Koreya madaniyati - Madaniyatshunoslik - Slaydlar

Koreya madaniyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3184.6337890625 KB

Ko'chirib olish

KOR EYA MAD ANIY ATI

TAYYORLADI: XORIJIY FILOLOGIYA FAKULTETI, 203- GURUH TALABASI XAYATOVA ZARNIGOR TEKSHIRDI: SALOMOVA HAKIMA YUSUPOVNA

MUNDARIJA Arxeologik topilmalar daliliga asosan Koreyslar Koreya yarimorolini Ilk Paleolit davrida egallagan. Koreya tarixi eramizdan avvalgi 2333-yil Tanginning afsonaviy tarzda Koʻchoʻsonga asos solishi bilan boshlanadi. Tanginning qirolligi "Choson" deb atalgan (ammo, hozirgi kunda yaqin davrdagi Choson sulolasidan farqlash uchun Kochoson yoki Qadimgi Choson deb ataladi). Kochoson Koreya yarimoroli shimoli va Manjuriyaning bir qismini egallashgacha kengaydi. Xitoyning Han sulolasi bilan bir necha urushlardan keyin, Kochoson parchalanib, bir necha davlatlarga bo’linib ketdi va Koreyaning Uch Qirollik Timsoli davriga olib keldi. Uch Qirollik timsoli davri davomida Buyo, Okcho, Dongyo va Samhan birlashmasi Koreya yarimoroli va janubiy Manchuriyani egallab oldi. Aynan shu davrda Uch Qirollik ravnaq topdi.  1 Tarixi  1.1 Uch Qirollik davri  1.2 Koryo Qirolligi  1.3 Choʻson qirolligi  1.4 Yaponiya anneksiyasi  1.5 Koreyaning boʻlinishi  2 Janubiy Koreya tarixi  2.1 Birinchi respublika  2.2 Ikkinchi respublika  2.2.1 Harbiy hukumat  2.3 Uchinchi respublika  2.4 Toʻrtinchi respublika  2.5 Beshinchi respublika  3 Joylashuv va iqlimi  3.1 Joʻgʻrofiy joylashuvi  3.2 Iqlimi  4 Hukumati  5 Iqtisodiyoti  6 Fan-texnikasi  7 Aholisi

Koreya Respublikasi , norasmiy nomlari: Janubiy Koreya , Koreya ( hangul : 대대 대 대 , hanja : 대 대 대 대 , t ɛː .han.min. ɡ uk ̚), Sharqiy Osiyoda , Koreys yarimorolida joylashgan mamlakatdir. Shimoldan Koreya Xalq Demokratik Respublikasi bilan chegaradosh. Poytaxti — Seul shahri aglomeratsiyasi aholisi bo’yicha jahonda ikkinchi o’rinda turadi . Koreya jahonning eng qadimgi tamaddunlaridan biridir; uning hududida Quyi Paleolit davridayoq odamlar yashaganligi ma’lum. Uch Koreys Qirolligining 668 -yildagi birlashuvidan to 1910 -yilgacha koreys xalqi yaxlit mamlakatda yashadi. Koreya bo ’ linishidan so’ng 1948 -yili Janubiy Koreya davlati yaratildi. Koreys Urushidan keyin Koreya Respublikasi iqtisodiyoti kuchli o'sishni boshidan kechirib, mamlakat Katta Yigirmatalik safiga kirdi. Bugungi kunda Janubiy Koreya Toʻrt Osiyo Barslaridan biri, deb hisoblanadi. Janubiy Koreya BMT , WTO , OECD , APEC kabi tashkilotlar a’zosi, AQShning yaqin hamkorlaridan biri bo’lib, xalqaro siyosatda faol qatnashadi. Janubiy Koreya iqtisodiyoti yuqori texnologiyalar va qulay infratizimga asoslangan, Samsung , LG , Hyundai-Kia kabi koreys shirkatlari elektronika , avtomobil , kema , mashina va robotlar ishlab chiqarishadi. Janubiy Koreya shuningdek ta’limi ilg’or mamlakatlardan biri bo’lib, aholisi ilmiy savod darajasi bo’yicha jahonda birinchi, [ matematik savod bo’yicha esa ikkinchi o’rinda turadi.

