logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tarix
  4. O’lkada mahalliy xalqning istiqlolchilik harakatlarining boshlanishi. Farg’ona vodiysidagi milliy istiqlolchilik harakatlari

O’lkada mahalliy xalqning istiqlolchilik harakatlarining boshlanishi. Farg’ona vodiysidagi milliy istiqlolchilik harakatlari

Yuklangan vaqt:

28.03.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1425.3134765625 KB
Ko'chirib olish
O’LKADA MAHALLIY XALQNING ISTIQLOLCHILIK HARAKATLARINING BOSHLANISHI. FARG’ONA VODIYSIDAGI MILLIY ISTIQLOLCHILIK HARAKATLARI REJA:  1. Milliy istiqlolchilik harakatlarining boshlanishi, mohiyati, sabablari va harakatlantiruvchi kuchlari.  2. Farg’ona muvaqqat hukumati.  3. Farg’ona vodiysidagi qarama-qarshiliklarning kuchayib ketishi. Milliy istiqlolchi kuchlar. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’Y X ATI  1.Tarixiy1. I.A.Karimov ,, xotirasiz kelajak yo’q’’T.1998.  2.R.Shamsutdinov, Sh.Karimov, O’.Ubaydullayev  ,,Vatan tarixi’’ T.2009  3.,,O’zbekistonning yangi tarixi’’ T.2000  4.A.Ibodinov ,,Qo’rboshi Madaminbek’’T.1993  5.Ibrohim Karim ,,Madaminbek’’T.sharq.2000 1. MILLIY ISTIQLOLCHILIK HARAK ATLARINING BOSHLANISHI, MOHIYATI, SABABLARI VA HARAK ATLANTIRUVCHI KUCHLARI. TARIXIY MANBALARDA TURKISTON O’LK ASI X ALQLARINING SOVETLAR BOSQINIGA QARSHI MILLIY OZODLIK VA ISTIQLOLCHILIK HARAK ATINING BOSHLANISH VA UNI DAVRLASHTIRISH BO’YICHA HAR XIL FIKR- XULOSALAR ILGARI SURILDI. SOVETLAR DAVRIDA CHOP ETILGAN ADABIYOTLARDA O’LK A X ALQLARINING MILLIY OZODLIK VA ISTIQLOL CHILIK HARAK ATINING MOHIYATINI BUZIB, SOXTALASHTIRIB ,,BOSMACHILIK’’ DEB ATALDI VA SABABLARI BIR YOQLAMA YOKI JUDA TORAYTIRIB KO’RSATILDI. AMMO BU K ABI G’AYRIILMIY, TUHMAT QARASHLARNING AKSI O’LAROQ, HAQIQATGA YAQIN FIKRLAR HAM O’SHA 20-YILLARDAYOQ BILDIRILGAN EDI. N.E.K AKURIN, G.KOZLOVSKIY, L.SOLOVEYCHIKLAR ,,BOSMACHILIK NIPARTIZANLAR HARAK ATI’’, ,,X ALQ HARAK ATI’’, ,,INQILOBIY KURASH’’, ,,OZODLIK KURASHI’’ DEB TALQIN ETISHGAN. KUYBISHEV HAM BUXORODAGI ,,BOSMACHILIKNI’’ OZODLIK KURASHI, BU BOSQINCHILIK HARAK ATI EMAS, BALKI SIYOSIY HARAK ATDIR DEB AYTGAN EDI. HARBIY ARBOBLARDAN BIRI BO’LGAN VRACHYOV 1922-YIL 12-MAYDA ,,BUXORODAGI AVJ OLGAN BOSMACHILIK MA’LUM MA’NODA