Alkinlar. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari - Kimyo - Slaydlar

Alkinlar. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108.1611328125 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: Alkinlar. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari Darsning maqsadi: Ta’limiy: Talabalarga mavzu haqida to`liq ma’lumot berish. DTS Talablari asosida talabalarga bilim, malaka va ko`nikmalarni hosil qilish. Tarbiyaviy: Talabalarning kiyinishiga e’tibor berish. Muomala madaniyati va institut ichki tartibiga amal qilishlarini nazorat qilish. Rivojlantiruvchi: Alkinlarni gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari haqida olgan bilimlarini ortirib borish. Dars jihozi: Kompyuter ekran, doska va hakazolar. Mavzu yoritlgan ma’ruza matni, ishci dastur, asosiy va qo`shimcha adabiyotlar. Dars turi: Ma`ruza. Dars uslubi: Og`zaki. Ko`rgazmali. Amaliy. ZPT va axborot texnologiyalaridan foydalanish usuli: Aqliy hujum. Eng yuqori ball “0,9” Darsning tashkiliy qismi: Salomlashish. Davomatni aniqlash. Uyga vazifani so`rash (savol-javob, munozara usullari: rejali savollar, testlar, tarqatma materiallar). Uyga berilgan mavzuga yakun yasash. YANGI MAVZU BAYONI 1

REJA: 1. Alkinlarning nomlanishi va izomerlanishi. 2. Uch bog’ni hosil qilish usullari. 3.sp-gibridlanish tushunchasi asosida uch bog’ni tushuntirish. 4. Alkinlarning kimyoviy xossalari 5. Alkinlarning fizik xossalari. 2

4 3 2 1 C H 3-Ñ Í C C H 3 -m e tilb u tin -1 ,iz o p ro p ila ts e tile n ñí 3 5 4 3 2 1 C H 3-Ñ Í 2-Ñ C C H 3 p e n tin -2 , m e tile tila ts e tile n 5 4 3 2 1 C H 3-Ñ Í 2-Ñ Í 2 C C H p e n tin -1 , p ro p ila ts e tile n 4 3 2 1 1 2 3 4 C C C H 3 C H 3 b u tin -2 , d im e tila ts e tile n C H 3 C H 2 C C H b u tin -1 , e tila ts e tile n C H 3 C C H p ro p in , m e tila ts e tile n C H C H e tin , a ts e tile n 3 Ñ H C - e tin il, C H 3-C C - p ro p in il-1 , H C C -C H 2 - p ro p in il-2 (p ro p a rg il) ra d ik a lla ri

4C H 3-(C C )5C H = C H 2 C 6H 5-(C C )2C H = C H -C H 2O C O C H 3

Atsetilen va uning gomologlari sintez qilib olinadi. Sanoatda atsetilen metan va etandan sintez qilinadi : + 3 Í 2 0 ,1 s e k 1 5 0 0 î C 2 C H 4 - H 2 î C - H 2 î C C H C H C H C H C H 3 - C H 3 C H 2 = C H 2 Metallarning karbidlaridan suv ta’sir ettirib olinadi: CaC 2 + H 2 O  Ca(OH) 2 + CH  CH Mg 2 C 3 + 4H 2 O  CH 3 -C  CH + Mg(OH) 2 Galogenalkanlarga KOH + spirt eritmasini ta’sir ettirib olish: CH 3 -CHBr-CH 2 Br + 2KOH (spirt)  CH 3 -C  CH + 2KBr + 2H 2 O 5

Atsetilenning gomologlari atsetilendan yoki alkilatsetilendan olinadi: H - C  C-H + NaNH 2  H - C  C-Na +NH 3 H-C  C-Na + I-CH 2 CH 3  H - C  C-CH 2 CH 3 + NaI Alkilatsetilenning galogenalkan bilan reaktsiyasi PdCl 2 katalizatorligida olib borilsa, atsetilenning yangi gomologi hosil bo’ladi:C H 3C C H + C 4H 9B r P d C l2 C H 3C C -C 4H 9 + H B r Iotsich kompleksi yordamida olish. Buning uchun atsetilenga Grin’yar reaktivi ta’sir qilinadi: 2CH 3 MgI + H - C  C-H  IMg - C  C - MgI + 2CH 4 Sintez qilingan kompleksga galogenalkan qo’shib qizdiriladi: IMg - C  C - MgI + 2C 2 H 5 I  C 2 H 5 - C  C - C 2 H 5 + 2MgI 2 6

