Elektroliz metallarning korroziyasi - Kimyo - Slaydlar

Elektroliz metallarning korroziyasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

613.3046875 KB

Ko'chirib olish

Elektroliz metallarning korroziyasi

1 • Elektroliz. 2 • Elektroliz turlari. 3 • Metallar korroziyasi. Reja:

 Elektrolez deb eritmalar yoki suyqlammalarida elektor toki ta’sirida boradigan oksidlanish qaytarilish reaksiyalariga aytiladi.Elektrolizda elektor energisi hisobiga(-) katodda qaytarilish (+e), (+)anodda oksidlanish (-e)yuz beradi.  Elеktrоlit suyuqlаnmаsi yoki eritmаsigа tushirilgаn elеktrоdlаrdаn tuzilgаn elеktrоkimyoviy sistеmа orqali o’zgarmаs elеktr tоki o’tkazilgаndа bоrаdigаn оksidlаnish qaytarilish jаrаyoni elеktrоliz dеb аtаlаdi.

 Elеktrоliz mахsus qurilmalаr - elеktrоlizyor yoki elеktrоlitik vаnnаlаrdа оlib bоrilаdi. Elеktrоlit suyuqlаnmаsi yoki eritmаsining zаrrаchаlаri (iоnlаri) kаtоddа elеktrоnlаr biriktirib оlib, qaytarilаdi. Аnоddа zаrrаchаlаr elеktrоnlаr bеrib оksidlаnаdi.  Tuzlаrning suyuqlаnmаsi elеktrоlizi sifаtidа CdCl 2 suyuqlаnmаsining elеktrоlizini оlish mumkin. Suyuqlаnmаdа tuz iоnlаrgа dissоtsilаnаdi:  CdCl 2 = Cd 2+ + 2Cl -

 Tuzlаrning suvdаgi eritmаlаrining elеktrоlizidа eritmаdа tuz iоnlаridаn tashqari suvning dissоtsilаnishidаn hosil bo’ladigаn H + vа ОH - iоnlаrining bo’lishi ham hisobgа оlinаdi.  Kаttоddа elеktrоlit vа vоdоrоd kаtiоnlаri zаryadsizlаnаdi. Аnоddа esа elеktrоlit vа gidrоksid iоnlаri zаryadsizlаnаdi. Suv mоlеkulаlаri elеktrоkimyoviy оksidlаnishi yoki qaytarilishi mumkin. Elеktrоdlаrdаgi elеktrоlizdа kimyoviy jаrаyonlаrning bоrishi elеktrоkimyoviy sistеmаlаrning elеktrоd pоtеnsiаllаrining nisbiy qiymatigа bog’liq.

 1 . Suyuqlanma elektrolezi .Dastlab tok o’tishi uchun elektroliz vannasida moddani,masalan osh tuzini 801 0 C da qizdirib suyuqlantiriladi,natijada ionlar harakatlanib tok tashiy oladi.Keyin elektrolezyorga inert (grafit) elektrodlar yordamida o’zgarmas tok beriladi.NaCl Na + +Cl - K(-):Na + e Na 0 qaytarilish reaksiyasi,kation katodi.A(+):2Cl — 2e Cl 0 2 oksidlanish reaksiyasi,anion anodga.2NaCl 2Na +1 +Cl -1 2

 2.Eritma elektrolezi suyuqlanmalar elektrolizidan farq qiladi, chunki suvli eritmalarda erigan moddani ionlardan tashqari suvni H + ,OH - ionlari ham elektrolezda qatnashishi mumkin.Bunda dastlab katodda oksidlovchiligi kuchli ion, anodda esa qaytaruvchiligi kuchli ion reaksiyaga kirishadi.Masalan NaCl eritmasi elektrolezda H + ,Cl - ionlari Na + ,OH - dan kuchli bog’langani uchun reaksiyaga kirishadi,eritmada qolgan Na + ,OH - ionlaridan NaOH eritmada hosil buladi.  NaCl Na + +Cl - K(-) 2H + +2e H 2  HOH H + +OH - A(+) 2Cl — 2e Cl 2

