Elektroliz - Kimyo - Slaydlar

Elektroliz

Yuklangan vaqt:

26.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

232.6083984375 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: Elektroliz

Elektoroliz. Elektrolit eritmasidan yoki suyuqlanmasidan doimiy elektr to’ki o’tganda elektrodlarda sodir bo’ladigan oksidlanish - qaytarilish jarayoniga – elektroliz deyiladi. Elektroliz so’zi ma’nosi elektr to’ki yordamida parchalash degan manoni anigatadi. Elektrolizni amalga oshiruvchi mahsus idish, elektrolizyor yoki elektrolitik vanna deb nomlangan idish elektrolit eritmasi yoki suyuqlanmasi bilan to’ldiriladi. Unga to’k o’tkazadigan plastinka (elektrodlar) tushuriladi. Musbat qutbga ulangan e lektrodga – anod deyiladi. Manfiy qutbga ulangan elektrodga – katod deyiladi. Elektrolit elektrolizyorga solinganda avval tartibsiz (havotik) harakatda bo’ladi. elektr ro’ki o’tkazilgandan song zarrachalar tartibli harakatlanadi. Musbat ionlar manfiy zaryadlangan elektrod (katod) tomon, manfiy ionlar musbat zaryadlangan elektrod (anod) tomon harakatlanadi. Shunga qarab ionlar nomlanadi. - Anionlar (A -m) – anodga tortiladigan ion. Kationlar (Me +n ) – katodga tortiladigan ion

Metallarning kuchlanishlar qatorini chiqganimizda, metallning s tandart elektrod potensialining algebraik qiymati qancha kichik bo’lsa, ionlarning oksidlanish xususiyati ya’ni elektronlar biriktirib olib, neytral atomlarga aylanish xususiyati shuncha kuchsiz bo’lishini aniqlagan edik. [H + ]=10 –7 g-ion/l bo’lganda vodorod potensiali quyidagiga teng: v C n E E 41, 0 ) 7 ( 058, 0 0 lg 058, 0        

Anodga kelgan anionlar elektronlarni beradi va neytral atomga yoki malekulalarga aylanadi. Katodga kelgan kationlar elektronlar olib, neytral atomga yoki malekulalarga aylanadi. Elektronlarni berish – oksidlanish, qabul qilish jarayoni qaytarilish deb ataladi. Shuning uchun eritmadan yoki suyuqlanmadan elektr to’ki o’tadi. Anodda anionlarning (A m- , OH - ) yoki suv malekulasining oksidlanish jarayoni boradi. Katodda kationlarning (Me n+ , H + ) yoki suv malekulasining qaytarilish jarayoni sodir bo’ladi.

Elektrolitlarning suyuqlanmalarning elektrolizi. Agar yuqori temperaturada moddani qizdirsak modda suyuqlanadi. Moddalar suyuqlanganda ham elektr to’kini o’tkazadi. Demak, suyuqlanmada ionlar mavjud shu ionlar to’ kni o’tkazadi va suyuqlanmalarning elektrolizi sodir bo’ladi. suyuqlanmalarning elektrolizi oson sodir bo’ladi, lekin moddalarni suyuq holatga keltirish uchun katta miqdorda issiqlik kerak bo’ladi. suyuqlanmaning elektrolizi elektrod materiallariga va ionl arning tabiatiga bog’liq emas.

Elektrolitlar eri tmasining elektrolizi. Suyuqlanmalarnign elektroliziga nisbatan eritmalarning elektrolizi murakkab jarayon. Bunga sabab suv malekulasining ishtirok etishi hamda elektrod materialiga, ionlar tabiatiga, elektroliz sharoitiga (temperaturaga, eritma konsentra tsiyasi, pH – muhitga, to’k kuchi) ga bog’liq bo’ladi. Bular orasida anod materialining qanday materialdan tayyorlanganiga bog’liq bo’ladi. Ajralib chiqadigan moddalrni aniqlashda quyidagi qoidalarga amal qilinadi.

Katoddagi jarayonlar /metallning kuchlanishlar qatoriga bog’liq. - Birinchi navbatda kuchlanishlar qatoridagi H2 dan o’ngda joylahsgan kam aktiv metallar kationlari qatnashadi. 0 Me ne Me n     - O’rtacha aktivlikdagi metallarning kationlari, kuchlanishlar qatorida Al va H 2 oralig’ida turadiganlar suv malek ulasi bilan birgalikda qaytariladilar va katodda bir vaqtning o’zida ham metall ham vodorod chiqadi. 1. 0 Me ne Me n     2.     OH H e O H 2 2 2 2 2 - Aktiv metallarning kationlari Li dan Al gacha (Al ham kiradi) suvli eritmalarining elektrolizida metall kationlari qaytarilmay uning o’rniga H 2O malekulalari qaytariladi.     OH H e O H 2 2 2 2 2 - Kislotalarning eritmalari elektrolizida katodda H+ ionlari qaytariladi. 0 2 H e H    H atomlari tezlik bilan birlashib H 2 hosil qiladi. - Agar eritmada har xil kation bo’lsa, ularning E qiymati kamayishi tartibida qaytariladi. Dastlab kam aktiv metallarning kationlari qaytariladi. Keyin o’rtacha aktivlikdagi metallarning kationlari suv malekulalari bilan birgalikda qaytariladi. Eng ohiri suv malekulalari qaytariladi (kislotali muhitda H +).

