Oqsillarni ajratib olish usullari va biosintezi - Kimyo - Slaydlar

Oqsillarni ajratib olish usullari va biosintezi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1114.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Oqsillarni ajratib olish usullari va biosintezi

Mavzuning dolzarbligi Oqsillar hujayra tarkibidagi organik birikmalarning asosiy qismini va umuman quruq moddasining yarmidan ko’pini 50-80% ini tashkil etadi. Oqsillar hujayradagi boshqa molekulalardan o’zlarining yuqori molekulyar massaga ega bo’lishlari va tarkibida azot atomlari tutishi bilan farq qiladi. Oqsillarning tarkibi quyidagi: uglerod 50-54%, kislorod 21-23%, azot 15-17%, vodorod 6,5-7,3% va oltingugurt 0,5% ni tashkil qiladi. Oqsil molekulasiga 20 xil aminokislotalar kiradi. Hujayrada oqsillar hayot uchun zarur xilma-xil vazifalarni bajaradi. Oqsillar hujayraning barcha komponentlari tashkil qiladi. U hujayraning qurilish-struktura materialidir. Oqsillarning o’ziga xos xususiyatlaridan eng muhimi – ularning fermentativ funksiyasidir.

Mavzuning maqsadi Oqsillarning biologik xossalari . Oqsillarda uglevod, vodorod, azot, kislorod, oltingugurt va fosfor borligi topildi. Golland ximigi va vrachi G. Ya. Mulder (1802- 1880) oqsillarning tuzilishi to’g’risidagi birinchi nazariyani taklif etdi. Oqsillar element tarkibini tekshirishga asoslanib turib, Mulder bularning tarkibida bitta oltingugurt, yoxud fosfor, yo bo’lmasa shularning ikkalasi yordamida birgalikda birikkan bir necha C40H62N10O2 gruppalari (“radikallar”) bo’ladi, degan xulosaga keldi. U mana shu gruppani belgilash uchun “protein” degan terminni taklif etdi (yunoncha protein – birinchi degan so’zdan olingan), chunki bu modda “organik olamda ma’lum bo’lgan jismlarning, shak-shubhasiz, eng muhimi va usiz, chamasi, sayyoramizda hayot bo’lishi mumkin emas” deb hisoblanadi. Ana shunday gruppa bor, degan fikr tez orada rad etildi, “proteinlar” terminining ma’nosi esa o’zgarib qoldi va bu termin hozir “oqsil” terminining sinonimi tariqasida ishlatiladi.

• Oqsillar juda murakkab tuzilishlarni hosil qilib, tirik organizmlarning tiriklik xossalarini namoyon qilib turadi. Oqsillarning tarkibidagi organik birikmalarning asosiy qismini va umuman hujayra quruq moddasining yarmidan ko’pini 50-80% ni tashkil etadi. Oqsil nomi “tuxum oqi” atamasidan kelib chiqqan bo’lib, “birinchi”, “eng muhim” degan ma’noni anglanadigan protein nomi bilan ataladi. Molekulaning ikkinchi qismi barcha aminokislotalarga har xil bo’ladi va radikal deb ataladi. Tirik organizmlarni hosil qilib turgan aminokislotalar “sehrli” aminokislotalar degan nom olgan. Oqsillar tarkibida yuqori molekulyar azot tutuvchi biologik polimerlar bo’lib, ular asosan 20 xil aminokislotadan tashkil topgan. Ularning proteinlar de atalishi ham, bu guruhdagi moddalarning birinchi darajali biologik ahamiyatga ega ekanligini ko’rsatadi. Oqsillarning monomerlari aminokislotalardir.

Oddiy va murakkab oqsillar. Hozirgi vaqtda juda kam oqsillarning ximiyaviy tarkibi va strukturasi o’rganilgan. Shuning uchun ularning nomi ilpmiy asoslanmagan. Dastlabki tasodifiy belgilariga qarab, ko’pincha ular ajratib olingan manbaga qarab nomlangan. Masalan, avidin oqsili qushlarning lotincha nomi (avis)ni, sutdan ajratib olingan kazein oqsili lotincha “caseus” – pishloq degan ma’noni anglatadi. Shuningdek, ular eruvchanligi va boshqa xossalariga qarab ham nomlanadi. Oqsillar klassifikatsiyasi ham xuddi nomlanishi singari ilmiy asoslanmagan. Adatda, ular xossalari, tarkibi, biologik funksiyasi va boshqalar asosida klassifikatsiyalanadi.

Albumin va globulinlar Albuminlar o’simlik va hayvonlar organizmida eng ko’p tarqalgan oqsilardan hisoblanadi. Ular suvda va tuzlarning kuchsiz eritmalarida yaxshi eriydi. Agar eritma ammoniy sulfat bilan to’la to’yintirilsa, albuminlar oson cho’kmaga tushadi. Globulinlar. Bular distillangan suvda erimaydi. Lekin tuzlarning suyultirilgan eritmalarida eriydi. Eritmadagi tuz miqdorini orttirib, ularni oson cho’ktirish mumkin. (NH4)2SO4ning yarim to’yingan eritmasida cho’kadi. Globulinlar o’simliklar va hayvonlar organizmida keng tarqalgan. Ayniqsa, qonda, o’simliklar urug’ida ularning miqdori ko’p bo’ladi. Ularning qon zardobi globulinlari (L, β, G-globulinlar), laktoglobulin, o’simliklardagi legulin, edestin va boshqalar keng tarqalgan.

