Qadimgi Xitoy madaniyati 2 - Madaniyatshunoslik - Slaydlar

Qadimgi Xitoy madaniyati 2

Yuklangan vaqt:

26.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

281.009765625 KB

Ko'chirib olish

 Mavzu: Qadimgi Xitoy madaniyati Reja: 1. Qadimgi Xitoyning geografik o‘rni va tabiiy sharoitlari. 2. Xitoyning eng qadimgi aholisi va ularning mashg‘uloti 3. Qadimgi Xitoy tarixining davrlarga bo‘linishi va ularning bosqichlari. 4.Qadimgi Xitoy tarixining asosiy manbalari

 Xitoy Markaziy va Sharqiy Osiyodagi eng qadimgi mamlakatlardan biri bo‘lgan. Hozirgi Xitoyning g‘arbiy chegaralari bizning Turon zamin chegaralariga kelib tutashadi. Shimolda Mo‘g‘uliston, Rossiya, janubda esa Himolay tog‘lari orqali Hindiston bilan chegaradosh. mamlakat sharqi Tinch okeanning Sariq, Sharqiy Xitoy va Janubiy Xitoy dengizlarining suvlari bilan o‘ralgan. Mamlakatning katta qismi tog‘lardan, g‘arbiy tomoni dashti – biyobon va sharqiy qolgan ozroq qismi tekisliklardan iborat.

XITOYNING KUN CHIQISH TOMONINI BUYUK XITOY PASTTEKISLIGI QOPLAB YOTADI. XITOYNING IQLIMI O‘ZIGA XOS, YOZI O‘RTACHA ISSIQ, QISHI SHIMOLDA SOVUQROQ, JANUBDA U QADAR SOVUQ EMAS. YOG‘IN-SOCHIN MAMLAK AT SHARQIDA KO‘PROQ, MARK AZIY VA G‘ARBIY QISMIDA K AMROQ YOG‘ADI. XITOYNING ENG YIRIK DARYOSI XUANXE BO‘LIB, XITOYLIKLAR UNI “TENTAK DARYO” “XITOYNING SHO‘RI”, “MING XIL KULFAT KELTIRUVCHI DARYO” DEB HAM ATAYDILAR. CHUNKI U BAHOR OYLARIDA TOSHIB ODAMLARGA KO‘P TASHVISH VA KULFAT KELTIRGAN. BU DARYO LOYQALIGI BOIS SARIQ DARYO HAM DEYILADI.

 Xitoyning qulay geografik muhiti bu yerlarda juda qadim zamonlardan boshlab ibtidoiy va qadimgi odamlarning yashashlari uchun imkon bergan. Arxeolog va antropologlarning bergan ma'lumotlariga ko‘ra Xitoy xududidan ibtidoiy va qadimgi davrga mansub yodgorliklar topilgan. Bular orasidan bundan 600 – 400 ming yil ilgari yashagan sinantrop – xitoy odami va Lantyan' kabi qazilma odamlarning manzil – makonlari diqqatga sazovordir. Ibtidoiy davrga mansub yodgorliklar Xitoyning juda ko‘p joylaridan topib, ularning madaniy qatlami o‘rganilgan. Ayni paytda Xitoyning hamma joyidan qadimgi, so‘nggi poleolit, mezolit, neolit, eneolit, jez va qadimgi davriga oid ko‘plab arxeologik yodgorliklar topilgan.