Aktiv metallarning kationlari. O’rtacha aktivlikdagi metallarning kationlari. Kam aktiv metallarning kationlari. Vodorod kationlari. H + Li + , Cs + , Rb + , K + , Ba +2 , Ca +2 , Na + , Mg +2 , Al +3 , NH4+ va boshqalarda. Metallarning o’rniga suv malekulalari qaytariladi.     OH H e O H 2 2 2 2 2 Mn +2 , Zn +2 , Cr +3 , Fe +2 , Co +2 , Ni +2 , Sn +2 , Pb +2 va boshqalarda. Suv malekulalari bilan birgalikda metall ionlari ham qaytariladi. 1. 0 Me ne Me n     2.     OH H e O H 2 2 2 2 2 Cu+2, Hg+2, Ag+, Pt+2, Au+3 va boshqalarda. Faqat metall ionlarigina qaytariladi. 0 Me ne Me n     Faqat kislotalarning eritmalari elektrolizida qaytariladi. 0 2 H e H   

Anoddagi jarayonlar. Bu jarayonda anod materialiga va anod tabiatiga bog’liq. Anod ikki xil: eriydiga va erimaydigan bo’ladi. Anod erimaydiga (inert) bo’lsa, ko’mir, grafit, platina yoki oltingugurtdan yasaladi. Bunda quyidagi jarayonlar sodir bo’ladi. - Birinchi navbatda kislorodsiz kislota anioni oksidlanadi. 2 2 2 2 2 2 Br e Br J e J       - Agar kislorosli kislotaning anionlari (SO 4-2, NO 3-, CO 3-2, PO 4-3 …) va F - suvli eritmalarining elektrolizida oksidlanmaydilar ularning o’rniga suv malekulalari oksidlanadi.      H O e O H 4 4 2 2 2 - Ishqor eritmalarining elektrolizida ano dda OH - ionlari oksidlanadi. O H O e OH 2 2 2 4 4      - Agar eritmada har xil anionlar ishtirok etsa, ular E 0 ortib borishlari tartibida oksidlanadilar. Dastlab kislorodsiz kislotalarning anionlari oksidlanadilar J -, Br -, S -2, Cl -, (F dan tashqari). Keyin esa suv malekulalari oksidlanadilar (ishqoriy muhitda OH - ionlari) - Kislorodsiz kislotalarning anionlari SO 4-2, NO 3-, CO 3-2, PO 4-3 o’zgarmasdan qoladi.

Erimaydigan anod (inert) jarayoni. Kislorodsiz kislotalarning anionlari J - , Br - , S -2 , Cl - Oksidlanadilar 0 A me A m    Kislorodli kislota anionlari SO 4 -2 , NO 3 - , CO 3 -2 , PO 4 -3 … H 2O malekulalari oksidlanadi      H O e O H 4 4 2 2 2 OH - anionlar Faqat ishqor eritmasining elekro’lizida oksidlanadilar O H O e OH 2 2 2 4 4      F- anionlari Uning o’rniga H 2O malekulalari oksidlanadi      H O e O H 4 4 2 2 2 Eruvchan anod (aktiv) jarayoni. Anionlar oksidlanmaydi. Metall anod atomlarining oksidlanishi boradi; n Me ne Me    0 . Me +n kationlari eritmaga o’tadi. Anod massasi kamayadi.

Faradeyning birinchi qonuni: Elektroliz jarayonida elektrodda ajralib chiqadigan moddaning massasi elektrolit eritmasi yoki suyuqlanmasidan o’tgan elektr to’ki miqdoriga to’g’ri proporsional bo’ladi: m=k•Q=k•I•t bu fo’rmulada Q – elektr miqdori (Kl), I – to’k kuchi (A), t – vaqt (s yoki soat), k – ayni elementning elektrokimyoviy ekvivalenti (g/K) Faredeyning ikkinchi qonuni: Agar turli elektrolitlarning eritmasi yoki suyuqlanmasi orqali bir xil miqdorda elektr to’ki o’tkazilsa, elektrodlarda ajralib chiqadigan moddalarning ma ssa miqdorlari o’sha moddaning kimyoviy ekvivalentlariga to’g’ri proporsional bo’ladi.

E K   96500 1 bunda E – moddaning kimyoviy ekvivalenti (g) Faradeyning birinchi va ikkinchi qonunlarini birlashtirib quyidagi fo’rmulaga ega bo’lamiz. F Q E F t I E m      yoki nF Q Ar nF t I Ar m      Bu yerda F – Faradey doimiysi vaqt sekundda olinsa qiymati - 96500 K, vaqt soatda olinsa qiymati – 26.8 A·s, Ar – elektrodda ajralib chiqqan elementning nisbiy atom massasi, n – elektrodlardagi jarayonda ishtiro k etgan elektronlar soni. To’k bo’yicha unum: % 100 96500 1      t I E m h buda m 1-amalda ajralib chiqqan modda miqdori (g), m – nazariy miqdor.

THE END

O'xshashlar

Elektroliz

Elektroliz metallarning korroziyasi

Elektroliz. Elektrolizning mohiyati

“Elektroliz va uning ahamiyati” mavzusini o‘qitishda pedagogik texnologiyalarning o‘rni

Elektrokimyoviy ishlab chiqarish