TARIXI Uch Qirollik davri Eramizdan avvalgi 57-yillarda Uch Qirollik boshlandi va Shilla 668-yilda Koguryo ustidan yarimorolni birlashtirguncha kengayib bordi. Bu davrda Koʻguryo, Bekche, Shilla va Kaya yarim orolga hukmronlik qildi. Lekin Koruryo umuman olganda uch qirollikning eng kuchli va eng kattasi edi. Eng gullagan davrida Koguryo Manjuriyadagi Xitoy yerlariga hujum qildi va egallab olib katta yerga hukmronlik qildi. Koguryo Vey, Shuy va Tang kabi xitoylar bilan bir necha marta jang qildi va chekindi, 668-yil, Shilla-Tang ittifoqi vaqt o’tishi bilan qirollikni qulatishga olib keldi. Eramizdan avvalgi (e.a.) II asrda Xitoy yozuvi ("hanja") ieroglifni qabul qilishi, eramizning IV asrida Buddizmning kirib kelishi Koreyaning Uch Qirolligiga teran ta’sir ko’rstatdi. Koreyslar keyinchalik ushbu ta’sirni Yaponiyaga o’tkazdi. 667 -yilda Uch Qirollikning Shilla tomonidan birlashtirilishi Shimol-Janubiy Davlat davriga olib keldi. Koreya yarimorolini Shilla, Manchuriyani esa Balhe boshqardi. Birlashgan Shilla davri Koreyaning madaniyati eng rivojlangan, ya’ni madaniy uyg’onish davri hisoblanadi. Shoirlik va san’atga dalda berildi. Birlashgan Shilla tinch munosabat olib bordi chunki Song Sulolasi aggressiv emas edi. Bu davr davomida Koreya va Xitoy orasida munosabatlar yaxshi bo’ldi. 935 -yilda Birlashgan Shilla ichki nizolar ta’sirida parchalanib ketdi va oxirgi qirol Koryoga taslim bo’ldi. ] Koryo Qirolligi Koryo davlatiga 918 -yilda asos solingan va 936 -yilda butun yarim orolni birlashtirib yagona davlatga aylantiriladi. "Koryo" so’zi hozirgi "Koreya" nomiga asos bo’ldi. Bu sulola vakillari yarimorolni 1392 -yilgacha o’z qo’l ostilarida ushlab turadilar. Ushbu sulola vakillari boshqaruvi davrida tegishli qonunchilik asoslari ham ishlab chiqildi. Buddizm butun yarimorol bo’ylab keng tarqaldi. Ammo 1231 -yildan o’sha davrda juda ham kuchli bo’lgan moʻgʻullar imperiyasi Koryo davlatiga hujumlarni boshlaydi, 25 yillik qarshilikdan so’ng Koryo qiroli mo’g’ullarga taslim bo’lishga majbur bo’ladi. 80 yil davomida Koreya mo’g’ullar boshqaruvi ostida yashaydi.

 XIV asrninig o’rtalariga kelib mo’g’ullar imperiyasi asta-sekin kuchsizlana boshlaydi, har xil ichki kurashlar tufayli tanazzulga yuz tuta boshlaydi, bu esa albatta Koryo qiroli Konminga qo’l keladi va mustaqillikni qo’lga kiritib mo’g’ullarni mamlakat hududidan quvib chiqaradi.  Xitoyda Yuan sulolasi tanazzulga yuz tutib Min sulolasi davlati boshqaruviga kelganda Koreya davlati yangi sulola vassali ekanligini tan oladi (1368-yilda). Shunday bo’lsa-da Koreya armiyasi generali Li Son Ge zimdan Yuan sulolasini qo’llab quvvatlab turadi, bu esa albatta o’z natijasini beradi. Kerakli madadni olgan Li Son Ge Koryo sulolasini tugatib Choson nomi ostida 1392 -yilda yangi davlatga asos soladi.

CHOSON QIROLLIG I  Choson qirolligi  Choson davlati poytaxti sifatida Xanson shahri (hozirgi Seul) tanlanadi. 1394 -yilda esa rasmiy din sifatida Konfusiylik qabul qilinadi (Konfusiylik diniga dastlab Xitoyda Konfusiy degan odam asos solgan). XV asrda esa Qirol Sejong tomonidan hozirgi koreys alifbosi "Hangul"ga asos solinadi.   Choson 1582 -yildan 1598 -yilgacha yaponlarning doimiy hujumlaridan biroz kuchsizlanadi.  1627 - va 1636 -yillarda Manjuriyada qaror topgan Sin sulolasining Choʻsonga qilgan hujumlaridan soʻng Choson davlati Sin imperiyasi vassaliga aylanadi. Sin imperiyasi Xitoydagi Min sulolasini tugatib taxtga kelgan yana bir Xitoyni boshqargan sulolalardan biri.  Davlat ichki boshqaruvida konfusiylarning taʼsiri juda ham kuchayib ketadi, bu ham davlatning tanazzulga yuz tutishiga sabab bo’ladi.  XIX asrning ikkinchi yarmiga kelib Yaponiya namunasidagi g’arblashish ( yevropalashish ) islohotlari keng quloch yoyadi. Ayniqsa bu islohotlarda zodagon Pak Kyu Su faol qatnashadi, ammo uning o’limidan so’ng bu islohotlar to’xtab qoladi.

Tiklangan Kobukson. 1893 — 1895 -yillarda Koreyada inqilobiy harakatlar boshlanadi. Inqilobchilar qirol ma’muriyatidan yaponlarga qarshi Xitoydan madad so’rashni talab qiladilar, shundan so’ng qirol Xitoydan yordam soʻraydi. Xitoy o’z armiyasining bir qismini koreyslarga yordam uchun jo’natadi. Bu esa Xitoy va Yaponiya urushini keltirib chiqaradi ( 1894 - 95 -yillarda bo’ladi). Natijada urush Yaponiya g’alabasi bilan tugaydi, Koreya esa amalda Yaponiya protektorati ostiga tushib qoladi. • Yaponiya anneksiyasi • 1904 -yilda rus-yapon urushi boshlanadi. Garchi Koreya rasmiy ravishda urushda qatnashmagan bo’lsa-da, barcha dengiz va quruqlikda olib borilgan urushlar qisman Koreya hududida yoki chegarasida olib borildi. Urush Manjuriya hududiga ko’chganda Koreya hududi butunlay yapon askarlari qamali ostida qoladi. • Koreyaning bo’linishi • Rus-yapon urushi tugagandan so’ng, garchi koreys-yapon tinchlik sulhi tuzilgan bo’lsa-da, amalda Koreya Yaponiya protektorati ostiga o’tadi va deyarli mustaqilligini yo’qotadi. 1910 -yilga kelib Yaponiya Koreyani to’liq bosib oladi, natijada Koreya to’liq Yaponiyaga o’tadi. • 1945 -yilda Yaponiyaning II jahon urushida mag’lubiyatga uchrashi, Koreyadagi yaponlar boshqaruvining barham topishiga olib keladi. Ammo Koreyaning shimoliy qismini SSRI , janubiy qismini esa AQSh eggalab oladi.

