logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Qishloq va o'rmon xo'jaligi
  4. O’zbekistonning sug’oriladigan dehqonchilik mintaqasi tuproqlari

O’zbekistonning sug’oriladigan dehqonchilik mintaqasi tuproqlari

Yuklangan vaqt:

13.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1055.33984375 KB
Ko'chirib olish
“ TIQXMMI″ MILLIY TATQIQOT UNVERSITETITINING QARSHI IRRIGATSIYA VA AGROTEXNOLOGIYALARI INSTITUTI CHQXM FAKULTETI QXM YO’NALISHI 204- GURUH TALABASI CHORIYOROV SARDORNING TUPROQSHUNOSLIK VA DEHQONCHILIK FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTI O’zbekistonning sug’oriladigan dehqonchilik mintaqasi tuproqlari • Sug’orma dehqonchilik • Sug’oriladigan dehqonchilik tupoqlarining tarqalishi • O’zbekiston dehqonchilik mintaqalari tasnifi Sugʻorma dehqonchilik , obikor deqqonchilik — qishloq xoʻjaligi. ekinlarini sugʻorib yetishtirish. Choʻl, chala choʻl va qurgʻoqchil zonalarda, shuningdek, vegetatsiya davrining ayrim bosqichlari nam bilan yetarli taʼminlanmagan hududlarda vujudga kelgan. Dehqonchiliknpng eng intensiv turlaridan biri. Sugʻorma dehqonchilik ekinlardan eng yuqori va barqaror xrsil yetishtirishni taʼminlaydi, lalmikor dehqonchilikka nisbatan 8—10 marta koʻproq hosil beradi. Bunday sharoitlarda yerdan samarali foydalanish, takroriy va qoʻshimcha ekinlar ekish mumkin. Sugʻorma dehqonchilik neolit davridan beri maʼlum. Issiq va quruq oʻlkalarda, mas, Mesopotamiya, Oʻrta Osiyo, Misrda har yili daryolar toshib suv bosadigan yerlarda dehqonchilik madaniyatining dastlabki oʻchoklari paydo boʻldi (qarang  Liman usulida sugʻorish ). Ekin suv qaytganidan keyin qolgan loyqaga ekilgan. Sugʻorma dehqonchilikning ibtidoiy shakli — motiga (dastaki soʻqa) dehqonchiligi ana shunday vujudga kelgan. Yirik sugʻorish kanallarini barpo etish quldorlik jamiyatida boshlanadi. Meksikada sugʻorishning boshqa bir usuli — yerni suvga yaqinlashtirish qoʻllanilgan: oʻsimlik tuproq solingan maxsus sol (chinampa)da oʻstirilgan. Provinsiya ichidagi okruglar bir-biridan iqlim sharoiti, geologik tuzilishi, relyefi, tuproq hosil qiluvchi yotqiziqlar va tuproqlari biIan farqlanuvchi vodiy va daryo vohalaridir. Bunday okruglardan 0 ‘zbekistonda 8 tadir Provinsiya ichidagi okruglar bir-biridan iqlim sharoiti, geologik tuzilishi, relyefi, tuproq hosil qiluvchi yotqiziqlar va tuproqlari biIan farqlanuvchi vodiy va daryo vohalaridir. Bunday okruglardan 0 ‘zbekistonda 8 tadir: 1. Ustyurt okrugi - shimoli-g‘arbda joylashgan, cho’l mintaqasining shimoliy qismi. Ustyurt okrugi asosan yaylov sifatida chorvachilikda keng foydalaniladi. O’zlashtirish uchun yer ko‘p boiishiga qaramay, suv yetishmasiligi tufayli dehqonchilik olib borish juda ham qiyin. 