Qadimgi Xitoy madaniyati - Madaniyatshunoslik - Slaydlar

Qadimgi Xitoy madaniyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2162 KB

Ko'chirib olish

Qadimgi Xitoy madaniyati Qadimgi Xitoy madaniyati Reja:Reja: 1. Qadimgi Xitoy yozuvi.1. Qadimgi Xitoy yozuvi. 2. Qadimgi Xitoy adabiyoti.2. Qadimgi Xitoy adabiyoti. 33 . Qadimgi Xitoyda me`morchilik, rassomchilik va . Qadimgi Xitoyda me`morchilik, rassomchilik va haykaltaroshlik. haykaltaroshlik. 4. Qadimgi Xitoyning diniy e`tiqodi. 4. Qadimgi Xitoyning diniy e`tiqodi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Qadimgi Xitoy yozuvi.Qadimgi Xitoy yozuvi. Qadimgi Qadimgi Xitoy ko`hna Mis va Mesopotamiya Xitoy ko`hna Mis va Mesopotamiya singari o`z yozuvi va adabiyotiga singari o`z yozuvi va adabiyotiga ega bo`lgan. Qadimgi xitoyliklar ega bo`lgan. Qadimgi xitoyliklar hozirgi kunimizdan 3,5–4 ming yil hozirgi kunimizdan 3,5–4 ming yil ilgari o`zlarining yozuvlarini ilgari o`zlarining yozuvlarini yaratganlar. Ularning yozuvi ham yaratganlar. Ularning yozuvi ham misrliklarniki singari rasm-misrliklarniki singari rasm- belgilardan – iyerogliflardan iborat belgilardan – iyerogliflardan iborat bo`lgan. Har bir iyeroglif – belgi bo`lgan. Har bir iyeroglif – belgi butun bir so`zni ifoda etgan. Bir butun bir so`zni ifoda etgan. Bir kichik shoxcha belgisi «daraxt», kichik shoxcha belgisi «daraxt», ikkitasi «o`rmon», uchtasi esa ikkitasi «o`rmon», uchtasi esa «chakalakzor» kabi ma`nolarni «chakalakzor» kabi ma`nolarni bildirgan. Xitoyda dastlabki yozuv bildirgan. Xitoyda dastlabki yozuv miloddan avvalgi II mingyillikda miloddan avvalgi II mingyillikda kashf etilgan. Bu Shan-In davlati kashf etilgan. Bu Shan-In davlati davriga to`g`ri kelgan. o`shanda davriga to`g`ri kelgan. o`shanda yozuvlar soni 2000 ga yaqin yozuvlar soni 2000 ga yaqin bo`lgan. Xan davrida esa bo`lgan. Xan davrida esa iyerogliflarning soni o`n sakkiz iyerogliflarning soni o`n sakkiz mingga yetgan.mingga yetgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Xitoy yozuvlari asrlar mobaynida Xitoy yozuvlari asrlar mobaynida ayrim o`zgarishlarga duch kelgan. ayrim o`zgarishlarga duch kelgan. Ammo u o`zining asosiy belgilarini Ammo u o`zining asosiy belgilarini zamonamizgacha saqlab qolgan. zamonamizgacha saqlab qolgan. Xitoyliklar xatni dastlab suyak, Xitoyliklar xatni dastlab suyak, yog`och, cho`p, teri va bambuk yog`och, cho`p, teri va bambuk tanasidan tayyorlangan maxsus tanasidan tayyorlangan maxsus taxtachalarga yozganlar. Miloddan taxtachalarga yozganlar. Miloddan avvalgi V asrdan boshlab esa avvalgi V asrdan boshlab esa ipakdan tayyorlangan shoyi ipakdan tayyorlangan shoyi parchasiga yozganlar. Miloddan parchasiga yozganlar. Miloddan avvalgi I asrda xitoylar qog`ozni avvalgi I asrda xitoylar qog`ozni kashf etishgach, yozuvlar ana shu kashf etishgach, yozuvlar ana shu qog`ozlarga yozilgan. Xitoyliklar qog`ozlarga yozilgan. Xitoyliklar dunyoda birinchi bo`lib qog`ozni dunyoda birinchi bo`lib qog`ozni kashf etishgan ekan. Matnlar kashf etishgan ekan. Matnlar o`ngdan chapga tomon ustunlar o`ngdan chapga tomon ustunlar tariqasida yuqoridan pastga qarab tariqasida yuqoridan pastga qarab yozilgan. Yozuvda bo`yoq cho`p, yozilgan. Yozuvda bo`yoq cho`p, qush patlari va cho`tkachalardan qush patlari va cho`tkachalardan foydalanilgan. Xitoyliklar qog`ozni foydalanilgan. Xitoyliklar qog`ozni bambuk, latta va po`stloq bambuk, latta va po`stloq aralashmasidan tayyorlaganlar.aralashmasidan tayyorlaganlar. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Qadimgi Xitoy adabiyoti. Qadimgi xitoyliklar Qadimgi Xitoy adabiyoti. Qadimgi xitoyliklar o`zlarining ajoyib adabiyotiga ega bo`lganlar. o`zlarining ajoyib adabiyotiga ega bo`lganlar. Qadimgi Xitoy adabiyotining shakllanishi xalq og`zaki Qadimgi Xitoy adabiyotining shakllanishi xalq og`zaki ijodiyoti bilan bog`liqdir. Yozuv kelib chiqqach, yozma ijodiyoti bilan bog`liqdir. Yozuv kelib chiqqach, yozma adabiyot rivoj topgan. adabiyot rivoj topgan.  Xitoyda «Shi-Szin», «Chun-syu» kabi asarlar Xitoyda «Shi-Szin», «Chun-syu» kabi asarlar yaratilgan. Xitoylar ajoyib afsona, ertak, rivoyat, yaratilgan. Xitoylar ajoyib afsona, ertak, rivoyat, qo`shiq, topishmoq va ko`plab maqollar yaratganlar. qo`shiq, topishmoq va ko`plab maqollar yaratganlar. Dostonlar Xitoyning qadimgi adabiyotidan katta o`rin Dostonlar Xitoyning qadimgi adabiyotidan katta o`rin olgan. Xitoy adabiyotida diniy, tarixiy va falsafiy olgan. Xitoy adabiyotida diniy, tarixiy va falsafiy mavzular keng o`rin olgan. mavzular keng o`rin olgan.  Xitoyda miloddan avvalgi IV–I, milodning I–IV Xitoyda miloddan avvalgi IV–I, milodning I–IV asrlaridan Soy Yuan, Sima Syan kabi mashhur shoirlar asrlaridan Soy Yuan, Sima Syan kabi mashhur shoirlar ijod etishgan. Qadimgi Xitoyda musiqa, raqs, qo`shiq ijod etishgan. Qadimgi Xitoyda musiqa, raqs, qo`shiq sarfatiga qiziqish erta boshlangan. Ularda musiqa sarfatiga qiziqish erta boshlangan. Ularda musiqa asboblarining torli, urib, puflab chalinadigan turlari asboblarining torli, urib, puflab chalinadigan turlari keng tarqalgan. Xitoyga qo`shni O`rta Osiyo keng tarqalgan. Xitoyga qo`shni O`rta Osiyo xalqlarining arfa kabi musiqa asboblari I–II asrlarda xalqlarining arfa kabi musiqa asboblari I–II asrlarda kirib borgan.kirib borgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Qadimgi Xitoyda me`morchilik, Qadimgi Xitoyda me`morchilik, rassomchilik va haykal-taroshlik.rassomchilik va haykal-taroshlik. Me`morchilik Qadimgi Xitoy san`atining Me`morchilik Qadimgi Xitoy san`atining bir turidir. Uning kelib chiqishi Xitoy bir turidir. Uning kelib chiqishi Xitoy tarixining uzoq o`tmishiga borib tarixining uzoq o`tmishiga borib taqaladi. Me`morlar ajoyib saroylar taqaladi. Me`morlar ajoyib saroylar ibodatxonalar, ma`muriy binolar va ibodatxonalar, ma`muriy binolar va harbiy istehkomlar qurganlar. Xitoyning harbiy istehkomlar qurganlar. Xitoyning qadimgi Xao Sanyan, Dalyan, Tn, qadimgi Xao Sanyan, Dalyan, Tn, Shouchun, Chanan kabi yirik Shouchun, Chanan kabi yirik shaharlarida ko`pdan-ko`p saroylar, shaharlarida ko`pdan-ko`p saroylar, ibodatxonalar va ma`muriy binolar ibodatxonalar va ma`muriy binolar bo`lganki, uni xitoylik qo`li gul ustalar bo`lganki, uni xitoylik qo`li gul ustalar ishlaganlar. ishlaganlar.  