 Birinchi respublika  Koreya Respublikasiga 1948 -yil 15-avgustda asos solingan. Li Sin Man esa KRning birinchi prezindeti etib tayinlanadi, ayni shu yilning 9-sentabrida Kim Ir Sen boshchiligidagi Koreya Xalq Demokratik Respublikasi (KXDR) tashkil topadi. 1948 -yil KRning birinchi konstitutsiyasi ham qabul qilinadi.  Birinchi Respublika boshqaruv davri BMT, Xitoy va SSRIning qurolli kuchlarining faol ishtiroki bilan boʻlgan Shimoliy va Janubiy Koreya urushi bilan taʼriflanadi. Bu urush natijasida ikkala koreys davlati ham katta moddiy va iqtisodiy talafot koʻradi. Birinchi respublika 1960 -yili aprel inqilobidan soʻng tugatiladi.  ] Ikkinchi respublika  Talabalar inqilobidan soʻng vaqtinchalik davlat boshqaruviga Ho Chon ismli shaxs keladi. 1960 -yil 29-iyulda saylov boʻlib oʻtadi va unda Demokratik partiya gʻalaba qozonadi. Bu esa Ikkinchi Respublikaning boshlanishiga sabab boʻladi va prezident etib Yun Bo Son saylanadi.  Harbiy hukumat  Ikkinchi Respublika Davlat boshliqlarining muvaffaqiyatsiz olib borgan siyosati harbiylarga yoqmaydi, bu esa harbiylarning koʻtarilishiga sabab boʻladi. 1961 -yili harbiy toʻntarish boʻladi va davlat tepasiga general-mayor Pak Chon Hi keladi.  Harbiylar hukumati davlatni demokratik boshqaruvga oʻtkazishlikka hayrihox boʻladi, bu esa 1963 -yilda saylovga olib keladi. Saylov natijalariga koʻra general Pak Koreya Respublikasi prezidenti etib saylanadi. Janubiy Koreya tarixi 1945 -yilda SSRI va AQSh Koreyani birgalikda boshqarish toʻgʻrisida shartnomaga qoʻl qoʻyishadi. Ikki katta davlat Koreyani 38-parallel chizigʻidan boʻlishib olishadi. 1950 - 53 -yillarda boʻlib oʻtgan Koreya urushi Shimol va Janub oʻrtasida harbiysizlashtirilgan hudud oʻtkazilishiga sabab boʻladi. Shunday qilib bir butun Koreya davlati shimolda Kommunistik boshqaruvli Koreya Xalq Demokratik Respublikasi va janubda kapitalistik boshqaruvga ega boʻlgan Koreya Respublikasiga boʻlinib ketadi.

PAK CHON HI, JANUBIY KOREYA UCHINCHI-TO’RTINCHI RESPUBLIKALARI PREZIDENTI. UCHINCHI RESPUBLIKA DAVRIDA YAPONIYA BILAN TINCHLIK SHARTNOMASI TUZILADI. KOREYA RESPUBLIKASI O’Z HUDUDIDA AQSH HARBIY BAZALARINING JOYLASHIGA QONUNIY TARZDA RUXSAT BERGANDAN SO’NG, AQSH BILAN BO’LGAN ALOQALARI YANADA KUCHAYADI. UNDAN TAHSQARI, KOREYA RESPUBLIKASI AQSH HARBIYLARINING VYETNAMDA OLIB BORGAN URUSHIDA 320 000 ASKAR BILAN QUVVATLAB TURADI, YA’NI KOREYA RESPUBLIKASI O’Z HARBIYLARINI VETNAMGA AQSH HARBIYLARIGA YORDAM BERISH UCHUN YUBORADI. BU ESA O’Z NATIJASINI BERMAY QOLMAYDI, AQSH KOREYA RESPUBLIKASINI HAR TOMONLAMA QO’LLAB- QUVVATLAY BO’SHLAYDI. IQTISODIYOT TEZLIK BILAN KO’TARILA BOSHLADI, AYRIM IQTISODIY ISLOHOTLARNING O’TKAZILISHI YALPI MILLIY MAHSULOTINING O’SISHIGA OLIB KELADI.UCHINCHI RESPUBLIKA

] To’rtinchi respublika To’rtinchi respublika 1972 -yli Yusin konstitutsiyasining qabul qilinishi bilan boshlanadi. Bu konstitutsiya prezidentlik boshqaruvini yanada mustahkamlaydi va keng vakolatlar beradi. Bu davr juda tez o’sib borayotgan Koreya Respublikasi iqtisodiyotining regressiyaga uchrashi bilan xarakterlanadi. ] Beshinchi respublika 1979 -yilda general Pak o’ldirilishi bilan Koreya Respublikasida uzoq yillarga cho’zilgan siyosiy inqiroz boshlanadi. 8 yil davomida xalq demokratiya uchun kurash olib boradi. Uzoq davom etgan kurashlardan so’ng 1987 -yilda Koreya Respublikasida demokratik saylovlar o’tkaziladi.