 Kationlar aralashmasi elektroliz qilinganda ular aktevlik qatorini oxiridan boshiga qarab anionlar ham aralashmadan yuqoridagi qatorni oxiridan boshiga qarab ketma-ket ajralib chiqadi.Aktiv metallar kationlaridan suvni H + ionini oksidlovchiligi kuchli bo’lgani uchun aktev metallar o’rniga katodda H 2 ,kislorodli kislotalarni kislata qoldig’I ionlardan suvni OH - ionini qaytaruvchiligi kuchli bo’lgani uchun bunday eritmalarda anodda O 2 chiqadi.Bu yo’l bilan metal yoki metallmasni aralashmadan ajratib olish mumkin.Masalan katodda Auajralib chiqib bo’lmaguncha kationlar aralashmasidan boshqa birorta metal chiqolmaydi yoki anodda yod to’liq ajralib bo’lmaguncha aralashmadan boshqa birorta anion chiqmaydi.

Korroziyaga chidamli metallar.

 Mеtаllаrni ulаrning birikmаlаridаn boshqa mеtаllаr siqib chiqarishini N.N.Bеkеtоv mukаmmаl o’rgаngаn. Bеkеtоv mеtаllаrni kimyoviy аktivligini pаsаyib bоrishi tаrtibidа «siqib chiqarish qatori» dеb аtаlgаn qatorgа jоylаshtirdi. Hozirgi vaqtdа Bеkеtоvning siqib chiqarish qatori mеtаllаrning elеktrоkimyoviy kuchlаnishlаr qatori dеb аtаlаdi. Mеtаllаr bu qatorgа ulаrning stаndаrt elеktrоd pоtеnsiаllаri qiymatlаrining оrtib bоrishi tаrtibidа jоylаshtirilgаn:  K, Na, Ca, Mg, Al, Mn, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H 2 , Cu, Hg, Ag, Pt, Au.  Bu qator stаndаrt (nоrmаl) elеktrоd pоtеnsiаllаri qatori ham dеb аtаlаdi

Mеtаllаrning elеktrоkimyoviy kuchlаnishlаr qatori. Stаndаrt elеktrоd pоtеnsiаllаri Elеktrоd jаrаyoni tеnglаmаsi Stаndаrt pоtеnsiаli Е о , V Elеktrоd jаrаyoni tеnglаmаsi Stаndаrt pоtеnsiаli Е о , V Li + + e - = Li K + + e - = K Ba 2+ + 2e - = Ba Ca 2+ + 2e - = Ca Na + + e - = Na Mg 2+ + 2e - = Mg Al 3+ + 3e - = Al Mn 2+ + 2e - = Mn Zn 2+ + 2e - = Zn Cr 2+ + 2e - = Cr Fe 2+ + 2e - = Fe - 3,05 - 2,93 - 2,91 - 2,87 - 2,71 - 2,36 - 1,66 - 1,18 - 0,76 - 0,74 - 0,44 Cd 2+ + 2e - = Cd Co 2+ + 2e - = Co Ni 2+ + 2e - = Ni Sn 2+ + 2e - = Sn Pb 2+ + 2e - = Pb 2H + + 2e - = H 2 Cu 2+ + 2e - = Cu Hg 2+ + 2e - = Hg Ag + + e - = Ag Pt 2+ + 2e - = Pt Au 3+ + 3e - = Au - 0,40 - 0,2 8 - 0,25 - 0,14 - 0,13 0 0,34 0,79 0,80 1,20 1,50

 Eriydigan (aktiv) anod-elektroliz paytida yemiriladigan, ya’ni eritmaga ionlar holiday o’tadigan elektirod. M, Cu, Ni, Zn, Cr, Sn, Ag, Fe dan yasalgan anodlar. Anod yasalgan metalning qaytaruvchiligi eritmadagi anionlarni qaytaruvchiligidan kuchli bo’lishi anodni erishiga- metallni elektiron berib kationga aylanib eritmaga o’tishiga sababchi bo’ladi. Eriydigan anodlar korroziyadan saqlash uchun metal qoplashda, metallarnitozalashda ishlatiladi. Masalan, Ni qoplashda katodda Ni 2+ ioni konsentratsiyasi katta bo’lgani va o’ta kuchlanish sababli H 2 emas Ni ajralib chiqadi.Anodda esa Ni metalining OH - ioniga nisbatan qaytaruvchiligi kuchliligi sababl anod-Ni electron berib Ni 2+ ioniga aylanadi, yani anod eriydi.