Me`morchilik ishlarida loy, g`isht, paxsa Me`morchilik ishlarida loy, g`isht, paxsa va ko`proq yog`och ishlatilgan. Bu va ko`proq yog`och ishlatilgan. Bu jihatdan miloddan avvalgi I–II asrlarda jihatdan miloddan avvalgi I–II asrlarda uch qavatli qilib, oynavand, uch qavatli qilib, oynavand, peshayvonlari va to`rt chekkasida peshayvonlari va to`rt chekkasida qorovulxonasi bo`lgan Chanandagi Xan qorovulxonasi bo`lgan Chanandagi Xan podsholarining yozgi saroyi diqqatga podsholarining yozgi saroyi diqqatga sazovordir. Xitoyda rassomlik ham sazovordir. Xitoyda rassomlik ham ancha riyoj topgan edi.ancha riyoj topgan edi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Rassomlar shox saroylari, Rassomlar shox saroylari, ibodatxona devorlari va ibodatxona devorlari va amaldorlarning uy devorlarini amaldorlarning uy devorlarini o`simlik, daraxt, ot, otliq askar, jang o`simlik, daraxt, ot, otliq askar, jang aravalari, it, fil va qandaydir aravalari, it, fil va qandaydir maxluqlarning tasvirlari bilan maxluqlarning tasvirlari bilan bezaganlar. Xitoyda haykaltaroshlik bezaganlar. Xitoyda haykaltaroshlik kamroq rivojlangan. Ustalar mis, jez, kamroq rivojlangan. Ustalar mis, jez, kumush, oltin va toshlardan xilma – kumush, oltin va toshlardan xilma – xil idishlar yasab, ularning sirtini xil idishlar yasab, ularning sirtini qush, ajdaho va turli afsonaviy qush, ajdaho va turli afsonaviy maxluqlar bilan bezaganlar. maxluqlar bilan bezaganlar.  Haykaltarosh ustalar podshoh, Haykaltarosh ustalar podshoh, sarkarda, boy va oddiy kishilarning sarkarda, boy va oddiy kishilarning haykallarini o`ta nozik did bilan haykallarini o`ta nozik did bilan ishlaganlar. Qadimgi Xitoyning qo`li ishlaganlar. Qadimgi Xitoyning qo`li gul ustalari ajoyib zargarlik, gul ustalari ajoyib zargarlik, kulolchilik, miskarlik va boshqa kulolchilik, miskarlik va boshqa badiiy buyumlar ishlashda shuhrat badiiy buyumlar ishlashda shuhrat qozonganlar. Shunday qilib, qadimgi qozonganlar. Shunday qilib, qadimgi xitoyliklar adabiyot, me`morchilik va xitoyliklar adabiyot, me`morchilik va tasviriy san`at sohasida o`zlariga tasviriy san`at sohasida o`zlariga xos asarlar yaratib, shuhrat xos asarlar yaratib, shuhrat qozonganlar.qozonganlar. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Qadimgi Xitoyning diniy e`tiqodi.Qadimgi Xitoyning diniy e`tiqodi. Qadimgi Xitoyda diniy e`tiqodning Qadimgi Xitoyda diniy e`tiqodning shakllanishi ibtidoiy davrlarga borib shakllanishi ibtidoiy davrlarga borib taqaladi. Shan-In davridagi diniy taqaladi. Shan-In davridagi diniy e`tiqodlar ibtidoiy din shakllaridan e`tiqodlar ibtidoiy din shakllaridan kelib chiqqan ekan. Qadimgi xitoyliklar kelib chiqqan ekan. Qadimgi xitoyliklar Quyosh, Oy, osmon, osmon jismlari, Quyosh, Oy, osmon, osmon jismlari, sayyora va yulduzlarga topinganlar. sayyora va yulduzlarga topinganlar. Shu bilan birga ular tabiat va tabiat Shu bilan birga ular tabiat va tabiat hodisalari, daraxtlarga sig`inib tog` va hodisalari, daraxtlarga sig`inib tog` va daryolarni ulug`laganlar. Odamlar ana daryolarni ulug`laganlar. Odamlar ana shu ulug`langan narsalarga e`tiqod shu ulug`langan narsalarga e`tiqod qilganlar. Xitoyliklar e`tiqodiga ko`ra qilganlar. Xitoyliklar e`tiqodiga ko`ra har bir narsa va hodisaning alohida har bir narsa va hodisaning alohida xudolari