XALQ QO’ZG’OLONI, XALQ ISYONI XARAKTERIGA EGA’’ DEB KO’RSATGAN. SOKOLOV FIIKRICHA: ,,BOSMACHILIK TURKISTON X ALQINING BEGONA HOKIMIYATGA QARSHI MILLIY ISYONIDIR’’. TURKISTON TARIXINING BILIMDONI, ,,BOSMACHILIKURUSHI’’ ISHTIROKCHISI AHMAD ZAKI VALIDIY(TO’G’ON) FIKRICHA, ,,BOSMACHILIK HARAK ATI TURKISTONDA 1918-1923-YILLAR OXIRIDA FAOL HARAK ATLARGA EGA HOLDA BUTUN QUVVATINI O’ZIGA JALB ETIB, O’RTAGA CHIQQAN MUAZZAM OZODLIK HARAK ATIDIR’’ ,,BOSMACHI’’ SO’ZI ASLIDA ,,BOSMOQ SO’ZIDAN OLINGAN. TURKIYADA NASHR QILINGAN ,,BUYUK TURK SO’ZLIGI’’ (K ATTA TURK LUG’ATIDA) BU SO’ZNING MA’NOSI ,,BIRDAN HUJUM QILMOQ’’ DEB IFODALANGAN. ,,BOSMACHI’’ DEB X ALQ O’RTASIDA HARBIY SOHAGA ALOQASI BO’LMAGAN JINOYATCHI UNSURLAR, ,,O’G’RI’’ VA ,,BEZORILAR TO’DASI’’ TUSHINILGAN. SHU BILAN BIRGA BIROVLARNING YURTINI BOSIB OLGAN BOSQINCHILARNI HAM ,,BOSMACHILAR’’ DEB ATASH MANTIQAN TO’G’RI KELADI. 1919-YILNING O’RTALARIDAN BOSHLAB SOVET VAQTLI MATBUOTIDA, KEYINCHALIK ESA AYRIM RASMIY HUJJATLARDA ,,BOSMACHI’’ IBORASINI QO’LLASH BOSHLANGAN. ,,BOSMACHI’’ VA ,,BOSMACHILIK’’ IBORALARI MILLIY OZODLIK HARAK ATINING MOHIYATINI PASAYTIRISH, AJDODLARIMIZNING ROSSIYA ZULMI BOLSHEBIKLAR HUKMRONLIGIGA QARSHI OLIB BORGAN QONLI KURASHLARINI X ASHPUSHLASH UCHUN BUYUK DAVLATCH-SHOVINISTLAR TOMONIDAN O’YLAB TOPILDI VA,,BANDITLIK’’ , ,,QAROQCHILIK’’ SO’ZLARI BILAN ASOSSIZ RAVISHDA BIR QATORGA QO’YILDI. RUS QIZIL ASK ARLARI VA DASHNOQLAR 1918- YILNING BOSHIDA FARG’ONA VODIYSIDA KO’PLAB SHAHAR VA QISHLOQLARNI YONDIRIB KULINI KO’KK A SOVURDILAR. ANA SHU DAHSHATLI QIRG’IN DAVRIDAGINA MARG’ILON SHAHRIDA7000 YAQIN, ANDIJON SHAHRIDA 6000, NAMANGAN SHAHRIDA 2000, BOZORQO’RG’ON VA QO’QON QISHLOQ ATROFLARIDA 4500 TURKISTONLIK MUSULMONLAR SHAHID BO’LDILAR. BU, ALBATTA, O’LK A X ALQLARINING MUSTAMLAK ACHI X ALQLARIGA NISBATAN QAHR-G’AZABI VA NAFRATINING MISLSIZ DARAJADA KUCHAYISHIGA SABAB BO’LDI. TURKISTON O’LK ASI X ALQLARINING MILLIY OZODLIK VA MUSTAQILLIK UCHUN QUROLLI KURASHGA OTLANISHIGA SABAB BO’LGAN OMILLAR: BIRINCHI VA ASOSIY SABAB, TURKISTON O’LK ASI X ALQLARINING ERK UCHUN, OZODLIK UCHUN VA MILLIY MUSTAQILLIK UCHUN KURASHGA TARIXIY AN’ANAVIY MOYILLIGI, OTA- BOBOLARIMIZNING UDUMLARIGA SODIQLIGI, BOSQINCHI MUSTAMLAK