Oqsillar biosintezi Oqsillar biosintezi mexanizmlarini aniqlab olish uchun hujayrasiz sistemalardan foydalanish (50-yillardan boshlab) muhim ahamiyatga ega bo’ldi. To’qimalar gomogenatlarini loaqal bittasi nishonlangan, aminokislotalar aralashmasi bilan inkubasiya qilinsa, u holda nishonning oqsilga o’tishiga qarab oqsillar biosintezini qayd qilib borish mumkin. Gomogenat turli fraksiyalarini ana shunday metod bilan tekshirish natijasida oqsillar biosintezi uchun quyidagi tarkibiy qismlar zarurligi aniqlanadi: aminokislotalar Transport RNK lar Amenoasil-m RNK-sintezalar Matritsa RNKsi Ribosomalar Inisiasiya, elongasiya, terminasiya omillari ATF Mg2+ ionlari.

Oqsillarni ajratish uslublari . Oqsillar o’simliklar, hayxonlar to’qimasidan, mikroorganizmlardan maxsus metodlarda ajratib olinadi. Buning uchun dastlab biologik material maydalangan (gomogen holatga) keltiriladi. Ko’pinchi material gomogenizatorda, maxsus tegirmonlarda maydalanadi. Shuningdek, bu maqsadda ultratovushdan vaqt-vaqti bilan muzlatish va eritish “azot bombasi” va boshqa usullardan foydalaniladi. Masalan, mikroorganizmlardan oqsil ajratib olishda hujayra suspenziyasiga yuqori bosim ostida azot berilib (“azot bombasi” usuli) tezda bosim pasaytiriladi. Bunda hujayra ason parchalanib, oqsil eritmaga o’tadi.

Oqsil biosintezining sxemasi

О qsil biosintezi . I –IV –initsiasiya , V – VII –elongatsiya , VIII – X- terminatsiya

Poliribosomalarda oqsil sintezi.

Xulosa 1. Xullas, aminokislotalar qo’shilishidan hosil bo’lgan mahsulot peptid, aminokislotani bir-biriga bog’lovchi aloqa peptid bog’i deb ataladi. Peptid ikkita aminokislotadan uzilgan bo’lsa, dipeptid, uchta aminokislotadan tuzilgan bo’lsa, tri peptid, to’rtta aminokislotadan tuzilgan bo’lsa tetropeptid; ko’p aminokislotalardan tuzilgan bo’lsa polipeptid deb ataladi. Polipeptid zanjirda aminokislotalar soni 50 tadan kam bo’lsa, polipeptid, 50 tadan ko’p bo’lsa oqsillar deyiladi. Oqsillar tarkibiga qarab ikkita katta: oddiy oqsillar va murakkab oqsillarga bo’linadi.

 2. To’qimalar gomogenatlarini loaqal bittasi nishonlangan, 2. To’qimalar gomogenatlarini loaqal bittasi nishonlangan, aminokislotalar aralashmasi bilan inkubasiya qilinsa, u holda aminokislotalar aralashmasi bilan inkubasiya qilinsa, u holda nishonning oqsilga o’tishiga qarab oqsillar biosintezini qayd qilib nishonning oqsilga o’tishiga qarab oqsillar biosintezini qayd qilib borish mumkin. Genlarda oqsillar aktib markazlarining tuzilishi borish mumkin. Genlarda oqsillar aktib markazlarining tuzilishi to’g’risidagi axborot kodlangan bo’ladi, deb aytish mumkin.to’g’risidagi axborot kodlangan bo’ladi, deb aytish mumkin.  3. Oqsillar o’simliklar, hayvonlar to’qimasidan, 3. Oqsillar o’simliklar, hayvonlar to’qimasidan, mikroorganizmlardan maxsus metodlarga ajratib olinadi. Buning mikroorganizmlardan maxsus metodlarga ajratib olinadi. Buning uchun dastllab gomogenizatorda mayadalanadi va ekstraksiya uchun dastllab gomogenizatorda mayadalanadi va ekstraksiya metodidan foydalaniladi. Bundan tashqari cho’ktirish, metodidan foydalaniladi. Bundan tashqari cho’ktirish, Xromotografiya, dializ va gelfiltratsiya usullari yordamida Xromotografiya, dializ va gelfiltratsiya usullari yordamida tozalash ajratish keng yoritilgan.tozalash ajratish keng yoritilgan.  Molekulasining shakli va fazoviy strukturasining Molekulasining shakli va fazoviy strukturasining xususiyatlari jihatidan oqsillar 2 gruppaga bo’linadi – globulyar xususiyatlari jihatidan oqsillar 2 gruppaga bo’linadi – globulyar va fibrilyar oqsillar. Globulyar oqsillarning ahkli kalta va uzun va fibrilyar oqsillar. Globulyar oqsillarning ahkli kalta va uzun o’qlarining nisbati 1:50 gacha boradigan sferik yoki ellipsoid o’qlarining nisbati 1:50 gacha boradigan sferik yoki ellipsoid shaklga yaqin.shaklga yaqin.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!!!

O'xshashlar

Ruda tarkibidagi misni ajratib olish

Alkinlar. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari

Lizin ishlab chiqarish texnologiyasi

Oqsil biosintezi. Oqsilning postranslatsion modifikatsiyasi. Protein sentizining energiya xarajatlari

Alyuminiy olish texnologiyasi