bo`lgan.Bu xudolar alohida xudolari bo`lgan.Bu xudolar alohida nomlar bilan atalgan. Ularda Oliy xudo nomlar bilan atalgan. Ularda Oliy xudo Di bo`lib, u odamlarga qurg`oqchilik, Di bo`lib, u odamlarga qurg`oqchilik, suv toshqinlari yuborgan yoki baxt suv toshqinlari yuborgan yoki baxt ulashgan.ulashgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Afsonalarning birida aytilishicha Afsonalarning birida aytilishicha Nyuy Va degan xudo odamni loydan Nyuy Va degan xudo odamni loydan yaratgan ekan. Xitoylarning diniy yaratgan ekan. Xitoylarning diniy afsonalarida tabiiy ofatlar, odamlarni afsonalarida tabiiy ofatlar, odamlarni bu ofatlardan qutqaruvchi bu ofatlardan qutqaruvchi qahramonlar haqida hikoya qilinadi. qahramonlar haqida hikoya qilinadi.  Qadimgi xitoyliklar o`lgan ajdodlari Qadimgi xitoyliklar o`lgan ajdodlari ruhlariga ham e`tiqod qilganlar. Bu ruhlariga ham e`tiqod qilganlar. Bu fanda animizm deyiladi. Tog`-fanda animizm deyiladi. Tog`- toshlar, o`simlik, daraxtlar, osmon toshlar, o`simlik, daraxtlar, osmon jismlari va har xil buyumlarga jismlari va har xil buyumlarga sig`inish esa fetishizm deyiladi. Ayni sig`inish esa fetishizm deyiladi. Ayni paytda ular hayvon va turli paytda ular hayvon va turli jonivorlarga ham sig`inganlar. Bu jonivorlarga ham sig`inganlar. Bu esa totemizm deb ataladi. Miloddan esa totemizm deb ataladi. Miloddan avvalgi II–III asrlarda Xitoyga avvalgi II–III asrlarda Xitoyga Hindistondan O`rta Osiyo orqali Hindistondan O`rta Osiyo orqali budda dini kirib kelgan va yoyilgan. budda dini kirib kelgan va yoyilgan. Shunday qilib, Xitoyda diniy e`tiqod Shunday qilib, Xitoyda diniy e`tiqod xilma-xil shaklda bo`lib, uzoq xilma-xil shaklda bo`lib, uzoq vaqtgacha saqlanib qolgan. Qadimgi vaqtgacha saqlanib qolgan. Qadimgi xitoyliklar juda qadim zamondan xitoyliklar juda qadim zamondan boshlab o`zlariga xos yuksak boshlab o`zlariga xos yuksak madaniyat yaratib, jahon madaniyati madaniyat yaratib, jahon madaniyati xazinasiga ulkan hissa qo`shganlar.xazinasiga ulkan hissa qo`shganlar. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Qadimgi Xitoyda ilmiy bilimlarning rivojlanishi.Qadimgi Xitoyda ilmiy bilimlarning rivojlanishi. Qadimgi Xitoyda xo`jalikning rivojlana borishi bilan ilmiy-Qadimgi Xitoyda xo`jalikning rivojlana borishi bilan ilmiy- amaliy bilimlar ham ravnaq topgan. Ular matematika, amaliy bilimlar ham ravnaq topgan. Ular matematika, geometriya fanlari sohasida jiddiy yutuqlarga erishganlar. geometriya fanlari sohasida jiddiy yutuqlarga erishganlar. Bu jihatdan miloddan avvalgi II asrda tuzilgan Bu jihatdan miloddan avvalgi II asrda tuzilgan «Matematikaning to`qqiz kitobi» degan asar diqqatga «Matematikaning to`qqiz kitobi» degan asar diqqatga sazovordir. Kitobda matematikaning asoslari tushuntirib sazovordir. Kitobda matematikaning asoslari tushuntirib berilgan. Bu kitob dehqon, olim, hunarmand, tarixchi, berilgan. Bu kitob dehqon, olim, hunarmand, tarixchi, astronom, chor-vador va me`morlar uchun uzoq astronom, chor-vador va me`morlar uchun uzoq vaqtgacha qo`llanma bo`lib xizmat qilgan. Xitoy olimlari vaqtgacha qo`llanma bo`lib xizmat qilgan. Xitoy olimlari astronomiya sohasida ham jiddiy yutuqlarga