1988 -YILDA SEULDA OLIMPIADA OʻYINLARI OʻTKAZILADI. SHU YILLARDA XITOY VA SOVET ITTIFOQI BILAN ALOQALAR TIKLANADI. 1992 -YILDA DEMOKRATIK YOʻL BILAN KIM YON SAM SAYLANADI. AMMO UNING BOSHQARUVI DAVRIDA DAVLAT AMALDORLARI ORASIDA PORAXOʻRLIK JUDAYAM KUCHAYIB KETADI, BU ESA DAVLATNING YANA SIYOSIY INQIROZ YOQASIGA OLIB KELINISHIGA SABAB BOʻLADI. 1997 -YIL KOREYA RESPUBLIKASI UCHUN JUDA HAM MUVAFFAQIYATSIZ YIL BOʻLADI. KOREYA RESPUBLIKASI IQTISODIYOTI RIVOJLANISHI PASTLASHIB BORADI, VON (KOREYA RESPUBLIKASI PUL BIRLIGI) QADRI TUSHIB KETADI. TURIZM OQIMI HAM OZAYIB BORADI. 1998 -YIL FEVRAL OYIDA PREZIDENTLIK SAYLOVI OLDIDAN IQTISODIY VA DEMOKRATIK ISLOHOTLAR OʻTKAZISHI, SHIMOLIY KOREYA BILAN ALOQALARNI TIKLASH TOʻGʻRISIDA VAʼDALAR BERGAN KIM DE CHJUN YANGI PREZIDENT ETIB SAYLANADI .

. 1998 -yilning o’rtalariga kelib Koreya Respublikasi oxirgi 20 yil ichida uchramagan iqtisodiy inqiroz boshlanadi, ishsizlik va inflatsiya (pul qadrsizlanishi) kuchayib ketadi. Ammo prezident o’z va’dalarini bajarishi tufayli tez orada yana Koreya Respublikasi iqtisodiyoti ko’tarila boshlaydi. Shimoliy Koreya bilan ilk marta aloqalar o’rnatiladi. 2000 -yilda Koreya Respublikasi prezidenti shaxsan KXDRga rasmiy tashrif buyuradi, bu esa ikki davlat orasida ozgina bo’lsa-da iliqlikni vujudga keltiradi. Aynan shu prezident boshqaruvi davrida Yevropa Ittifoqi bilan siyosiy, iqtisodiy va madaniy aloqalar yanada rivojlanadi. 2002 -yil prezident Kim De Chjunga tinchlik yo’nalishi bo’yicha Nobel mukofoti topshiriladi..

 2002 -yilda esa yangi prezidentlik saylovlari oʻtkaziladi, unda No Mu Xyon g’alaba qozonadi. Uning prezidentlik boshqaruvi davrida Koreya Respublikasi iqtisodiyoti ancha rivojlanadi. Ammo 2004 -yil 12-martda Janubiy Koreya Milliy Assambleyasi (Koreya Respublikasi parlamenti) vakillari Prezident No Mu Xyonni poraxo’rlik va ayrim shaxslarga siyosiy homiylikda ayblab unga qarshi ovoz beradilar. Biroq prezidentni qoʻllab=quvvatlab turuvchi Uri siyosiy partiyasi Parlamentning prezidentga qarshi ovozlarini boykot qiladi. Bu holat mamalakatda parlament saylovlarining muddatdan avval o’tkazilishiga sabab bo’ladi va 2004-yil 15-aprelda saylovlar o’tkaziladi. Saylov natijalariga ko’ra Uri partiyasi parlamentdagi 299 o’rindan 152 o’rinni egallaydi. 18 yil deganda parlamentda bir partiya ko’pchilik mandatni egallaydi. Ammo 2005 -yilda o’tkazilgan saylovlarda Uri partiyasi parlamentddagi ko’pchilik mandatini yo’qotadi.  2008 -yilda o’tkazilgan saylov natijalariga ko’ra Seul shahrining sobiq hokimi Li Myon Bak prezident etib saylanadi.