 NiSO 4 Ni 2+ +SO 4  HOH H + +OH - <Ni  K(-):Ni 2+ +2e Ni  A(+):Ni-2e Ni 2+  Eriydigan anodlar metal qoplashda metal ioni konsentratsiyasini bir xil o’zgarmasdan turishini ta’minlaydi,chunki katodda qancha metal ajralib chiqsa anodda shuncha metal eriydi. Buusulda metallrni tozalash ham mumkin. Buning uchun eriydigan anod sifatida iflos metal olinadi, katodda toza metal ajralib chiqadi,qo’shimchalar eritmada qoladi. Masalan, Au, Cu shu yo’l bilan tozalanadi.

 Korroziya turlari. Ko'pchilik metallar havo, suv, kislota, ishqor va tuzlarning eritmalari ta'sirida yemiriladi. Bu hodisa korroziya deyiladi. Korroziya so'zi lotincha «corrodore» - yemirilish degan ma'noni anglatadi. Korroziya o'zining fizik-kimyoviy Harakteri jihatidan ikki xil bo'ladi: kimyoviy va elektrokimyoviy korroziya.  Metallarda qanday turdagi korroziya sodir bo'lishi metallni qurshab to’rgan muhitga bog'liq bo'ladi.  Metallarga quruq gazlar (kislorod, sulfid angidrid, vodorod sulfid, galogenlar, karbonat angidrid va x.k.), elektrolit bo'lmagan suyuqliklar ta'sir etganda kimyoviy korroziya sodir bo'ladi.

 Elektrolitlar ta'sirida bo'ladigan korroziya elektrokimyoviy korroziya deyiladi. Ko'pgina metallar asosan elektrokimyoviy korroziya tufayli yemiriladi. Elektrokimyoviy korroziya metalda kichiq galvanik elementlar hosil bo'lishi natijasida sodir bo'ladi.  Galvanik elementlar hosil bo’lishiga sabab: 1) ko'p metallar tarkibida qo'shimcha sifatida boshqa metallar bo'lishi; 2) metall hamma vaqt suv, havo namligi va elektrolitlar qurshovida turishidir. Masalan, nam havoda temirga mis metali tegib to’rgan bo'lsin. Bunda galvanik element hosil bo'ladi

 Tarkibida 15% Zn bo’lgan latun oltinsimon rangga ega, atmosfera korroziyaga qarshi chidagani, uchun oltin o’rniga medal va badiiy buyumlar tayyorlash uchun ishlatiladi. Latun tarkibiga 1,5% gacha qurg’oshin (Pv) qo’shilgan qotishma dengiz suvida korroziyaga qarshi yaxshi chidaydi, shuning uchun dengiz (admiral) latuni ham deb ataladi.. Latun tarkibida ruxning 20…..30% bo’lishi korrozion darz ketishga olib ketishi sababli uning tarkibida kremniy (0,5%) va marganiy (1%) qo’shiladi. Misning qurg’oshin , alyuminiy, kremniy, berilliy, kadmiy,xrom va boshqa elementlar bilan qotishmalari bronzalar deb ataladi.

 Metallar korroziyasini oldini olish. Metallarni korroziyadan saqlashuchun bir necha choralar qo'llaniladi: a) metall sirtini boshqa metallar bilan qoplash; b) metall sirtini metall bo'lmagan moddalar bilan qoplash; v) metallarga turli qo'shimchalar kiritish; g) metall sirtini kimyoviy birikmalar bilan qoplash.  Metall sirtini boshqa metallar bilan qoplash. Metall sirtini boshqa metallar bilan qoplash usullaridan biri anod qoplash hisoblanadi. Bu maqsadda ishlatiladigan metallning standart elektrod potensiali metallarning aktivlik qatorida korroziyadan saqlanishi kerak bo'lgan metallnikiga qaraganda manfiy qiymatga ega bo'lishi lozim.

O'xshashlar

Elektroliz

Elektroliz

Metallar korroziyasi

Elektroliz. Elektrolizning mohiyati

Metallar korroziyasi va korroziyadan himoyalash usullari