Alkinlarning olinish usullari - Kimyo - Slaydlar

Alkinlarning olinish usullari

Yuklangan vaqt:

02.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

640.8779296875 KB

Ko'chirib olish

Alkinlarning olinish usullari

Reja: 1. Alkinlarning asosiy olinish usullari. 2. Alkinlarning fizik va kimyoviy xossalari. 3. Alkinlarning ishlatilishi.

A.Sanoat usullari 1. Karbid usuli. Kalsiy karbidga suv ta’sir ettirilganda atsetilen hosil bo‘ladi (F.Vyoler, 1862-yil) Kalsiy karbid so‘ndirilmagan ohakni ko‘mir bilan qizdirib olinadi: 2.Uglevodorodlarning pirolizi. Etilenni , metanni va etanni juda yuqori haroratda piroliz qilib atsetilen olinadi: Bunday yuqori haroratd ahosil bo‘lgan atsetilen ham parchalanishi mumkin: Shuning uchun etilen, etan va metan yuqori harorat zonasidan tez o‘tkaziladi. Shunday qilinganda atsetilen parchalanishga ulgurmaydi. B. Laboratoriya usullari

1. Vitsinal va geminal digalogenalkanlarni KOH ning spirtdagi eritmasi yoki yaxshi sisuyuq ammiakdagi NaNH 2 bilan degidrogalogenlash: 2. Atsetilen gomologlari atsetilenidlar (atsetilenning metalli hosilalari) ni alkillash bilan olinadi: Natriyatsetilenidi Bu reaksiya yordamida CC uch bog‘I bor uglerod zanjirini uzaytirish mumkin.1-alkinlar PdCl 2 ishtirokida galogenalkanlar bilan reaksiyaga kirishganda ham uglerod zanjiri uzaygan ichkialkinlar hosil bo‘ladi. Fizikaviy xossalari va tuzilishi Etin, propin va butinlar odatdagi sharoitda gaz, C 5 H 8 dan C 15 H 28 gacha bo‘lgani suyuqlik , C 16 H 30 dan boshlab yuqori gomologlari qattiq moddalardir. Alkinlarning qaynash va suyuqlanish haroratlari hamda zichligining o‘zgarish qonuniyatlari alkanlar va alkenlarning gomologik qatorlari o‘zgarishiga o‘xshaydi (7-jadval).15 19 06 1E 0A 1A 30 1205 2F 29 21 1E 0504 08 2204 23 09 1C 09 140D 26 35 2D 1C 0B 1B 2D 1E 0C 0A 04 1A 1B 2D 36 0B 21 23 22

Atsetilenning C H bog‘larini hosil qilishda s-elektronlarning hissasi katta. s-Elektronlarning gibridlanishdagi hissasi qancha katta bo‘lsa, gibrid elektronlar yadroga shuncha yaqin joylashadi.Natijadabu elektronlar elektrofillar ishtirokida boradigan kimyoviy reaksiyalarga qiyinroq kirishadi. Ikkinchi tomondan esa atsetilenning molekulasi chiziqsimon tuzilishga ega bo‘lganidan, undagi uglerod yadrolariga nukleofil reagentlar oson hujum qilishi mumkin. Atsetilenda p-elektronlar bir- birini etilendagiga nisbatan kuchliroq qoplagan. Shuning uchun atsetilendagi  -bog‘ etilendagiga nisbatan mustahkam. Demak, alkinlar elektrofil birikish reaksiyalariga alkenlarga nisbatan qiyinroq kirishadi. Atsetilenda uglerod atomlari orasidagi masofa (0,121 nm) etilendagi (0,133 nm) ga nisbatan qisqa bo‘lganidan ularga hujum qiladigan elektrofil reagentlarning reaksiyasi sekin boradi. Lekin alkinlar nukleofil birikish reaksiyalariga alkenlarga nisbatan osonroq kirishadi.

Endi etan , etilen va atsetilendagi bridlanish xarakterining o‘zgarishi, ularning tuzilishi va xossalariga qandayta’sirqilishini ko‘rib chiqaylik: CH 3 CH 3 ; CH 2  CH 2 ; HCCH qatorida chapdan o‘ngga borgan sari quyidagi o‘zgarishlar sodir bo‘ladi: C  H bog‘larining uzunligi kamayadi (0,110 nm; 0,109 nm; 0,106 nm); C  H bog‘ning dipol momenti oshib boradi (0,307 D; 0,629 D; 1,05 D); Uglerodatomlarining elektromanfiyligi oshib boradi (2,50; 2,69; 2,75); Kislota xossalari kuchayib boradi –K dis. (  10 -40 ;  10 -40 ;  10 -22 ).

Ratsional nomenklaturaga ko‘ra oddiy alkinlar atsetilenning hosilalari deb qaraladi. Sistematik nomenklaturaga ko‘ra atsetilen uglevodorodlarga alkinlar deyiladi. Ularning nomlari tegishli alkanlar nomidagi an qo‘shimchasini in ga almashtirish bilan hosil qilinadi. Uch bog‘I bor zanjir asosiy hisoblanadi va uni raqamlash uch bog‘ chetga yaqin tomondan boshlanadi. Qo‘shbog‘ va uchbog‘ zanjir chetidan baravar uzoqlikda joylashgan bo‘lsa, raqamlash qo‘shbog ‘yaqin tomondan boshlanadi: 1-butin(S), 4-metil-2-butin (S), etilatsetilen(R) izopropilmetil atsetilen (R)42 0B 2B 02 07 0D0C 25 06 25 1214 06 25 04 25 0A 06 0A 0F 1B 11

* E’tiboringiz uchun raxmat !

O'xshashlar

Aminlarning olinish usullari

Maxsus xossali polimerlarni olinish usullari

Aldegid va ketonlarning olinish usullari

Bir ikki atomli fenollarning olinish usullari

Bir asosli karbon kislotalarning olinish usullari