ACHILARGA NISBATAN CHEKSIZ NAFRAT, TIZ CHO’KIB, BO’YIN EGIB VA QUL BO’LIB YASHASHDAN KO’RA, TIK TURIB, KURASHIB JANG MAYDONIDA MARDONAVOR O’LIMNI AFZAL KO’RISHLIK, VATAN VA MILLATGA NISBATAN CHEKSIZ HURMAT, SADOQAT VA VATANPARVARLIKDIR. IKKINCHI SABAB, SOVETLAR HUKUMATINING TURKISTON O’LK ASIDA OLIB BORGAN BUYUK DAVLATCHILIK VA O’LK A X ALQLARINING INSONIY QADR-QIMMATINI VA G’URURINI K AMSITUVCHI, YERGA URUVCHI VA OYOQOSTI QILUVCHI SIYOSIY, IQTISODIY, MA’NAVIY-MAFKURAVIY VA MILLIY GENOTSID SIYOSATIDIR. UCHINCHIDAN, TURKISTON MUXTORIYATINING QONGA BOTIRILISHI VA QO’QONDAGI DAHSHATLI FOJЕALARDIR. ASLIDA BU FOJЕALARNI MILLIY OZODLIK VA MUSTAQILLIK UCHUN QUROLLI KURASHNING BOSHLANISHIGA SABAB DЕB EMAS, BALKI BUNDAY QONLI MUHORABANING BOSHLANISHI UCHUN BIR TURTKI, BAHONA DЕB QARAMOQ MAQSADGA MUVOFIQDIR. CHUNKI QO’QONDAGI DAHSHATLI VOQЕALAR OZODLIKKA, ERKKA VA MILLIY MUSTAQILLIKKA YILLAR DAVOMIDA TASHNA BO’LGAN TURKISTON O’LKASI X ALQLARINING SABR KOSASINI X ADDAN TASHQARI TO’LDIRIB YUBORDI. ISTIQLOLCHILIK HARAKATINING, MILLIY KURASHNING ASOSIY HARAKATLANTIRUVCHI KUCHI DЕHQONLAR, CHORIKORLAR, MARDIKORLAR, XUNARMANDLAR VA KOSIBLAR EDI. BU QUDRATLI HARAKATNING ASOSIY KUCHI DЕHQONLAR VA XUNARMANDLAR EDI. ULARGA SHAHAR AHOLISINING AKSARIYAT QISMI: O’ZIGA TO’Q BADAVLAT OILALARNING VAKILLARI, SAVDOGARLAR, ISLOM DINI ARBOBLARI HAMDA BA'ZI BOYLAR QO’SHILDI. ISTIQLOLCHILAR SAFIDA OQ-QORANI TUSHUNGAN SAVODXON KISHILAR-ZIYOLILAR HAM KO’PCHILIKNI TASHKIL QILARDI VA ULAR JADIDLAR ORASIDAN AJRALIB CHIQQAN TURKISTON MUNAVVARLARI VA MUBORIZLARI EDI. 2.FARG’ONA MUVAQQAT HUKUMATI. 1919 YIL 22 OKTYABRDA ISTIQLOL UCHUN KURASH HARAKATI KUCHLARINI TIKLASH VA UNI YANADA MUSTAHK AMLASH MAQSADIDA ERGASHTOMDA QO’RBOSHILAR QURILTOYI CHAQIRILDI. QURULTOYDA MUVAQQAT FARG’ONA HUKUMATINI TUZISHGA QAROR QILINDI, HUKUMAT BOSHLIG’I VA BOSH QO’MONDONLIKKA MADAMINBЕK SAYLANDI. HUKUMAT BOSHLIG’INING O’RINBOSARLIGIGA MONSTROV NOMZODI KO’RSATILDI. GЕNЕRAL MUX ANOV HARBIY VAZIR, ADVOKAT NYUNSBЕRG ICHKI ISHLAR VAZIRI, HAKIMJON AZIZXONOV MOLIYA VAZIRI BO’LDI. UMUMIY TARKIBI 24 KISHIDAN IBORAT BO’LGAN MAZKUR HUKUMATDA 16 KISHI TUB ЕRLI AHOLI VAKILLARI BO’LSA, 8 KISHI OVRUPO MILLATLARIGA MANSUB X ALQLARNING (PLOTNIKOV, POLKOVNIK FЕNIK) VAKILLARI EDILAR. QIRG’IZ MILLATIGA MANSUB KAPITAN SULAYMON KUGUNOV HAM HUKUMAT TARKIBIGA KIRITILGAN MADAMINBЕK SHAXSIDA DAVLAT VA SIYOSIY ARBOBGA HAMDA HARBIY SARKARDAGA HOS SIFATLAR MUJASSAMLASHGAN EDI. MADAMINBЕK FARG’ONA VODIYSIDA SOVET HUKUMATI ORGANLARIGA MUQOBIL BO’LGAN SIYOSIY BOSHQARISH TIZIMINI JORIY ETDI. «U BIZNING RAHBARLIKDAGI KAMCHILIK VA HATOLARIMIZDAN MOHIRONA FOYDALANDI, UNDA O’Z «BOSHQARISH APPARATI, O’Z TRIBUNALI, O’Z «GЕNSHTABI» BOR EDI, U QONUNLAR CHIQARDI»,-DЕB TA'KIDLANGAN EDI UNING DUSHMANLARIDAN BIRI BO’LGAN GROMATOVICH. MADAMINBEK. MADAMINBEK-(1892-1920) FARG’ONA VODIYSIDAGI ISTIQLOLCHILIK HARAK ATINING ENG MASHHUR NAMOYONDASI.MADAMINBEKNING ASL ISMI MUHAMMAD AMINBEK BO’LIB, U 1892-YILDA MARG’ILON YAQINIDAGI SUKCHILIK QISHLOG’IDA (HOZIRGI TOSHLOQ TUMANI) O’RTAHOL AHMADBEK OILASIDA TUG’ILGAN.MADAMINBEK CHOR ROSSIYASIGA QARSHI HARAK ATLAR QILGANLIGI UCHUN QAMOQQA OLINIB 1914-1917 YILLAR DAVOMIDA SIBIRNING NERCHINSK SHAHRIDA SURGUNDA BO’LADI. MADAMINBEK 1917-YILDAGI FEVRAL INQILOBIDAN KEYIN SIYOSIY MAHBUS SIFATIDA OZOD QILINADI VA MARG’ILONGA QAYTIB KELADI. “SHOROYI ULAMO” JAMIYATINING RAHBARLARI MADAMINBEKNI SHAHAR MIRSHABLARI BOSHLIG’I LAVOZIMIGA TAVSIYA ETISHADI. MADAMINBEK BU LAVOZIMNI 1918-YILNING YANVAR OYINING OXIRIGACHA XIZMAT QILADI.1918-YILNING ERTA BAHORIDAN ISTIQLOLCHILAR SAFIGA O’TADI.U TURKISTONDA MILLIY DEMOKRATIK DAVLAT BARPO QILISH TARAFDORI EDI. МАДАМИНБЕКН ИНГ РАФИҚАСИ САОДАТ ОПА КАРИГАН КЕЗЛАРИДА ТУШГАН СУРАТ. У МУТАБАР АЁЛ 1997 ЙИЛДА ВАФОТ ЭТГАН MADAMINBEKNING O’LIMI. SOVETLAR DAVRIDA YOZILGAN ADABIYOTLARDA MADAMINBEKNI “SOTQIN” SIFATIDA SHERMUHAMMADBEKNING BUYRUG’I BILAN QO’RBOSHI XOLXO’JA TOMONIDAN OTIB TASHLANGANLIGI TA’KIDLANADI.ALI BODOMCHINING 2 JILDLI “QO’RBOSHILAR” ASARIDA MADAMINBEKNI XOLXO’JA O’LDIRMAGAN.MADAMINBEK O’LDIRILGAN PAYTDA XOLXO’JA JANG MAYDONIDA BO’LGAN.SHERMUHAMMADBEK O’LDIRGANLIGINI HAM RAD ETADI.U MADAMINBEKNI O’LDIRILISHINI SOVETLAR TASHKIL ETGANLIGINI ASOSLI DALILLAR BILAN ISBOTLAYDI. ШИҒАЙ ҚИШЛОҒИДА МАДАМИНБЕК ҚАБРИ УСТИГА ҚЎЙИЛГАН ЁДГОРЛИК МАРМАР ТОШ 1919 YILNING KUZ OYLARIDAN BOSHLAB SOVETLAR HUKUMATI ISTIQLOLCHI KUCHLARGA QARSHI KURASHDA O’Z TAKTIK YO’LINI O’ZGARTIRDI, U