Topografiyasi. Koreys yarimoroli Osiyoning sharqiy oxirida joylashib, uzunligi 1100 killometrni tashkil etadi. G’arbdan Tinch okeani bilan, shimoldan esa Xitoy va Rossiya bilan chegaradosh. Koreyaning sharqiy tomonida Sharqiy Dengiz boʻlib, uning ortida Yaponiya joylashgan. Yerining 70 foizini tog’lar egallab, qirgʻoq yoqalab 3000 minga yaqin orolchalar tarqalgan. Koreyaning yer maydoni 222 ming 154 km 2 bo’lib, kattaligi taxminan Buyuk Britaniya yoki Ruminiyaga teng. Ushbu maydonning 45 % yoki 99 ming km 2 idan qishloq xoʻjaligida foydalanish mumkin. Tog’li tumanlar butun maydonning taxminan uchdan ikki qismini tashkil etib, Portugaliya , Mojariston yoki Irlandiya maydonicha desa bo’ladi. Tebeksan tog’ zanjiri shaqiy qirg’oq bo’ylab cho’zilib, Sharqiy dengiz kuchli to’lqinlari tomonidan yuvilib turadi. Ushbu zarba ostida katta qoya va qoya orolchalar paydo bo’lgan. G’arbiy va janubiy qirg’oqlar esa qiya jarlik. Jarliklar boʻylab qirg’oqlari mo’jizona kesilgan bog’ozli yaqin orollar joylashgan. Yarimorolda shunday koʻp daryo va tasvirlar chizilgan tog’lar borki, shunga koreyslar ko’pincha o’z davlatini chiroyli tillarang parchalarga qiyoslashgan. Tog’ning eng baland cho’qqisi Shimoliy Koreyada joylashgan Pektusan bo’lib, Xitoy chegarasi bo’lab dengiz sathidan 2744 m balandlikka ko’tarilgan. Pektusan tog’ida o’chgan vulqonlar bo’lib, uning og’zida "Chonji" deb nom olgan katta ko’l paydo bo’lgan. Bu tog’ Koreya ruhi hisoblanib, Koreya Respublikasining madhiyasi matnida bu haqda eslatilgan. Nisbatan katta bo’lmagan Koreya yarimorolida yetarlicha ko’p katta va kichik daryolar oqadi. Ushbu suv arteriyalari koreyslar hayot tarzi va mamlakatini sanoatlashitirishda muhim rol egalladi. Koreyaning eng katta ikki daryosi - bu Naktongkang (525 km) va Koreya poytaxti Seuldan o’qib o’tadigan Hankang (494 km). Hankang daryosi uzoq tarixda uning qirg’oqlarida rivojlangan aholiga muhim ahamiyatga ega bo’lganidek bugungi kunda ham zich aholining hayotida muhim ahamiyatga ega. Koreyaning uch tomonini yuvib turuvchi dengizlar ham aholi hayotida uzoq davrlardan beri muhim rolga ega bo’ldi. Shuning uchun ham dengizshunoslik va kemasozlik sanoati tez rivojlandi.

iqlimi Seuldan oqib o’tadigan Cheonggyecheon . Koreya iqlimi – mo’tadil, bir-biridan keskin farq qiladigan to’rt faslga ega. Bahor qisqa bo’lishiga qaramasdan juda ham yoqimli va quyoshli bo’ladi. Yozda esa issiq va namlik yuqori bo’lib, iyul oylarida yomg’irga bo’y bo’ladi. Kuz fasli yorqin tilla va qizil ranglar bilan bo’yalib ajoyib rang-barang panoramani yaratadi. Qish sovuq va quruq kelib vaqti-vaqti bilan qor yog’adi. Janubi-g’arbdagi Jeju-do oroli yumshoq subtropik iqlimga ega. Koreya tumanlari o’rtasidagi harorat farqi juda katta, o’rtacha hisobda 6 °C dan 16 °C gacha bo’ladi. Yilning eng issiq o’yi bo’lgan avgustda esa harorat 19 °C va 35 °C orasida bo’ladi, eng sovuq oyi yanvarda esa harorat minus 8 °C gacha tushib ketadi. Bahor faslining boshlarida shamol Xitoyning shimoliy qismidagi cho’llaridan sariq qum va tuproqlarni uchurib keladi. Ammo aprel oyi o’rtalarida haqiqiy bahor nafasini his qilish mumkin bo’ladi, tog’lar va maysazorlar esa ajoyib gullarga bo’yalgan bo’ladi. Shu vaqtda dehqonlar dalalarni guruch ekishga tayyorlaydi. Koreyslarning yil fasllari orasida sevimlisi bo’lgani kuz odamni tetiklashtiradigan havo va musaffo osmonga ega bo’ladi. Kuz — hosillarni yig’ishtirish vaqti hamda turli bayram va tarixiy an’analarga boy fasl.

HUKUMATI Janubiy Koreya Milliy Assambleyasi. Koreya hukumati uchta qismga bo’lingan: ijro etuvchi, qonun chiqaruvchi va sud hokimyati. Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi bo’limlar davlat darajasida faoliyat ko’rsatadi. Mahalliy vazifalarni ijro etuvchi bo’limdagi turli vazirliklar amalga oshiradi. Mahalliy hokimyat yarim- muxtor bo’lib, o’zining ijro etuvchi va qonun chiqaruvchi bo’limiga ega. Sud hokimiyati davlat va mahalliy darajada faoliyat ko’rsatadi. Koreya hukumatining tuzilishi Koreya Respublikasining konstitutsiyasi bilan belgilanadi. Bu hujjat 1948 -yil kuchga kirgandan buyon bir necha marta tahrir qilindi. Ammo bir necha palata xususiyatlari oldingidek qoldi; Ikkinchi Koreya Respublikasidan tashqari barcha hukumat mustaqil bosh ijro etuvchi - prezidentga ega bo’ldi. Puxta uch hokimiyatli tizim bu tekshiruv va muvozanatning ehtiyotkor tizimidir. Masalan, konstitutsiyaviy sudning sudyalari qisman ijro etuvchi, qisman qonun chiqaruvchi hokimiyat tomonidan tayinlanadi. Shuningdek, impichment rezolutsiyasi qonun chiqaruvchi hokimiyat tomonidan berilib, sud hokimiyati so’nggi qarorni qabul qiladi.