erishganlar. astronomiya sohasida ham jiddiy yutuqlarga erishganlar. Davlat, xo`jalik ishlarini yuritish, vaqtni hisoblash va Davlat, xo`jalik ishlarini yuritish, vaqtni hisoblash va taqvim tuzish zaruriyati astronomiya bilimlarini to`plashni taqvim tuzish zaruriyati astronomiya bilimlarini to`plashni taqozo etgan. Xitoy astronomlari miloddan avvalgi II taqozo etgan. Xitoy astronomlari miloddan avvalgi II mingyillikdayoq astronomik kuzatishlarni boshlaganlar. mingyillikdayoq astronomik kuzatishlarni boshlaganlar.  Miloddan avvalgi 145–90-yillarda yashagan xitoy Miloddan avvalgi 145–90-yillarda yashagan xitoy tarixchisi Sim Syanning «Tarixiy xotiralar» kitobining bir tarixchisi Sim Syanning «Tarixiy xotiralar» kitobining bir bo`limi osmon jismlari masalasiga bag`ishlangan.bo`limi osmon jismlari masalasiga bag`ishlangan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Tarixchi Ban Guning «Xan tarixi» kitobida 783 Tarixchi Ban Guning «Xan tarixi» kitobida 783 yulduzning nomi keltirilgan. yulduzning nomi keltirilgan.  Milodning II asrida yashagan Chjan Xenning Milodning II asrida yashagan Chjan Xenning astronomiya va matematikaga oid asarida esa 124 astronomiya va matematikaga oid asarida esa 124 yulduz turkumi, 2500 yulduzlarning nomi eslatib yulduz turkumi, 2500 yulduzlarning nomi eslatib o`tilgan. Bu davrda planetalar harakatini kuzatishga o`tilgan. Bu davrda planetalar harakatini kuzatishga ham katta ahamiyat berilgan. Xitoy astronomlari bir yil ham katta ahamiyat berilgan. Xitoy astronomlari bir yil 365 kun ekanligini aniqlaganlar. Ular bir yilni 12 oyga 365 kun ekanligini aniqlaganlar. Ular bir yilni 12 oyga bo`lganlar va quyosh-oy taqvimini tuzganlar. bo`lganlar va quyosh-oy taqvimini tuzganlar.  Xitoy astronomlari quyosh va oyning qachon tutilishini Xitoy astronomlari quyosh va oyning qachon tutilishini oldindan aytib berishgan. Ular fizika sohasida ham oldindan aytib berishgan. Ular fizika sohasida ham jiddiy yutuqlarga erishib, dunyoda birinchi bo`lib jiddiy yutuqlarga erishib, dunyoda birinchi bo`lib kompasni kashf etganlar. Ular kompasni temirdan kompasni kashf etganlar. Ular kompasni temirdan to`rtburchak qilib ishlaganlar. Uning harakatlanuvchi to`rtburchak qilib ishlaganlar. Uning harakatlanuvchi ko`rsatgichi doimo janubni ko`rsatib turgan.ko`rsatgichi doimo janubni ko`rsatib turgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Ilk bor zilzila aniqlovchi asbob Qadimgi Ilk bor zilzila aniqlovchi asbob Qadimgi Xitoyliklar tomonidan mil.avv I asrda Xitoyliklar tomonidan mil.avv I asrda seysmograf ixtiro qilganlar seysmograf ixtiro qilganlar www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Qadimgi Xitoyda tabobat Qadimgi Xitoyda tabobat ilmining rivojlanishi. ilmining rivojlanishi. Qadimgi Xitoyda tabobat Qadimgi Xitoyda tabobat ham ancha yaxshi ham ancha yaxshi rivojlangan. Tabiblar rivojlangan. Tabiblar bemor tomirlarini ushlab bemor tomirlarini ushlab ko`rib, ularning ko`rib, ularning kasalliklarini aniqlab, kasalliklarini aniqlab, teksnirib so ng davolashga teksnirib so ng davolashga kirishganlar. Qadimgi kirishganlar. Qadimgi Xitoyda Van Shu Xe, Ban Xitoyda Van Shu Xe, Ban Sio va Xua Tu kabi Sio va Xua Tu kabi