Chayldning neolit inqilobi nazariyasi va uning mohiyati - Tarix - Slaydlar

Chayldning neolit inqilobi nazariyasi va uning mohiyati

Yuklangan vaqt:

25.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2429.7685546875 KB

Ko'chirib olish

REJA:Mavzu: Chayldning neolit inqilobi nazariyasi va uning mohiyati 1.Chayldning nazariyasiga boshqa olimlarning qarashlari 2.Neolit inqilobining mohiyati 3. Neolit inqilobining ahamiyati

Neolit inqilobi" tushunchasi birinchi marta 1923 yilda ingliz marksist arxeologi Gordon Childe tomonidan taklif qilingan . U ishlab chiqarish iqtisodiyotining paydo bo'lishi bilan bir qatorda , neolit davri odamining butun hayot tarzi uchun muhim bo'lgan bir qator oqibatlarni o'z ichiga oladi . Oldingi mezolit davrida hukmronlik qilgan ovchilar va terimchilarning kichik koʻchma guruhlari oʻz dalalariga yaqin shahar va qishloqlarga joylashib, ekin ekish (shu jumladan sugʻorish ) va hosilni maxsus qurilgan bino va inshootlarda saqlash yoʻli bilan atrof-muhitni tubdan oʻzgartirgan.

Vere Gordon Childe (Childe, inglizcha Vere Gordon Childe ; 1892 yil 14 aprel , Sidney - 1957 yil 19 oktyabr , Katoomba yaqinida , Viktoriya tog'i, Yangi Janubiy Uels , Avstraliya ) - ingliz - avstraliyalik marksist tarixchi , 20- asrning etakchi arxeologlaridan biri. asr. 1940 yildan Britaniya akademiyasining a'zosi . “ Neolit inqilobi ” va “ shahar inqilobi ” tushunchalari muallifi . Antropologik neo-evolyutsionizm asoschisi .

Sopoldan oldingi neolit davrining asosiy arxeologik joylarini ko'rsatadigan janubi-g'arbiy Osiyo xaritasi , c. Miloddan avvalgi 7500 yil , "Feril yarim oy" da

Dehqonchilik va charvochilikka o`tish jarayoni nafaqat xo`jalik rivojida balkim, insoniyat jamiyati rivojida xam tubdan muxim sotsial burilishlarga olib kelgan. Ko`pgina tadqiqotchilar ta’kidlashlaricha, bu jarayondan so`ng xo`jalik yurgizish barcha soxalarida tubdan burilishlar ro`y bergan: yerga bo`lgan munosabatlar o`zgargan, o`troqlashish va aholining zichligi jarayoni yuzaga keldgan mulkchilikga bo`lgan munosabatlar o`zgardi, mehnat taqsimoti o`zgardi va alohida mutaxassislarga bo`linish to`rli sotsial va diniy sig`inish, topinish vujudga keldi. Xo`jalik boshqarish sistemalari takomillashdi, hamda insonlar dunyoqarashi sistemasida ham o`zgarishlar sodir bo`ldi.

Qishloq xoʻjaligining kelib chiqish va tarqalish markazlari : Hosildor yarim oy (miloddan avvalgi 9 ming yillik), Yanszi va Xuanxe daryolari vodiylari (miloddan avvalgi 7 ming yillik), Yangi Gvineya baland togʻlari (miloddan avvalgi 7-4 ming yilliklar), Markaziy Meksika (3 ta) . -miloddan avvalgi 2-ming yilliklar), Janubiy Amerikaning shimoli-gʻarbiy qismi (miloddan avvalgi 3-2 ming yilliklar), Sahroi Kabir ostidagi Afrika (miloddan avvalgi 3-2 ming yilliklar) miloddan avvalgi 2-ming yilliklar), Missisipi vodiysi (miloddan avvalgi 2-1 ming yillar) .

Ana jarayonlarning muhimligini e’tiborga olgan xolda mashhur ingliz arxeologi V.G.CHayld ishlab chiqarish xo`jaligini bejizga «neolit inqilobi»terminiga birlashtirmagan. Biroq vaqt o`tishi bilan V.G.CHayld ilmiy nazariyasi mutaxassislari tamonidan turlicha talqin qilina boshlandi. Xususan, tadqiqotchi R.Breydvud ibtidoiy jamoalarning ishlapab chiqarish xo`jalik asoslariga o`tganliklari , ya’ni dehqonchilik chorvachilikga o`tganliklari faqatgina xo`jalik yo`nalishidagi o`zgarishalaga olib keldi , xolos degan fikrni bildirdi: Boshqa bir tadqiqotchi B.Brentvest bu jarayon axamiyatiga nihoyatda katta e’tibor berib, xatoki ibtidoiy jamoalar moddiy madaniyati shakllanishiga o`ziga xos ravishda o`rni borligini alohida ta’kidaladi. (B.Brentvest)

N.I.Vavilov tomonidan aniqlangan madaniy oʻsimliklarning kelib chiqish markazlari : 1. Markaziy Amerika, 2. Janubiy Amerika, 3. Oʻrta dengiz, 4. Oʻrta Osiyo, 5. Habash, 6. Oʻrta Osiyo, 7. Hindiston, 7A. Janubi-Sharqiy Osiyo, 8. Sharqiy Osiyo

Bir guruh olimlar, xususan V.A.Bbashilov, L.V.Kol’tsov kabi tadqiqotchilar «neolit inqilobi» mazmunini muntazam ravishda jamoalar turmushida ortiqcha , zapas mahsulotlar yuzaga kelishi jarayoni bilan izohlaydilar. ( V.A.Bashilov, L.V.Kol’tsov). G`arb mamlakatlarida ba’zi tadqiqotchilar xususan D.Xenri kabi tadqiqotchilar «neolit inqilobi» ning mazmunini dehqonchilik va chorvachilik jarayonlaridan emas balki , yuksak darajada rivojlangan izg`ib yuruvchmi ovchilik va terimchilik xo`jaligiga asoslanagn jamoalarning o`troqlashgan turmush tarziga o`tishi kabi jarayondan izlash lozim degan ilmiy talqinini ham ilgari surmoqdalar.