Seul — Osiyodagi yirik moliyaviy markaz va Jahon Savdo Markazining uyi. Janubiy Koreyaning 1997-yildagi inqirozgacha boʻlgan ildam iqtisodiy rivoji "Sharqiy Osiyo Moʻjizasi" deb atalgan. Uch dekada shiddatli iqtisodiy rivojlanish kambagʻal agrar mamlakatni dunyodagi oʻn ikkinchi iqtisodiy- eksport davlatiga aylantirdi. 1996-yil 12-dekabrda Koreya Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlanish Tashkiloti (IHRT)ga qabul qilinishi haqiqatan Koreya iqtisodiyotining avjiga chiqqan payti boʻldi. Koreyaning bunday tez rivoji yuqori darajadagi jamgʻarma va sarmoyaga katta yordam berdi, shuningdek milliy taʼlimning taraqqiy topishiga ragʻbat boʻldi. Shuning evaziga bugungi kunda bir qancha yosh oʻgʻil-qizlar dunyoning eng nufuzli oliygohlarida taʼlim olishmoqda. Lekin rivojlanishga boʻlgan yoʻl oson boʻlmadi. Bu yoʻlga erishish turli qiyinchiliklarni yengib oʻtishni talab etdi. 1945- yili Yaponiya qaramligidan ozod boʻldanidan soʻng milliy iqtisodiyotni rivojlantirish xalqning hayot-mamot masalasiga aylandi. Tabiiy boyliklarning cheklanganligi, ichki bozorning zaifligi va iqtisodiy rivojlanish tajribasiga ega boʻlmasligiga qaramay, Koreya milliy iqtisodiyotning barqaror va mustaqil rivojlanishini amalga oshirdi. 1950—53-yillarda boʻlib oʻtgan Koreys Urushi Janubiy Koreya iqtisodiyoti rivojlanishiga katta putur yetkazdi. Bir xalqning oʻzaro urushib ikki qismga boʻlinishi Koreya tuprogʻida buzgʻunchilik va alamli xotiralarni qoldirdi. Urush qurbonlari va nogironlar soni 1,5 mlnni tashkil etadi. Urushning moddiy zarar qiymati 1953-yil narxlarida 3,1 mlrd AQSh dollarini tahskil etdi.Janubiy Koreya kemasozlikda dunyoda yetakchi hamda dunyodagi eng yirik eksportchi mamlakatlardan biridir. Janubiy Koreyaning urushdan koʻrgan zarari 1953-yilgi Milliy Yalpi Maxsulot (YMM)ning 85%ini tahskil etti. Urushdan keyingi qayta tiklanish davrida (1953-1960-yy) rivojlanish darajasi xorijiy davlatlarning yordamlari boʻlishiga qaramay past boʻldi. Shunday boʻlsa-da, 1953-yildan 1995-yilgacha oʻrtacha Milliy Yalpi Maxsulot oʻsishi 7,6%ni tashkil etdi, bu esa 21 marta oʻsganligidan dalolat berdi. Bu vaqt davomida aholi yillik oʻsishi 2,2%, YMM real daromadi aholi boshiga 5,6%ni, yani 9,3 marta oʻsishni tahskil etdi. 1953-yildan 2007-yilgacha Janubiy Koreya YMM 2,3 mlrddan 1,2 trln AQSh dollariga oʻsdi. Aholi boshiga YMM daromadi qiymati 67 AQSh dollaridan 24 600 dollarga oʻsganini koʻrsatadi. 1960-yillarda boshlangan iqtisodiy rivojlanish ishlab chiqarish sohasida oʻz aksini topti, asosan avtomobilsozlik, neftni qayta ishlash, elektronika, kemasozlik, tekstil va poʻlatni qayta ishlash sohalari bunga misol boʻla oladi. Koreyaning o’sha davrdagi iqtisodiy ishlash tizimini quyidagicha izohlash mumkin. 1961-yildan boshlanib 1979- yilga qadar davom etgan qo’mondon Pak Jong Hi davlat rahbarligi davrida dunyodagi mavjud siyosiy ziddiyat sababli Janubiy Koreyaga g’arb davlatlari va Yaponiya sarmoya qila boshladi. Davlat koreys tilida "chebol" deb ataluvchi katta korxonalarni rivojlantirish maqsadida chet eldan kelgan sarmoyani ular uchun quyi foizlarda foydalanishiga ruxsat berildi. Bunga asos katta korxonalarning rivojlanishi, keyinchalik kichik va oʻrta biznesning rivojlanishiga sabab bo’lishiga ishonch edi. Qo’mondon Parkning eksportga yo’naltirilgan iqtisodiy rivojlanish siyosati 5 yillik rejalar asosida muvoffaqiyatli amalga oshirildi.Koreyaning o’sha davrdagi iqtisodiy ishlash tizimini quyidagicha izohlash mumkin. 1961-yildan boshlanib 1979-yilga qadar davom etgan qo’mondon Pak Jong Hi davlat rahbarligi davrida dunyodagi mavjud siyosiy ziddiyat sababli Janubiy Koreyaga g’arb davlatlari va Yaponiya sarmoya qila boshladi. Davlat koreys tilida "chebol" deb ataluvchi katta korxonalarni rivojlantirish maqsadida chet eldan kelgan sarmoyani ular uchun quyi foizlarda foydalanishiga ruxsat berildi. Bunga asos katta korxonalarning rivojlanishi, keyinchalik kichik va oʻrta biznesning rivojlanishiga sabab bo’lishiga ishonch edi. Qo’mondon Parkning eksportga yo’naltirilgan iqtisodiy rivojlanish siyosati 5 yillik rejalar asosida muvoffaqiyatli amalga oshirildi.