mashhur tabiblar mashhur tabiblar yashaganlar. Van Shu Xe yashaganlar. Van Shu Xe tabobatga oid «Ney-Szi», – tabobatga oid «Ney-Szi», – «Odam tabiati va hayoti», «Odam tabiati va hayoti», Ban Sio esa «Qiyinchilik Ban Sio esa «Qiyinchilik haqida kitob» kabi asarlar haqida kitob» kabi asarlar yozishgan. yozishgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Ular bemorlarni Ular bemorlarni davolashda meva, davolashda meva, o`simlik va o`simlik va hayvonlarning ayrim hayvonlarning ayrim qismlaridan qismlaridan tayyorlangan sodda tayyorlangan sodda va murakkab va murakkab dorilardan dorilardan foydalanganlar. Xitoy foydalanganlar. Xitoy tabiblari dunyoda tabiblari dunyoda birinchi bo`lib, birinchi bo`lib, tomirdan shifobaxsh tomirdan shifobaxsh suyuqlik dori yuborib suyuqlik dori yuborib davolash usulini davolash usulini qo`llaganlar. O`sha qo`llaganlar. O`sha vaqtda Xitoyda dori-vaqtda Xitoyda dori- darmonlarning 1000 darmonlarning 1000 dan ortiq turi ma`lum dan ortiq turi ma`lum bo`lgan.bo`lgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Xitoyda geografik va tarixiy bilimlarning rivojlanishi. Xitoyda Xitoyda geografik va tarixiy bilimlarning rivojlanishi. Xitoyda markazlashgan davlatlarning tashkil topishi va mamlakatni markazlashgan davlatlarning tashkil topishi va mamlakatni ma`muriy viloyatlarga bolish geografik bilimlarga ega bolishni ma`muriy viloyatlarga bolish geografik bilimlarga ega bolishni talab etgan. Miloddan avvalgi VIII asrlarda Chjou davlatining talab etgan. Miloddan avvalgi VIII asrlarda Chjou davlatining yerlari 9 viloyatga bo`lingan edi. Sin va Xin podsholiklari yerlari 9 viloyatga bo`lingan edi. Sin va Xin podsholiklari davrida mamlakst 36 viloyatga bo`lingan edi. Podsho va viloyat davrida mamlakst 36 viloyatga bo`lingan edi. Podsho va viloyat hokimlari o`zlari yashab turgan viloyatni puxta bilishlari kerak hokimlari o`zlari yashab turgan viloyatni puxta bilishlari kerak edi. Buni geografiya fani o`rgatar edi. edi. Buni geografiya fani o`rgatar edi.  Qadimgi Xitoy tarixchilar vatanidir. Miloddan avvalgi 145–90-Qadimgi Xitoy tarixchilar vatanidir. Miloddan avvalgi 145–90- yillarda yashagan mashhur Sim Syan «Tarixiy xotiralar degan yillarda yashagan mashhur Sim Syan «Tarixiy xotiralar degan asar yozgan. Bu kitobda Xitoyning eng qadimgi davridan asar yozgan. Bu kitobda Xitoyning eng qadimgi davridan miloddan avvalgi II asr oxirigacha bo`lgan tarixi bayon etilgan. miloddan avvalgi II asr oxirigacha bo`lgan tarixi bayon etilgan. Milodning 32–92-yillarida yashagan Ban Gu esa «Xan Milodning 32–92-yillarida yashagan Ban Gu esa «Xan podsholari tarixi» asarini yozgan. Unda Katta Xan podsholigi podsholari tarixi» asarini yozgan. Unda Katta Xan podsholigi tarixi bayon etilgan.tarixi bayon etilgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Buyuk Xitoy devori Buyuk Xitoy devori qurilishi mil. avv. IV asrda qurilishi mil. avv. IV asrda boshlanib, shimoldagi boshlanib, shimoldagi Xunn qabilalarining Xunn qabilalarining hujumlaridan saqlanish va hujumlaridan saqlanish va savdo-sotiq ishlarini savdo-sotiq ishlarini ko'zlab qurilgan. Devor ko'zlab qurilgan. Devor Leodun qo'ltig'i Leodun qo'ltig'i qirg'og'idagi Shayxayguan