Etin, propin, butinlar gaz, C 5 H 10 dan boshlab esa suyuq moddalar. Atsetilenning ionlanish energiyasi (IE) 11,4 eV etilenga (10,4 eV) nisbatan katta bo’lib, bu undagi elektron kuchlik bog’langanligini bildiradi. Atsetilen molekulasi qutblangan emas, ammo unga biror alkil guruh kiritilsa, u qutblanadi va dipol momentga ega bo’ladi: H C C 0 ,3 5  .D + - +    C H 3 Atsetilen birikmalarining d  va nD20 lari alkenlarga nisbatan yuqori. C 2 H 2 suvda yaxshi eriydi (1,15:1), atsetonda 25:1 va DMFA 33,5:1. Bosim ostida 1hajm atsetonda 300 hajm C 2 H 2 eriydi. C 2 H 2 tutab yonadi. C 2 H 2 kislorod oqimida yonganda alanganing issiqligi 31500 etadi. U qirqish ishlarida ishlatiladi. Atsetilen termodinamik qarorsiz modda u turtkidan portlaydi. 7

Darsni mustahkamlash O’tilgan dars mavzusi bilan yangi mavzuni qo’shib savollar berib mustahkamlash I-bosqich Aqliy hujum 1. Quyidagi alkinlarning tuzilish formulalarini yozing: izopropilatsetilen, etil-tretbutilatsetilen. 2. Quyidagi birikmalarni nomlang:сн 3 - с - сн 2 - сн 2 - с - сн 3 сн 3 сн 3 сн 3 с сн сн 3 - (сн 2)3 - с - сн 2 - с с - сн 3 сн 2(сн 2)2сн 3 сн 2(сн 2)2сн 3 3. Tarkibi C 7 H 12 alkinning asosiy zanjirida 5 ta uglerod atomi tutgan izomerlarini tuzilish formulalarini yozing va nomlang. 4. Butin-1 natriy amid va etil yodiddan qanday alkin olish mumkin. 5. 3,3-dixlorpentan, 2,2-dibrom-3,3-dimetilbutandan ishqor ning spirtdagi eritmasini ta’sir ettirib, qanday alkinlar olish mumkin. 8

II-bosqich Mazkur bosqichda talabalarga kimyoviy raksiyalar yozilgan kartochka qog’ozlari tarqatiladi III-bosqich Mazkur bosqichda o’quvchilar doskaga iluvli mеva suratlarini olib uning tashqarisiga yozilgan savollarga javob bеradi, agar to’g’ri javob har bir gurux o’zlarining oldida turgan mеvani shoxlariga ildiradi . VI. Darsni yakunlash Gurux a'zolari “Rag’bat va jarima” kartochkalarini bеrish orqali baholab boriladi. Dars jarayonida bеrib borilgan rag’bat va jarima kartochka qog’ozlari hisoblanib qaysi gurux qolib bo’lganligi aniqlanadi. 9

Adabiyot: 1. O.Ya. Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Visshaya shkola». 1990. S.144- 149. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. Kniga 1. M.: 1969. S. 277-279. 3. A.Terney Sovremennaya Organicheskaya ximiya. T. 1. M.: «Mir», 1991. S. 355-362. 5. R.Morrison, R.Boyd Organicheskaya ximiya. M.: «Mir». 1974. S.229-234. 6. Z. Gauptman, Yu. Grefe, X. Remane Organicheskaya ximiya. M.: «Ximiya». 1979. S.249-251. 7. Q.N. Axmedov, X.Y. Yildoshev Organik kimyo usullari. I-qism. T.: «Universitet». 1998. 55-57 b. 10

Alkinlarning nomlanishi, izomerlanishi, olinishi va fizik xossalariga “ Klasster” metodini qo’llash+ 3Í2 0,1 sek 1500îC 2CH4 -H2 îC -H2 îC CH CH CH CH CH3 - CH3 CH2 = CH2 Laboratoriyada Kalsiy karbiddan CaC 2 + H 2 O  Ca(OH) 2 + CH  CH Sanoatda Uglerod atomi C 16 dan yuqorisi qattiq moddalar Uglerod atomi C 2 -C 4 bo’lganda gaz moddalar Tarixiy Sistematik Alkinlar C n H 2n-2Olinishi Nomlanishi Fizikaviy xossalari Ratsional Magniy karbiddan Mg 2 C 3 + 4H 2 O  CH 3 -C  CH + Mg(OH) 2 Izomerlanish i Uchbog’ hisobiga Alkil guruh hisobiga Uglerod atomi C 5 -C 15 bo’lganda suyq moddalar 11 2ÑH4 1500 0C 0,1 sek CH CH + 3H2 CH3-CH3 CH2=CH2 0C-H2 HC CH 0C -H2

O'xshashlar

To`yingan uglevodorodlar. Alkanlar. Gomologik qatori. Nomlanishi

Aldegid va ketonlarning olinish usullari

Oqsillarni ajratib olish usullari va biosintezi

Bir va ko'p atomli spirtlar

Asetilen qatoridagi Uglevodordlar-ALKINLAR