2. Quyi Amudaryo okrugi ~ QoraqalpogHston Respublikasining bir qismi va Xorazm viloyati hududi. Dehqonchilikda keng foydalaniladi. G‘o‘za, beda, makkajo‘xori, Sholi va boshqa ekinlar yetishtiriladi. Agro va gidromeliorativ tadbirlarni amalga oshirish lozim, yer zaxiralari ko£p. 3. Qizilqum okrugi - Qoraqalpog'iston Respublikasi hududining katta qismi, Buxoro, Samarqand viloyatlari, Mirzacho ‘I, Dalvarzin dashtlari, Nurota, Turkiston togiarining shimoliy yonbag‘ridagi Jizzax va Sirdaryo viloyatlariga qarashli yerlar. Sug‘oriladigan dehqon 4. Zarafshon okrugi - Zarafshon daryosi vohasida joylashgan (Buxoro va Samarqand viloyatlari hududi). Sug‘oriladigan, bahorikor dehqonchilik, chorvachilik rivojlangan. Cho‘l tuproqiar mintaqasida meliorativ tadbirlarni amalga oshirish zarur. 5. Qashqadaryo okrugi - Qashqadaryo viloyati hududi. Okrug shimoli- sharq va janubi-sharqdan Zarafshon va Hisor tog‘ tizmalari bilan o‘ralgan. Sug‘oriladigan, bahorikor dehqonchilik. o‘rmon xo‘jaligi va chorvachilik rivojlangan. Okrugning choi qismida so‘nggi yillarda sug‘oriladigan dehqonchilik meliorativ tadbirlar bilan birgalikda amalga oshiriladi. 6. Surxondaryo okrugi ~ Surxondaryo viloyati hududi. ShimoIi-g‘arb va shimoli-sharqdan Hisor tog‘lari bilan o‘ralgan. Sug‘oriladigan, lalmikor dehqonchilik va chorvachilik rivojlangan. Choi mintaqasida so‘nggi yillarda sug‘oriladigan dehqonchilik meliorativ tadbirlar asosida amalga oshirilmoqda. 7. Chirchiq-Ohangaron okrugi - Chirchiq va Ohangaron 1. Avtomorf tuproqiar -y er osti suvlari 5 metrdan chuqurdajoylashgan bo‘lib, tuproq xossalarining shakllanishida sezilarli darajada ishtirok etmaydi. Bularga taqiriar va taqirsimon, bo‘z-qo‘ng‘ir tusli, choi-qum, och tusli, tipik va to‘q tusli bo‘z, cho‘ 1-bo‘z tusli tuproqiar kiradi. 2. Yarim gidromorf tuproqiar - yer osti suvlari 2-5 metr chuqurlikda joylashgan bo‘lib, tuproq xossalarining shakllanishida q ism an ishtirok etadi. Bularga o‘tloqi-bo‘z va o‘tloqi-cho‘1 (yer osti suvlari 3-5 m chuqurlikda), bo‘z-o‘tloqi va cho‘l-o‘tloqi (yer osti suvlari 2-3 ш chuqurlikda) tuproqiar kiradi. 3. Gidromorf tuproqiar - yer osti suvlari tuproq xossalarini shakllanishda ishtirok etadi. Bularga o‘tloqi (yer osti suvlari 1-2 m 44 chuqurlikda), botqoq-o‘tloqi (yer osti suvlari 0,5-1,0 m chuqurlikda), o ‘tloqi-botqoq va botqoq (yer osti suvlari 0,5 m dan yuqori) tuproqlar kiradi. Zarafshon va Qashqadaryo vodiylarida shu asrlarda kanal va ariqlarning holatini yaxshilash uchun yirik irrigatsiya ishlari o'rganilgan, yangi suv omborlari qurilgan. Bu vaqtda yangi yerlami o'zlashtirish amalga oshirilgan, dehqonchilikning shakli takomillashtirilgan, tuproqni ishlash xarakteri sifati jihatdan o'zgargan, yerlami sho'rlanishdan saqlashga ahamiyat berilgan. Sug'orish jarayonining tuproqqa nihoyatda kuchli ta’sir etishi N.A. Dimo, M.A. Orlov, A.N. Rozanov, N.K. Balyabolaming ishlarida yoritilgan. 