Shayboniyxonning ukasi Mahmud Sultonning oʻgʻli Ubaydullaxon (1533–1540) qoʻliga oʻtdi . Ubaydullaxon 1533-1540 Abdulazizxon15301533 Ko’chkunchixon 1510-30 Shayboniyx on 1500- 1510 01 28 26 1A 24 09 1A1B

Ubaydullaxon Buxoro xoni  Ubaydullaxon — oʻzbek hukmdori, shayboniylar sulolasi vakili, 1533–1540- yillarda Buxoro xonligini boshqargan. Shayboniyxon halok boʻlgach, uning oʻrniga amakisi Koʻchkunchixon taxtga oʻtirdi. Koʻchkinchixondan soʻng taxtga oʻgʻli Abu Said (1530–1533) oʻtirdi. Undan keyin esa hukmdorlik Shayboniyxonning ukasi Mahmud Sultonning oʻgʻli Ubaydullaxon (1533–1540) qoʻliga oʻtdi

 U turkiy tilda Qur’onga sharh yozgan. U Buxoroda miniatyurada o’ziga xos Buxoro uslubi yaratilgan birinchi haqiqiy kitobxonaning asoschisi hisoblanadi. Ubaydullaxon vorislari davrida ishlab chiqilgan va Buxoro maktabi deb nomlangan. Uning "Devon-i Ubaydi" (qo’lyozma Londonda, Britaniya muzeyida saqlanadi) she’riy t’oplami bor. Ubaydullaxon arab, fors va turkiy tillarda ijod qilgan.

 Ubaydullaxon oʻzbek va fors adabiyotidagi yirik ruboiynavislardan hisoblanadi. Uning bu 2 tildagi ruboiylari 850 ga yaqin. Xususan, oʻzbek adabiyotida ruboiyning Boburdan keyingi taraqqiyoti Ubaydullaxon nomi bilan bogʻliq. Shoir sheʼrlarida oʻzbek tilining boy imkoniyatlaridan, uziga xos xususiyatlaridan mahorat bilan foydalangan.

O Ubaydullaxon poytaxtni Samarqanddan Buxoroga koʻchirtirdi. Ubaydullaxon Buxoroga ota-meros mulk deb qarar edi, chunki Shayboniyxon hayotligidayoq Buxoro hokimligini ukasi Mahmud Sulton Ubaydullaxonning otasiga bergan edi. Shu tariqa, shayboniylarning Movarounnahrda tashkil etgan davlati endilikda rasmiy ravishda Buxoro xonligi deb ataladigan boʻldi.

Ubaydullaxon siyosatining ahamiyati  Ubaydullaxonning tariximizdagi xizmatlari katta. Avvalo, u Ismoil Safaviy va qizilboshlarning hujumlarini bartaraf etib, Movarounnahrni ularning harbiy-siyosiy tazyiqlaridan saqlab qoldi. Ubaydullaxon hukmronligi davrida Buxoroning markaz sifatidagi nufuzi har tomonlama oʻsdi. Ubaydullaxon oʻz davlatining chegarasini Shayboniyxon davridagi sarhadlarda qayta tiklashga harakat qildi. U Hirotni ishgʻol etgan, qizilboshlarni bir necha marta magʻlubiyatga uchratgan edi. Ayni paytda u mamlakat ichkarisidagi oʻzaro kurash va tarqoqlikka barham berdi. Ubaydullaxon vafot etgach, ichki ziddiyatlar yana kuchaydi.

 Ubaydullaxon hukmronligi davrida Buxoroning siyosiy, iqtisodiy va madaniy markaz sifatidagi mavkei kuchaydi. Buxoroda Mir Arab madrasasi, Mirak Sayd Gʻiyos bogʻi, Koʻhak (Zarafshon) daryosi ustida Mehtar Qosim koʻprigi va b. inshootlar qurildi

 Ubaydullaxon Buxoro yaqinida joylashgan Bahouddin majmuasidagi Daxmai shohon (Shohlar daxmasi)dagi shayboniylar xilxonasida dafn etilgan. Ubaydullaxon kulliyoti yagona nusxada O‘zbekiston FA Sharqshunoslik institutining qo‘lyozmalar fondida, «Devoni Ubaydulloxon» qo‘lyozmasi Turkiyaning Nuri Usmoniya kutubxonasida, «Masoil us- salot» nomli terma bayozi Ko‘niyodagi Izzatquyun xususiy kutubxonasida saqlanadi.