 Bu yodgorliklarni tekshirgan arxeolog, antropolog olimlar Xitoyda juda qadim zamondan boshlab ibtidoiy va qadimgi odamlar yashaganligini isbotlab berdilar. Kekyinchalik aholi ko‘paya borib Xitoyning ko‘p joylariga borib joylashganlar. Shuningdek Xitoyga shimol, janubi – sharqdan xilma – xil urug‘ va qabilalar kirib kelib joylashganlar.  M. av. IV – Vming yilliklarda Xuanxe daryosining o‘rta oqimida bir necha neolitik madaniy markazlar vaydo bo‘lgan. Xitoyning sharqiy sohillari – Szyansu va Chjeszyan provinsiyalarida kashf etilgan Sin'lyangan madaniyati keyinchalik “Sharqiy” nomli etnoslarning paydo bo‘lishiga zamin yaratgan. O‘sha davrda Xuanxe daryosining bosh irmog‘i Veyxe vodiysida mashhur Yanshao neolitik dehqonchilik madaniyati paydo bo‘lib xitoy xalqining eng qadimgi ajdodlari asosini, bir qismi esa tibet – birma etnoslarining shakllanishiga sabab bo‘lgan. Yanshaoliklar daryo sohillarida yarim yerto‘lalarda va ustunlarga o‘rnatilgan sinch uylarda yashab, dehqonchilik va hunarmandchilik bilan shug‘ullanganlar. Ularning bir qismi termachilik, ovchilik va baliqchilik bilan shug‘ullanganlar.

 Qadimgi Sharqning boshqa davlatlari kabi Xitoy tarixini bir necha tarixiy davrlarga bo‘lib o‘rganiladi. Ular quyidagilar:  1. Xitoyda ibtidoiy jamoa tuzumining buzulishi va ilk quldorlik davlatining tashkil topishi. Shan – In' davri.  2. Chjou davri. An'anaga muvofiq Chjou davri yana ikki bosqichga: G‘arbiy Chjou va Sharqiy Chjouga bo‘linadi.  Olimlar Qadimgi Xitoy tarixini quyidagi davrlarga bo‘lib o‘rganishni tavsiya etadilar:  1. Xitoyda ibtidoiy jamoaning buzulishi va eng qadimgi davlatlarning barpo etilishi – m. av. II ming yillik.  2. M. av. VIII – III asrlarda Qadimgi Xitoy.  3. Xitoyda dastlabki markazlashgan davlatning qaror topishi – Sin' imperiyasi davri – m. av. 221 – 207 yillar.  4. Xan' imperiyasi davri m. av. III – I asrlar  5. Qadimgi Xitoy milodiy I – III asrlarda.

 Ba'zi olimlar ilk Xitoy tarixini sulolalar bo‘yicha tarixiy davrlarga bo‘lishni tavsiya etganlar. Aksariyat olimlar Qadimgi Xitoy tarixini beshta davrga bo‘lib o‘rganish maqsadiga muvofiq ekanligini ma'qulluaydilar. Qadimgi Xitoy tarixini mazkur tarda davrlarga bo‘lib o‘rganish talabalarga ancha yengillik tug‘diradi.

 Boshqa qadimgi Sharq mamlakatlari kabi qadimgi xitoy tarixini o‘rganishning o‘ziga xos ilmiy manbalari bor. Bular qadimgi hujjatlar, jumladan m. av. II ming yilikka doir suyak qurralaridagi hamda toshbaqa kosalari ustidagi yozuvlar bo‘lib, ular Shan-In' davlati davridagi (m.av.XVIII- XII asrlar) qadimgi Xitoyning xo‘jalik, ijtimoiy va davlat tuzumini birmuncha tasvirlashga imkon beradi. Diniy marosimlarda ishlatiladigan jez davri idishlaridagi yozuvlar bu davrning oxirgi, shuningdek, m.av.XII-VIII asrlarga oid manbalardir. Bu yozuvlar orasida hadya yorliqlari ham uchraydi. Sin' sulolasi ya'ni m.av.III asrga oid tosh barabanlardagi yozuvlar ham katta ahamiyatga egadir. M.av.III va milodiy III asrga oid Xan' sulolasi davriga mansub bo‘rtma suratlar ham qadimgi Xitoy tarixi va madaniyatini o‘rganishda juda muhim manba hisoblanadi. Davri aniqlanmagan yozma manbalar orasida Lu podsholigi davrida, ya'ni m.av.VIII-V asrda to‘plangan “Chun'-syu” va “Bahor va Kuz” kitobi alohida o‘rini egallaydi. Bu kitobning muallifi haqida turli fikrlar bor. Ba'zi rivoyatlarga ko‘ra, “Chun'-syu” kitobining muallifi Konfusiy deyiladi. O‘sha davrda yaratilgan yilnomalardan biri “Szochjuan'” hisoblanadi. “Shanshu” (“Shuszin”)-”Tarix kitobi”, “Hujjatlar kitobi” qadimgi Xitoyning mumtoz adabiyoti orasida alohida o‘rinni egallaydi. Ma'lumotlarga ko‘ra, bu kitobga qadimgi podsholar yoki ularning maslahatchilariga qarashli nutqlar, nasihatlar va amr- farmonlar kiritilgan. Bu kitobda mamlakat topografiyasi va boshqarish tizimiga doir qimmatli ma'lumotlar ham bor.