0 ‘zbekistonning bo‘z tuproqlari tarqalgan issiq va qurg‘oqchilik sharoitiga ega boigan joylarda tuproq namligining tartibi singari omillami sun'iy ravishda tartiblashtirilishi, yog‘in suvlariga qaraganda sug'orish suvining bir necha ko'p berilishi tuproq hosil bo‘lish jarayonini tubdan o'zgartirib yuboradi. Tuproqni o'zlashtirish, sug'orishning birinchi kunidanoq tabiiy tuproq hosil bo'lishi muhim omillaridan biri, o'simlik qoplami va biomavjudotlar kuchli darajada o‘zgaradi. Natijada tabiiy o'simliklar o‘rniga madaniy ekinlar ekiladi. Bu ekinlaming tuproqqa bo'lgan talabi ham, tuproqqa qoldiradigan qoldiqlari va miqdori, 37 ularning chirish va chirindiga aylanish jarayonlari ham tabiiy o‘simliklardan tamomila farq qiladi. Quyida O‘zbekiston tuproqlari tasnifi berilgan: С ho 7 zonasi 1 tip. Cho'l zonasi o'tloqi tuproqlari. 2 tip. Cho'l zonasi botqoq tuproqlari. 3 tip. Cho'l zonasi sho'rxoklari. 4 tip. Taqirli tuproqlar. 5 tip. Cho'l qumli tuproqlari. 6 tip. Sur tusli qo'ng'ir tuproqlar. Bo ‘z tuproqlar mintaqasi 7 tip. Bo'z tuproqlar mintaqasi o'tloqi tuproqlari. 8 tip. Bo'z tuproqlar mintaqasi botqoq tuproqlari. 9 tip. Bo'z tuproqlar mintaqasi sho'rxoklari. 10 tip. Bo'z tuproqlar. 11 tip. Bo'z tuproqlar mintaqasi sho'rtoblari. О ‘rta tog ‘ mintaqasi jigarrang tuproqlari 12 tip. Jigarrang tuproqlar. 13 tip. Qo'ng'ir tog'-o'rmon tuproqlari. Baland tog'li mintaqa och tusli-qo'ng'ir o'tloqi-dasht tuproqlari 14 tip. O'tloqi baland tog' tuproqlari. О ‘tloqi baland tuproqlari 15 tip. Botqoq baland tog' tuproqlari. Torf-Botqoq baland tog ‘ 16 tip. Och tusli-qo'ng'ir o'tloqi dasht baland tog' tuproqlari. О ‘tloqi baland tuproqlari 15 tip. Botqoq baland tog' tuproqlari. Torf-Botqoq baland tog ‘ 16 tip. Och tusli- qo'ng'ir o'tloqi dasht baland tog' tuproqlari. Sug ‘oriladigan tuproqlar cho 7 zonasi 1 tip. Cho'l mintaqasi o'tloqi-voha tuproqlari. 2 tip. Cho'l mintaqasi botqoq-voha tuproqlari. 3 tip. Taqir-voha tuproqlari. Bo 'z tuproqlar mintaqasi 4 tip. Bo'z tuproqlar mintaqasi o'tloqi-voha tuproqlari. 51 5 tip. Bo‘z tuproqlar mintaqasi botqoq-voha tuproqlari. 6 tip. Bo‘z -voha tuproqlari. Tuproqlarni ancha kichik taksonomik darajada bo‘lishi ulami sho'rlanish va sho‘rtoblanishi, mexanik tarkibi, tuproq paydo qiluvchi jinslari bo‘yicha amalga oshiriladi. Foydalanilgan adabiyotlar • NOMOZOV XUSHVAQT QORAXONOVICH, TURDIMETOV SHAHOBIDDLN MUXITDINOVISH 0 ‘ZBEKIST0N TUPROQLARI VA ULARNING EVOLUTSIYASI • Abdllayev S., Namozov X. Tuproq melioratsiyasi. 0 ‘ZME. T. 2011. • Maxsudov A. 0 ‘zbekiston tuproqlari. Farg‘ona, 2001. • Yo‘ldoshev G ‘. «Meliorativ tuproqshunoslik» Т. 2007

O'xshashlar

Dehqonchilik tizimi va qonunlari
Sug’oriladigan yerlarni meliorativ holatini yaxshilash chora-tadbirlari
Tuproq hosil bo’lishining antropogen sharoitlarning ta’siri
Qishloq xo’jaligida sug’orishning fiziologik ahamiyati
O’simliklarning biomorfasi