Janubiy Koreyada dunyodagi xotira chiplarining 45%i ishlab chiqariladi. Janubiy Koreyaning elektronika va mashinasozlik shirkatlari jahonda yetakchi o’rinlardadir; ular qatoriga LG , Samsung va boshqalar kiradi. Butun dunyodagi LCD monitorlarning 50%i aynan Janubiy Koreyada tayyorlanadi. Samsung va LG mobil telefon ishlab chiqaruvchilari orasida dunyoda yetakchi shirkatlardandir. Janubiy Koreya aholisi elektronikadan eng ko’p foydalanuvchi xalqlar qatoriga kiradi. Internetdan foydalanuvchilarning foiz nisbatdagi soniga ko’ra birinchi o’rinda turadi. 2020-yilgacha har bir koreys xonadonida kamida bitta robot bo’lishi rejalashtirilgan. Bu reja orqali Koreya aholisining keksayishi va shu tufayli ishchi kuchi hamda askarlar soni kamayishi muammolari qisman hal qilinishi ko’zda tutilgan. Koreya Respublikasi Rossiya bilan fazoviy hamkorlik olib bormoqda, bu hamkorlik doirasida "Arirang-1" va "Arirang-2" nomli sun’iy yo’ldoshlar uchirildi. 2008-yilning 8-aprelida Koreya o’zining birinchi fazogiri - Yi So-yeonni koinotga uchirdi, u rus orbital kemasi "Soyuz TMA-12"da ishladi. FAN VA TEXNIKA

Janubiy Koreyada din Xristianlik 29.3% Buddizm 22.8% Von Buddizmi 0.3% Konfutsiylik 0.2% Cheondoizm 0.1% Dinsiz 46.5%

Aholi soni - 49 044 790 nafar. Janubiy Koreya aholisining katta qismini koreyslar tashkil etadi. Bundan tashqari mamlakatda kamida 300 ming nafar xitoyliklar istiqomat qilishadi. Janubiy Koreyaliklar o’rtacha 79,05 yil umr ko’rishadi. Deyarli hamma koreys tilida so’zlashadi, maktablarda ikkinchi til o’laroq ingliz , yapon , xitoy , olmon va boshqa tillar o’rgatiladi. 2005-yil ma’lumotlariga ko’ra Janubiy Koreya aholisining 46,5%i dinsizdir. Qolgan aholi o’zini yo xristian , yoki buddist, deb ko’rsatgan; boshqa dinlar nihoyatda kam tarqalgan.

Koreyada 20-asrning mashhur karikaturasi bo’lgan “Teddy muzeyi” mavjud. Bu muzey bolalar uchun maxsus yaratilgan.

K-pop janrida ijro etuvchi mashhur koreys guruhlaridan biri . Qish Sonatasi seriali shuhrati Oʻzbekistonga ham yetib kelgan.KOREYANING MASHHUR FILMLARIDAN BIRI. KARIKATURA ASOSIDA ISHLANGAN.

Janubiy Koreya ommaviy madaniyati Osiyo qit’asi va umuman dunyoda yoyilmoqda. XXI asrda paydo bo’lgan bu fenomen koreys to’lqini deb nomlandi. Bu fenomen o’z ichiga K-pop (koreys pop) musiqasi, koreys teleseriallari va filmlarini oladi. Zamonaviy texnologiyalarning koreyslar hayotiga chuqur kirib borgani ularning madaniyatiga kuchli ta’sir qildi. Koreys yoshlari orasida video o’yinlar shunchalik ommalashganki, matchlar hatto telekanallarda ham namoyish etiladi (misol sifatida Arirang kanalida tez-tez ko’rsatiluvchi Starcraft translatsiyalarini keltirish mumkin).

2002-yilgi futbol bo’yicha Jahon Chempionatidagi Koreya ko’rsatgan natijani koreys xalqi esdan chiqarmaydi. 1988-yil Yozgi Olimpiada oyinlari va 2002-yil futbol boyicha Jahon Chempionatining juda ham yuqori saviyada o’tkazilishi Koreya Respublikasi sporti tarixidagi eng katta yutuqlardan biri hisoblanadi. 17-Futbol Jahon Chempionati 3-ming yillikda birinchi bo’lib Koreya va Yaponiyada o’tkazildi. Binobarin, bu Osiyo qit’asida birinchi bor futbol Jahon Chempionatining o’tkazilishi boldi. Va eng muhimi, Koreya Respublikasi milliy futbol terma jamoasi birinchi bor yarim finalgacha yetib keldi. Albatta, bu juda ham g’aroyib hodisa bo’lib, ko’pchilikni hayratga soldi. Janubiy Koreyalik futbolchilarning ajoyib ishtiroki Koreyaning xalqaro arenadagi o’rnini jadal ravishda yuqorilatdi va Koreya tovarlarining talabi oshdi. Albatta muxlislarning o’rni ham juda katta bo’ldi. Koreyalik muxlislar o’zlariga "Red Bulls" degan nomni shior qilishib o’z futbolchilarini qo’llab quvvatlashda charchamadilar, va butun dunyoni hayratga soldilar. 2002-yil futbol Jahon chempionati o’yinlarini 3,6 mln muxlis stadiondan turib va milliardlab muxlis oynai jahon orqali tomosha qilishga muvaffaq boldilar. Koreya maydoni bo’yicha ham, aholining soni bo’yicha ham katta davlatlar qatoridan joy olmagan bo’lsa-da, janubiy Koreya futbolchilarining ishtiroki yuqori boldi. Koreya terma jamoasi 6 marta futbol jahon chempionati final bosqichlariga chiqqan bolib, ulardan 5 marotabasi ketma- ket bo’lgan. Bu esa — misli ko’rinmagan voqeadir. Bunaqasi hali Osiyoda bo’lmagan. Koreya sportning boshqa turlarida ham juda ajoyib natijalarni ko’rsatmoqda: short-trek, yengil atletika (marafon), dzudo, taekvando, boks, erkin va klassik kurash, kamon otish, stend o’tish, badminton, gandbol va chim ustida xokkey sport turlari bular safidandir. Jahon klassikasi darajasidagi Koreya beysbolchilari AQSh va Yaponiyada juda ham mashhurdir. Pak Chan Ho "Houston Astros" safida juda ham muvaffaqiyatli ishtirok etib kelayotgan bo’lsa, Kim Ben Hen "Florida Marlins", So Je Ung — esa "Tampa Bay Devil Rays" safidadir. Qolaversa bir necha koreys futbolchilari Yevropa va Yaponiya klublarida to’p surishadi. Koreya futbol ishqibozlari ommasi dengiz kabi oqqan.

