Aldegid va ketonlarning olinish usullari - Kimyo - Slaydlar

Aldegid va ketonlarning olinish usullari

Yuklangan vaqt:

02.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

272.2158203125 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Aldegid va ketonlarning olinish usullari

Reja:  Tuzilishi, nomlanishi, olinish usullari  Fizik va kimyoviy xossalari  Aromatik aldegid va ketonlar

Tuzilishida karbonil guruhi ishtirok etadigan birikmalarga aldegid va ketonlar deyiladi. Agar karbonil guruhi kamida bitta vodorod bilan bog‘langan bo‘lsa aldegid, uning ikkala valenti uglevodorod radikali bilan bog‘langan bo‘lsa keton deyiladi. Shunga muvofiq, aldegdilarning umumiy formulasini , bu yerda R – radikal, - SN3; -S2N5; -S3N7 va boshqalar; ketonlarnikini esa bilan ifodalash mumkin. Bu yerda R – radikal, -SN3; -S2N5; -S3N7 va boshqalar.

Aldegid va ketonlar to‘yingan va to‘yinmagan bo‘lishlari mumkin. 5.1. To‘yingan aldegid va ketonlar To‘yingan aldegid va ketonlarning umumiy formulasi SnH2nO bilan ifodalanadi. Dastlab aldegidlarning izomeriyasi va nomlanishi bilan tanishib chiqamiz. Aldegidlarning gomologik qatori chumoli aldegidi bilan boshlanadi. Emperik nomenklatura bilan nomlashda aldegidning nomi ularga mos keladigan kislota nomidan olinadi. Sistematik nomenklatura bo‘yicha nomlashda aldegidlarning nomi tegishli to‘yingan uglevodorodlar nomi oxiriga – al qo‘shimchasi qo‘shib hosil qilinadi. Uglevodorod radikallarining nomi va holati raqamlar bilan ko‘rastiladi. Aldegidlarni ratsional nomenklatura bo‘yicha nomlashda sirka aldegidi asos qilib olinadi, qolgan aldegidlar uning hosilasi deb qaraladi.

Ketonlarni emperik nomenklatura bo‘yi cha nomlashda ularning nomi karbonil guruhi bilan bog‘langan radikallar nomiga keton so‘zi qo‘shib o‘qiladi. Sistematik nomenklatura bo‘yicha esa tegishli to‘yingan ugevodorodlar nomi oxiriga – on qo‘shimchasi qo‘shiladi.

Olinish usullari. Aldegid va ketonlarni olishning bir necha usullari ishlab chiqilgan. Shulardan ayrimlari bilan tanishib chiqamiz. 1. Birlamchi spirtlarni oksidlash yoki ulardan vodorodni tortib olish natijasida aldegid, ikkilamchi spirtlardan esa ketonlar hosil bo‘ladi. 2. Atsetilenga suv birikishi natijasida aldegid, uning gomologlaridan esa ketonlar hosil bo‘ladi. Jarayon kadmiy, kalsiy, fosfat katalizatori ishtirokida, 360-4200S haroratda olib boriladi. 3. Aldegid va ketonlar kislotalar va ularning aralashmasini 400-4500S va ThO2, MnO2, CuO, ZnO ishtirokida pirolizga uchratib olinishi mumkin. 4. Texnikada aldegidlar etilen uglevodorodlariga SO2 va N2 biriktirib (oksosintez) olinadi.

Bu jarayon 100-2000S va 100-200 atm. bosimida Sa3(SO)8, Ni3(CO)8 katalizatorlari ishtirokida olib boriladi. Xozirgi vaqtda sirka aldegid etilenni katalizator ishtirokida havo kislorodi bilan oksidlab olinadi. Katalizator sifatida PdCl2 ishlatiladi. Bundan tashqari, aldegid va ketonlarni yana uglevodorodlarning geminal digalogenli birikmalaridan, metallorganik birikmalar va boshqalardan olish mumkin. Fizik va kimyoviy xossalari. Chumoli aldegidi o‘tkir xidli gaz , -210S da qaynaydi. Boshqa aldegdlar suyuq, suvda yaxshi eriydi. Ketonlar suyuqlik bo‘lib, ulardan yoqimli xid keladi.

Ketonlar aldegidlarga qaraganda yuqori haroratda qaynaydi. To‘g‘ri zanjir hosil qilib tuzilgan aldegid va ketonlar izomerlariga qaraganda yuqori haroratda qaynaydi. Aldegid va ketonlar tegishli spirtlarga nisbatan past haroratda qaynaydilar, chunki ular vodorod bog‘lanish hosil qilib tuzilgan ularning dipol momentlari 2,7 D dan yuqori. Karbonil guruhida elektorn bulutining zichligi ugleroddan kislorod tomon kuchli siljigan bo‘ladi, ya’ni . Shuning uchun ular nukleofil birikish jarayonlariga juda oson kirisha oladilar. Karbonil guruhiga nukelofil agentlarning birikishi bosqichli boradi. Masalan, sirka aldegidiga natriygidrosulfidning birikish jarayonini quyidagicha ifodalash mumkin.

Akrolein oson polimerlanadi. U maxsus hususiyatli polimerlar , organik shisha va boshqalarni olishda ishlatiladi. Kroton aldegid SN3–SN=SN–SNO (2-butenal) – 1050S da qaynaydigan, o‘tkir xidli suyuqlik. Sirka aldegididan olinadi. Moy aldegid, butanol, moy kislota, malein angidridlari olishda ishlatiladi.

E’tiboringiz uchun raxmat !

O'xshashlar

Alkinlarning olinish usullari

Aminlarning olinish usullari

Maxsus xossali polimerlarni olinish usullari

Bir ikki atomli fenollarning olinish usullari

Bir asosli karbon kislotalarning olinish usullari