YANADA AYYORROQ VA USTAMONLIK BILAN ISH OLIB BORA BOSHLADI. BU BORADA XUSUSAN SЕNTYABR OYIGA KЕLIB TURKISTON BILAN ROSSIYA MARKAZI O’RTASIDA UZILIB QOLGAN ALOQANING TIKLANISHI, TURKKOMISSIYA ISH FAOLIYATINING BOSHLANISHI VA NIHOYAT M.V.FRUNZЕ BOSHCHILIGIDA TURKISTON FRONTINING TASHKIL ETILISHI HAL QILUVCHI O’RIN TUTDI. SOVETLAR HUKUMATI ISTIQLOLCHI KUCHLARGA QARSHI BU DAVRDA IKKI JABHA BO’YLAB TAZ'YIQNI KUCHAYTIRDI. BRINCHISI, MA'NAVIY TAZ'YIQ EDI. TURKKOMISSIYA RAHBARLIGIDA SOVETLAR O’Z TARG’IBOTCHI VA TASHVIQOTCHILARINI OMMA ORASIGA, JANG QIZIB TURGAN HUDUDLARGA YUBORDI. ULAR ORQALI X ALQ OMMASINING ONGIGA SOVETLAR HUKUMATI ADOLATLI, X ALQPARVAR HUKUMAT, U MUSTAMLAKA ASORATIDAGI EZILGAN MILLATLARNING HIMOYACHISI, BO’LIB O’TGAN DAHSHATLI QIRG’INLARDAN UNING AYBI YO’Q, DЕGAN G’OYA SINGDIRILDI. FARG’ONA VODIYSIDA FRUNZE BOSHCHILIGIDAGI HARBIY DIKTATURANING O’RNATILISHI. MUHAMMAD ANVARBEK VA DAVRONBEK. DOVER(AQSH, NYU-JERSI SHTATI,2008-YIL) SAODATXON BEK VA O’G’LI USMON BEK. ADANA(TURKIYA),2009-YIL. DAVRONBEK SHERMUHAMMADBEKNING O’G’LI VA RAFIQALARI SURMA XON BEK NURMUHAMMADBEKNING QIZI. DOVER (AQSH, NYU-JERSI SHTATI) 2005-YIL. SHERMUHAMMADBEKNING BIRINCHI NEVARASI SAODATXON BEKNING O’G’LI- MADAMINBEK ISTANBUL, 1975. SHERMUHAMMADBEKNING UK ASI NURMUHAMMADBEK QO’RBOSHI ADANA(TURKIYA) 1956-YIL TURKISTON MILLIY OZODLIK HARAK ATINING BAYROG’I SHERMUHAMMADBEKNING LASHK ARBOSHISI ADANA(TURKIYA) 1957-YIL. SHERMUHAMAD LASHK ARBOSHI (CHAPDAN IKKINCHI) QUROLDOSH DO’STLARI DAVRASIDA, QO’QON 1920-YIL 3. FAR’ONA VODIYSIDAGI QARAMA- QARSHILIKLARNING KUCHAYIB KETISHI. MILLIY ISTIQLOLCHI KUCHLAR. 1918-YILNING MART OYIDA BO’LGAN ISTIQLOLCHILARNING BIRINCHI QURULTOYIDA K ATTA ERGASH “AMIR UL- MUSLIMIN” UNVONIGA EGA BO’LISIGA QARAMAY, MULLA ERGASHNING DUNYOQARASHI, TASHKILOTCHILIK QOBILIYATI, HARBIY SALOHIYATI UNGA BERILGAN UNVON VA VAZIFA TALABIGA JAVOB BEROLMASLIGI SEZILIB QOLDI. BA’ZI QO’BOSHILAR MANMANSIRASH VA SHUHRATPARASTLIK K ASALIGA YO’LIQIB ALOHIDA HARAK AT QILISHGA INTILISHI KUCHAYIB BORDI. JUMLADAN, MADAMINBEK K ATTA ERGASHGA BO’YSUNISHNI ISTAMAS EDI. MADAMINBEK 1918-YILNING O’RTALARIDA MUSTAQIL HARAK AT QILISHGA URINAYOTGAN YIRIK QO’RBOSHILAR FAOLIYATLARINI BOSHQARISHGA MUVAFFAQ BO’LDI. SHERMUHAMMADBEK, NURMUHAMMADBEK, XOLXO’JA ESHON, MAHK AM XOJI, RAHMONQUL, OMON PAHLAVON VA QIRG’IZ ISTIQLOLCHILARINING BOSHLIG’I MUHIDDINBEK SINGARI QO’RBOSHILARNI YAGONA QO’MONDONLIK OSTIGA UNDAN JUDA K ATTA KUCH-G’AYRAT TALAB QILDI. U XOLXOJA ESHONNING SHUHRATPARASTLIGI VA K ALTABINLIGIGA QARSHI ANCHA KURASHDI. 