. Rivoyatlarga ko‘ra kitob Konfusiy tomonidan tahrir qilinib qayta ishlangan ekan. Xitoyning qadimgi tarixi va madaniyatini o‘rganishda “Shi-szin”- ”Qo‘shiqlar kitobi”ning ahamiyati ham kattadir. Kitob xalq qo‘shiqlari asosida tuzilib, unda juda qadim zamonlarga oid qo‘shiqlardan parchalar bor. Kitobda xitoyliklarning eng qadimgi davrdagi uning chinakam hayoti bu xalq qo‘shiqlarida aks ettirilgan. Shuningdek, kitobda m.av.I ming yillik birinchi yarmidagi xitoy xalqining turli urf-odatlari, rasm- rusumlari, to‘ylari va turmush tarzi to‘laroq ifoda etilgan. Shuni ham aytib o‘tish kerakkai, “Qo‘shiqlar kitobi”ning eng qadimgi qismi m.av.XII-VII asrlarga mansubdir. 1F01 0E 0A 0E 36 03 19 19 3B 3A 0611 19 17 10 3A 15 0E 03 16 0B

 Qazishmalar shuni ko‘rsatadiki, Xitoy hududida 500-600 ming yillardan beri kishilar yashab keladilar.  1921 yilda shved olimi I.G.Anderson Xuanxe daryosining o‘rta oqimidan neolit madaniyatiga mansub yodgorlikni topib o‘rgangan. U Yansho neolit madaniyati nomi bilan mashhurdir. 1928 yilda esa Shan- In' poytaxti An'yan shahri yaqinida arxeologik qazishmalar o‘tkazilib, Qadimgi Xitoy tarixining m. av. XIV-XI asrga mansub moddiy madaniyat buyumlarini topib o‘rganildi. Topilgan buyumlar bizga o‘sha davrdlagi Xitoyning ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy tuzumi haqida tushuncha beradi.  Xitoyda arxeologik tadqiqotlar olib borish va o‘rganish ishlari u yerda xitoy revolyusiyasidan so‘ng rivojlana boshladi. Bu XX asrning 50-  70 yillariga to‘g‘ri keladi. Qazishmalar natijasida neolitdan Xan' davrigacha bo‘lgan xitoyliklar tarixi haqida yangi ashyoviy dalillar to‘plandi. Keyingi yillarda arxeologlar Xitoy hududidan Shan-In', Chjou va undan keyingi Xan' davriga oid yoddgorliklarni o‘rgandilar. Chjou davriga oid bronza idishlar Chansha yaqinidan topilgan. U yerda fol xatlari yozilgan sopol buyum, kiyim-kechak, zargarlik va ziynat buyumlari, yog‘och lavha va ipak matoga bitilgan qadimgi yozuvlar ham topib o‘rganildi. Bu buyumlar m.av.III asrga mansub Chanshadagi qabristondan topib ham o‘rganilgan. 01 08 100A 01 41 0F 27 2611 08 0B 09 18 01 0D 3A0A 01 44 09 0E 04 09 3A03 1D 18 2C

Etiboringiz uchun raxmat

O'xshashlar

Qadimgi Xitoy madaniyati

Xitoy va Hindiston madaniyati

Korea madaniyati 2

Qadimgi Misr kiyinish madaniyati

Qadimgi Misr va Mesopotomiya madaniyati