Ubaydullaxo nSiyosiy tarqiqlikni oldini oladi Chegaralarni kengaytirad Mamlakat Buxoro Xonligi deb ataladiPoytaxtni Samarqandda n Buxoroga ko’chiradi

Ubaydullaxonning tariximizdagi xizmati Ismoil Safaviy qo’shinining hujumlarini bartaraf etib, Movarounnahrni ularning tazyiqlaridan xalos etadi Ubaydullaxon Hirotni egallagan Eron qo’shinini bir necha marta mag’lub etadi. Buxoro xonligining Shayboniy davridagi chegaralariga qaytaradi Ubaydullaxo n Ismoil Safaviy

 Ubaydullaxonning 1524-1529 yillarda Xurosonga yurishi bevosita din peshvolari tashabbusi bilan tashkil etilgan. Chunki bu davrda Xuroson Eron safaviylari (shia mazxabdagilar) qo’l ostida bo’lib, Hirotga yurish qilib shialar hukmronligigiga chek qo’yishga undagandilar. Bundan ko’rinadiki , bu davrda nafaqat Jo’ybor shayxlari, balki boshqa diniy ulamolar ham xonlikdagi Harbiy siyosiy jarayonlarda faol ishtirok etishgan .

Glossary  SULTONOBOD- Buxoroning shimoliy tarafida joylashgan obod qishloq . Shu nomli ariq bo’yida joylashgan  CHAXOR MINOR – CHOR MINOR Zarafshon daryosida Shayboniyxon tomonidan qurilgan ravoq yonidagi ko’prik shunday atalgan.  XARZIYLAR – munchoq marjon shunga o’xshash ziynat buyumlarini sotuvchi xorijiy savdogarlar  SARZANISH – koyish , sazo berish , tanbeh, haqorat  INOYATNOMA – podshoh xonlaridan , shuningdek ulug’ mansabdor kishilardan kelgan va unda ma’lum iltifot bayon qilingan quvonchilik maktubi

 ISTIXON – Yaxshilik bilan eslash , birov xususida yaxshi xotirada bo’lish  PIRI TURK – Xoja Ahmad Yassaviy Yassaviya tariqatining asoschisi va tasavvufiy shoir  ANKABUT – o’rgimchak , astronomiya asboblaridan biri ham shu nom bilan atalgan  SHARQ XUSRAVI – Quyosh Klassik she’riyatda u Sharq osmoni podshosi deb ta’riflangan  NASHSHOB OYI – nayzalarning yarim uchi, u oysimon shaklda bo’lgan  LANGOR – Sarxad Vaxon vodiysidagi katta tog’lik manzillaridan biri

Foydalanilgan adabiyotlar:  1. Zamonov. Buxoro xonligi tarixi | O’rta asr tarixiy shaxslari  2. Azamat Ziyo. O’zbek daqvlatchiligi tarixi  3. Sagdullayev A S O’zbekiston tarixi  4. Bahodir Eshov . O’zbek davlatchiligi tarixi  5. I.V. Xatikov. Buxoro Xonligi tavsifi  Manbalar  1. Abdullanoma Hofiz tanish Buxoriy  2. Shayboniynoma . Muhammad Solih  3. Shayboniynoma. Kamoliddin Binoiy  4. Mehmonnomayi Buxoriy. Ro’zbexon

O'xshashlar

Fransiyani markazlashtirish. Bosh shtatlarning vujudga kelishi

Sovet hokimiyatining O'zbekistonda yuritgan ijtimoiy iqtisodiy siyosati. Qatag`onlik siyosati

Sovet tuzumi davrida O’zbekistondagi qatag’on siyosati

Amir Temurning shaharlar qurilishiga oid siyosati

Qatag'onlik va jamoatlashtirish siyosati va uning fojeaviy oqibatlari