1918-YILNING 14-APRELIDA ISFARA YONIDA MADAMINBEK VA K ATTA ERGASH QO’SHINLARI O’RTASIDA O’ZARO JANG BO’LDI. ERGASH YENGILIB SO’X QISHLOG’IGA CHEKINADI. 1919-YILNING BOSHIGA KELIB, FARG’ONA VODIYSIDA IKKITA ISTIQLOLCHILIK MARK AZI BOR EDI. 1-MARK AZ MADAMINBEK BOSHCHILIGIDA BO’LIB, VILOYATNING SKOBELOV, ANDIJON VA NAMANGAN UEZDLARINI QAMRAB OLGANDI. QARORGOHI MARG’ILON SHARIDAN UNCHA UZOQ BO’LMAGAN TOSHLOQ TUMANINING GARBOBO QISHLOG’IDA JOYLASHGAN. 2-MARK AZ K ATTA ERGASH BOSHCHILIGIDA QO’QON UEZDIDA BO’LIB, ERGASHNING QARORGOHI YANGIQO’RG’ON VOLOSTIDAGI BACHQIR QISHLOG’IDA JOYLASHGAN. 1919-YILNING OKTYABR OYINING SO’NGI KUNLARIDA FARG’ONA VODIYSIDAGI BARCHA YIRIK QO’RBOSHILAR OYIMQISHLOQDA TO’PLANDI. FARG’ONADA HARAK AT QILAYOTGAN 150 TACHA QO’RBOSHI DASTALARI TO’RTTA YIRIK LASHK ARBOSHI: MADAMINBEK ERGASH, SHERMUHAMMADBEK, XOLXO’JA ESHON QO’MONDONLIGI OSTIDA BIRLASHTIRILDI. AMIR AL-MUSLIMIN QILIB MADAMINBEK SAYLANDI. AMMO BU BIRLASHUV KUTILMAGAN NATIJANI BERMADI. XOLXO’JA ESHON BOSH QO’MONDON MADAMINBEKK A BOYSUNMASLIGINI AYTIB MUSTAQIL HARAK AT BOSHLADI. 1920-YILNING YANVAR OYINING O’RTALARIGA KELIB JANGOVAR TASHABBUS QIZIL ARMIYA QO’LIGA O’TDI. 1920-YIL 18-YANVARDA ERGASHNING QARORGOHI BACHQIR EGALLANDI. 1920-YILNING FEVRAL OYIDA MADAMINBEK VA SHERMUHAMMADBEK BOSHCHILIGIDAGI ISTIQLOLCHILARGA QARSHI SOVET QO’SHINLARI HUJUMGA O’TDI. FEVRAL OYINING OXIRLARIDA SHERMUHAMMADBEK OLOYGA CHEKINADI. MADAMINBEK VA XOLXO’JA ESHON QO’SHINLARI HAM K ATTA MAG’LUBIYATGA UCHRAYDI. FEVRAL OYINING OXIRIDA GARBOBONI QIZIL ARMIYA JANGCHILARI ISHG’OL QILDILAR.

O'xshashlar

Turkiston muxtoriyati
Muhammad Aminbek istilochilik harakati
Turkistonda sovet hokimiyatining o`rnatilishi va unga qarshi qurolli harakat
Buxoro va Xorazm xalq Respublikasining tuzilishi, ichki va tashqi siyosati hamda ularning tugatilishi
O’rta Osiyo xalqlarining milliy-ozodlik uchun kurashlari