qirg'og'idagi Shayxayguan shahridan boshlanib, shahridan boshlanib, g'arbda Dun’xuan g'arbda Dun’xuan qal'asigagacha davom qal'asigagacha davom etgan. Devorning umumiy etgan. Devorning umumiy uzunligi 5.000-6.000 km., uzunligi 5.000-6.000 km., uning balandligi joyiga uning balandligi joyiga qarab 6-10 metr, qalinligi qarab 6-10 metr, qalinligi 5,5-7 metr bo'lib, har 60-5,5-7 metr bo'lib, har 60- 100 metrda mustahkam 100 metrda mustahkam minoralar qurilgan.minoralar qurilgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Buyuk Buyuk ХХ itoy devoriitoy devori .. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Xitoy ajoyibotlaridan Xitoy ajoyibotlaridan yana biri, bu ipakning yana biri, bu ipakning kashf etilishi va Buyuk kashf etilishi va Buyuk ipak yo'liga asos ipak yo'liga asos solinishidir. Imperator solinishidir. Imperator rafiqasi Si-Lingchi rafiqasi Si-Lingchi tomonidan mil. avv. tomonidan mil. avv. 2600 yili ipakning kashf 2600 yili ipakning kashf etilishi va mil. avv. 128 etilishi va mil. avv. 128 yili Xitoy sayyohi-yili Xitoy sayyohi- diplomati Chjan-Szyan diplomati Chjan-Szyan tomonidan Buyuk ipak tomonidan Buyuk ipak yo'liga asos solinishi yo'liga asos solinishi katta tarixiy o'zgarish katta tarixiy o'zgarish bo'lgan.bo'lgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Xitoy ajoyibotlaridan Xitoy ajoyibotlaridan yana biri, bu chinining yana biri, bu chinining kashf etilishi. Qadimgi kashf etilishi. Qadimgi Xitoyda chini idishlar Xitoyda chini idishlar ham mashhur bo`lgan. ham mashhur bo`lgan. Bu buyumlar xaridorgir Bu buyumlar xaridorgir bo`lib, savdogarlar bo`lib, savdogarlar tamonida qimmat tamonida qimmat baholangan. Xitoy baholangan. Xitoy chinnilari nafis chinnilari nafis ishlanganligi va ishlanganligi va bejirimligi bilan ajralib bejirimligi bilan ajralib turadi. turadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Qadimgi Xitoy tabiblari kasallik va jarohatlarni Qadimgi Xitoy tabiblari kasallik va jarohatlarni davolashda uqalash, igna sanchib davolashda uqalash, igna sanchib davolashdan, o'simlik va hayvonlardan hosil davolashdan, o'simlik va hayvonlardan hosil qilinadigan dorilardan, xususan jen’shen, kiyik qilinadigan dorilardan, xususan jen’shen, kiyik shohidan olinadigan panti, choy va boshqa shohidan olinadigan panti, choy va boshqa dori-darmonlardan keng foydalanganlar. O'sha dori-darmonlardan keng foydalanganlar. O'sha davrdayoq Xitoy tibbiyotida mingdan ortiq davrdayoq Xitoy tibbiyotida mingdan ortiq dorilar bo'lgan. qadimgi Xitoy tabiblari ichida dorilar bo'lgan. qadimgi Xitoy tabiblari ichida Va Shu Xe, Ban Sio va Xua Tu lar mashhur Va Shu Xe, Ban Sio va Xua Tu lar mashhur bo'lgan. Van Shu tibbiyotga oid «Ney-Szin» bo'lgan. Van Shu tibbiyotga oid «Ney-Szin» («Odam tabiati va hayoti»), Ban Sio esa («Odam tabiati va hayoti»), Ban Sio esa «qiyinchilik haqida kitob» kabi asarlar «qiyinchilik haqida kitob» kabi asarlar yozganlar.yozganlar. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