Neolit inqilobi» va undan keyin ro`y bergan sotsial o`zgarishlarga berilgan baxalarning kamchiligini arxeolog V.A.SHnirel’man quyidagicha izohlaydi. V.A.SHnirel’man fikricha , bu jarayoni o`rganishda u, jaxon miqyosida turli regionlarda turlicha xususiyatlarga ega bo`lgan sharoitda kechganligini xisobga olish kerak. Aniqrog`i ishlab – chiqarish xo`jalik asosiga o`tish jaxon miqyosida bir xil emas, turli tarixiy- madaniy va ekologik sharoitda ro`y bergan xamda ular bu jarayondan keyin ro'y bergan sotsial o`zgarishlari bo`yicha farq qiladi.Bu jarayonlar rivojlanishi turli mintaqalarda turlicha darajada bo`lgan.

Uylar loy va xom g'ishtdan yoki oddiy chayla shaklda ham bo'lgan.

Arxeologik ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, har xil turdagi o'simliklar va hayvonlarning xonakilashtirilishi 11,700 yil oldin, so'nggi muzlik davri tugaganidan keyin, golosenning geologik davridan boshlab , dunyoning alohida joylarida sodir bo'lgan. Bu qishloq xo'jaligidagi dunyodagi birinchi tarixan tasdiqlangan inqilob edi.

Kulolchilikgacha bo'lgan neolit Göbekli Tepe xarobalari , c. Miloddan avvalgi 9000 yilBu davrda juda keng tarqalgan boshqa ishlanmalar hayvonlarni xonakilashtirish , kulolchilik , sayqallangan tosh asboblar va to'rtburchaklar uylardir. Ko'pgina mintaqalarda tarixdan oldingi jamiyatlar tomonidan qishloq xo'jaligining o'zlashtirilishi aholining tez o'sishi epizodlarini keltirib chiqardi

Nap of Howar , eramizdan avvalgi 3500–3100 yillarga oid dehqonchilik maskani Ba'zi o'simliklarni etishtirishga birinchi urinishlar taxminan 10 ming yil oldin qilingan. Xuddi shu davrda Yaqin Sharqning Hosildor Yarim oy mintaqasida yetishtirilgan arpa va bug'doy muvaffaqiyatli va insoniyat tarixi uchun o'zining oqibatlari jihatidan muhim bo'lib chiqdi. Xuddi shu davrda va o'sha hududda - Zagros tog'larida ( Ganji Dar va boshqalar) - echki ,qo'ylar xonakilashtirilgan

Neolit odamlarning doimiy turar joylari va dehqonchilikning ixtirosi bilan tavsiflanadi . 10 000 BP. Zamonaviy Turkiyaning Aşıkli Höyuk shahridagi sopoldan oldingi neolit B uylarini qayta tiklash

Bu jamiyatlar ixtisoslashtirilgan oziq-ovqat ekinlarini etishtirish, sug'orish va o'rmonlarni kesish kabi tadbirlar orqali o'zlarining tabiiy muhitini tubdan o'zgartirdilar , bu esa ortiqcha oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish imkonini berdi

Chaqmoqtosh va obsidiandan yasalgan asboblar (pichoqlar) neolit davridagi dehqon va chorvadorga oziq- ovqatlarini kesish, don o'rish, terini kesish va hokazolarda yordam bergan. Kattaroq sayqallangan tosh asboblar yerni ishlov berish uchun o'qlar, daraxtlarni kesish uchun boltalar, keskilar edi. yog'och, suyak va toshga ishlov berish (masalan, tosh idishlar, muhrlar, haykalchalar).

Xulosa qilib aytganda, Neolit davriga kelib insonlar xo'jalik va hayot tarzining yangi bosqichga qadam qoʻydilar. Bu davrga kelib yangidan yangi mehnat qurollari paydo boʻldi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Арсиховский А.В. Археология асослари. Тошкент. «Ўқитувчи» нашриёти, 1970 2. Жўрақулов М.Ж. Ўрта Осиё ибтидоий археологияси. Тошкент. «Ўқитувчи» нашриёти, 1984 3. Кабиров.Ж. Саъдуллаев.А.Ўрта Осиё археологияси. Тошкент, «Ўқитувчи» нашриёти, 1980 4. Массон В.М. Средняя Азия и Древний Восток. Москва, Наука, 1964 5. Массон В.М. Поселение Джейтун – Л., Наука, 1971

E'tiboringiz uchun rahmat.

O'xshashlar

Angliyada burjua inqilobi

O`rta Osiyoda Neolit davri

Fransiyada buyuk burjua inqilobi

Vahhobiylikning vujudga kelishi va uning mohiyati va Arab yarim orolida tarqalishi

Estetika nazariyasi