Shuningdek, Koreya golf bo’yicha ham o’z yutuqlari bilan faxrlanadi. Koreya golfchilari Pak Se Ri, Kim Mi Hen, Han Hi Von va Greys Pak hozirga kelib butun dunyoga mashhur bo’lib ulgirgandir, chunki ular bir necha bor LPGA turniri va AQSh ochiq chempionati g’oliblari bo’lishgan. 2002-yil golfchi Choy Ken Dju ketma-ket PGA ikki titulini qo’lga kiritgan. Janubiy Koreyalik tennischilar ichida birinchi bor xalqaro turnir g’olibi Li Hen Tek boldi. 2003-yil yanvar oyida Li Hen T’ek "Adidas International" turnirida birinchi o’rinni egalladi. Bu turnir Sidneyda ( Avstraliya ) bolib o’tgan. Hozirgi paytda Koreya hukumati mamlakatda sportni rivojlantirish maqsadida 5 yillik rejani amalga oshirmoqda (2003-2008-yy). Uning uchun 2,8 trillion KRV ajratilgan ($2,3 mlrd). Bu reja sportning deyarli barcha turlarini rivojlantirishga mo’ljallangan bo’lib, va qo’shimcha professional sport, yangi sport texnologiyalarini ishlab chiqish va ko’plab sport inshootlarini qurishga ham yo’naltirilgan. Koreyada ommaviy sport turlari bu — futbol, basketbol , volleybol , va an’anaviy sport turi bolgan belbog’ kurashdir (SSIRIM). Bu sport turlari juda ham ko’p muxlislarni jalb qiladi. Bundan tashqari alpinizm , yugurish, badminton , suzish, aerobika, stol tennisi, bouling, skvosh, tennis va golf ham ommaviy sport turlaridir. Alpinistlarning juda ham ko’p bo’lganligidan koreyslarning nafaqat sportga bo’lgan qiziqishini, balki tabiatga bo’lgan muhabbatini ham ko’rish mumkin. Qolaversa mamlakat maydonining 70%i tog’li qismdan iboratdir. Sport sohasidagi muhim aspektlardan biri bu Shimoliy Koreya bilan bo’lgan munosabatlarni ijobiylashtirish va o’zaro almashuv dasturlarni amalga oshirishtir, zero sport bu tinchlik va do’stlik elchisidir. Shimoliy Koreya sportchilari Janubiy Koreyada bo’lib o’tgan ikkita katta xalqaro musobaqalarda ishtirok etganlar, 2002-yil Pusan yozgi Osiyo o’yinlarida va 2003-yil Tegu yozgi Universiadasida. Koreys kurash san’ati taekvondo — milliy sport turi bo’lib, hozirga kelib butun jahonda mashhurdir. Bu sport turi bilan 40 mln odam shug’ullanib kelyapti. 2000-yil Sidney Olimpiada o’yinlarida esa, taekvando Olimpiada sport turlari ichiga qo’shildi. 2003-yil mart oyiga kelib Janubiy Koreya sport sohasini rivojlantirish yo’lida dunyoning 23 davlati bilan shartnomalar imzoladi. Sport almashunuvlari 43 Milliy Olimpiya qo’mitalari bilan olib borilmoqda. 2008-yil Pekin yozgi Olimpiada o’yinlarida esa Janubiy Koreya, ajralmas Koreys Yarimoroli nomidan bitta bayroq ostida ishtirok etish niyatidadir.

↑ Which are the largest? Why published populations for major worl d urban areas vary so greatly ↑ “ Korea travelguide” ↑ South Korea: Economic and social developments , Encyclopædia Britannica ↑ ” Respublika Koreya cifri i fakti” ↑ Education Statistics : Scientific literacy , NationMaster ↑ Education Statistics : Mathematical literacy , NationMaster ↑ Korea's History ↑ Memory chip output value to hit $6.96 billion ↑ Broadband access (per capita) (most recent) by country , NationMaster ↑ A Robot in Every Home by 2020, South Korea Says ↑ Korea, Russia enter full-fledged space partnership Korea.net New s ↑ South Korean National Statistical Office ↑ Boshqa manba 46,9% deb ko’rsatgan - Religion , Korea.netMANBALAR

O'xshashlar

Misr madaniyati

Hindiston madaniyati

Chust madaniyati

Joytun madaniyati

Sarazm madaniyati