XulosaXulosa  Qadimgi xitoyliklar juda qadim zamondan Qadimgi xitoyliklar juda qadim zamondan boshlab o`zlariga xos yuksak madaniyat boshlab o`zlariga xos yuksak madaniyat yaratib, jahon madaniyati xazinasiga ulkan yaratib, jahon madaniyati xazinasiga ulkan hissa qo`shganlar. Ayniqsa qog`ozning ixtiro hissa qo`shganlar. Ayniqsa qog`ozning ixtiro qilinishi, sesmograf xozirgi kungacha muhim qilinishi, sesmograf xozirgi kungacha muhim ixtirolardan biri hisoblanadi. Qadimgi xitoy ixtirolardan biri hisoblanadi. Qadimgi xitoy madaniyati jahon sivilizatsiyasida muhim o`rin madaniyati jahon sivilizatsiyasida muhim o`rin egalagan. Xozirgi kunda ham Xitoy madaniyati egalagan. Xozirgi kunda ham Xitoy madaniyati dunyoda yetakchi o`rinda turadi. Xitoy dunyoda yetakchi o`rinda turadi. Xitoy yangiliklari butun dunyoni zabt etgan desak yangiliklari butun dunyoni zabt etgan desak xato bo`lmaydi. xato bo`lmaydi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Adabiyotlar:Adabiyotlar:  1.1. Karimov I.A. Yuksak manaviyat yengilmas kuch. -T.: Manaviyat, 2008.-Karimov I.A. Yuksak manaviyat yengilmas kuch. -T.: Manaviyat, 2008.- 174 b 174 b  2.2. Manaviy yuksalish yo`lida.-T.: Manaviyat, 2008. -140 b.Manaviy yuksalish yo`lida.-T.: Manaviyat, 2008. -140 b.  3.3. Falsafa asoslari. Q .Nazarov tahriri ostida.Falsafa asoslari. Q .Nazarov tahriri ostida. - - T.T. : Sh: Sh arq, 2005arq, 2005  4.4. Falsafa M.Axmedova tahriri ostida. -T.: O`FMJ, 2006.Falsafa M.Axmedova tahriri ostida. -T.: O`FMJ, 2006.  5.5. Qahharova SH. FalsafagQahharova SH. Falsafag a kirish. -T.: Universitet, 2005. a kirish. -T.: Universitet, 2005.  6.6. Vvedenie v filosofiyu: Uchebnoe posobie dlya vuzov / I.T.Frolov i dr. 3-e Vvedenie v filosofiyu: Uchebnoe posobie dlya vuzov / I.T.Frolov i dr. 3-e izd., pererab. i dop. -M.: 2003. izd., pererab. i dop. -M.: 2003.  7.7. Velikie filosofskie ucheniya / Red. i per. I.S.Vdovinoy. -M.: AST, 2005. Velikie filosofskie ucheniya / Red. i per. I.S.Vdovinoy. -M.: AST, 2005.  8.8. Shermuxamedova N.A. Scientizm va antiscientizm// Falsaf va fan Shermuxamedova N.A. Scientizm va antiscientizm// Falsaf va fan metodologiysi -T.: Axborot texnologiylari. 2008metodologiysi -T.: Axborot texnologiylari. 2008  9.9. Qambarov A.A. Jamiyatning manaviy yangilanishi jarayonida ilmiy Qambarov A.A. Jamiyatning manaviy yangilanishi jarayonida ilmiy qadriyatlarning roli: Falsafa fan. nomzodi... Avtoref/ A. A. Qambarov; Mirzo qadriyatlarning roli: Falsafa fan. nomzodi... Avtoref/ A. A. Qambarov; Mirzo Ulug`bek nomidagi O`zbekiston Milliy un-ti.-Toshkent, 2006.- 27 b.Ulug`bek nomidagi O`zbekiston Milliy un-ti.-Toshkent, 2006.- 27 b.  10.10. Voronina T.P. Filosofskie probleme obrazovaniya v informatsionnom Voronina T.P. Filosofskie probleme obrazovaniya v informatsionnom ob`estve : dissertatsiya ... doktora filosofskix nauk : Moskva, 1995.ob`estve : dissertatsiya ... doktora filosofskix nauk : Moskva, 1995.  11.11. Bresina T.N. Soznanie v mire : Metodolog. ontolog. sots.-filos. aspekte Bresina T.N. Soznanie v mire : Metodolog. ontolog. sots.-filos. aspekte analiza : dissertatsiya ... doktora filosofskix nauk : Moskva, 1996.analiza : dissertatsiya ... doktora filosofskix nauk : Moskva, 1996. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

Qadimgi Xitoy madaniyati 2

Xitoy va Hindiston madaniyati

Qadimgi Misr kiyinish madaniyati

Qadimgi Misr va Mesopotomiya madaniyati

Koreya madaniyati