O‘zbekistonning xalqaro moliya tizimiga integratsiyalashuvi - Iqtisodiyot - Slaydlar

O‘zbekistonning xalqaro moliya tizimiga integratsiyalashuvi

Yuklangan vaqt:

13.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

681.5078125 KB

Ko'chirib olish

14-mavzu. O‘zbekistonning xalqaro moliya tizimiga integratsiyalashuvi 1Toshkent moliya instituti “ Xalqaro moliya-kredit” kafedrasi “ Xalqaro moliya” fani

2Reja:  O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy faoliyat va uning asosiy tamoyillari.  Mamlakat tashqi iqtisodiy faoliyatining ustuvor yo‘nalishlari.  O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy faoliyatni rivojlantirish chora- tadbirlari  O‘zbekistonning xalqaro valyuta-kredit tashkilotlari bilan o‘zaro hamkorlik aloqalari.

3O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy faoliyat va uning asosiy tamoyillari. Tashqi iqtisodiy faoliyat deganda O‘zbekiston Respublikasi yuridik va jismoniy shaxslarining xorijiy davlatlarning yuridik va jismoniy shaxslari, shuningdek xalqaro tashkilotlar bilan o‘zaro foydali iqtisodiy aloqalarni o‘rnatish va rivojlantirishga qaratilgan faoliyati tushuniladi. 1C 01 1F 0C0D 1E0D 0A

O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyatning subyekti sifatida O‘zbekiston Respublikasi tasarrufiga:  tashqi iqtisodiy faoliyatni tashkil etishning qonun asoslarini belgilash;  tashqi iqtisodiy siyosatni, shu jumladan valyuta-kredit siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish, O‘zbekiston Respublikasi valyuta fondini shakllantirish va undan foydalanish;  tashqi iqtisodiy iqtisodiy faoliyat sohasida xalqaro shartnomalar tuzish va ularni ijro etish;  O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida respublikaning, uning yuridik shaxslari va fuqarolarining iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish;  respublika hududida chet ellik investorlar faoliyati uchun huquqiy kafolatlarni belgilash;  O‘zbekiston Respublikasi nomidan xalqaro iqtisodiy tashkilotlar va birlashmalarda vakillik qilish;  O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasidan kelib chiqadigan boshqa vakolatlar kiradi. 4

Mamlakatimizning tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi asosiy vazifalar sifatida quyidagilar belgilangan: birinchidan, tashqi iqtisodiy faoliyatni yanada erkinlashtirish borasida aniq maqsadni ko‘zlab o‘tkazish, tovarlarni eksport va import qilishda xorijiy sarmoyadorlar o‘z daromadlaridan erkin foydalanishlarida birmuncha imtiyozli tartibni joriy etish; ikkinchidan, xorijiy sarmoyadorlarni, asosan bevosita kapital mablag‘lar tarzidagi sarmoyalarni respublika iqtisodiyotiga keng jalb etish uchun huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa shart-sharoitlarni yanada takomillashtirish; uchinchidan, O‘zbekistonga jahon darajasidagi texnologiyalarni olib keladigan, xalq xo‘jaligining zamonaviy strukturasini vujudga keltirishda yordam beradigan sarmoyadorlarga nisbatan ochiq eshiklar siyosatini o‘tkazish; to‘rtinchidan, mablag‘larni eng ustuvor sohalarga – respublika mustaqillgini ta’minlaydigan agrar sektorni, yoqilg‘i-energetika kompleksini hamda boshqa bazaviy tarmoqlarni rivojlantirishga qodir, tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni o‘zlashtirishga sarflash. 5

Tashqi iqtisodiy faoliyatning asosiy printsiplari quyidagilardan iborat:  tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining erkinligi va iqtisodiy mustaqilligi;  tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining tengligi;  savdo-iqtisodiy munosabatlarni amalga oshirishda kamsitishlarga yo‘l qo‘yilmasligi;  tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishdan o‘zaro manfaatdorlik;  tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlari davlat tomonidan himoya qilinishi. 6

Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirayotgan O‘zbekiston Respublikasining yuridik va jismoniy shaxslari tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari hisoblanadilar. Tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari quyidagi huquqlarga ega:  qonun hujjatlari doirasida tashqi iqtisodiy faoliyatda qatnashish shakllarini mustaqil belgilash, tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish uchun o‘z xohishiga ko‘ra boshqa yuridik va jismoniy shaxslarni shartnoma asosida belgilangan tartibda jalb qilish;  tashqi iqtisodiy faoliyat natijalariga, shu jumladan milliy va chet el valyutasidagi daromadga qonun hujjatlariga muvofiq mustaqil ravishda egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish. 7

Mulkchilikning shakllari va tashqi iqtisodiy faoliyatining turlaridan qat’i nazar, tashqi iqtisodiy faoliyatning barcha subyektlari tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda teng huquqlarga ega bo‘ladi. Tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari:  tashqi iqtisodiy faoliyat to‘g‘risidagi hisobotni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda taqdim etishi;  O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilayotgan tovarlarning O‘zbekistonda belgilab qo‘yilgan texnikaviy, farmakologiya, sanitariya, veterinariya, veterinariya-sanitariya, fitosanitariya, ekologiya standartlari, talablari, qoidalari va normalariga muvofiqligini tasdiqlovchi hujjatlarni belgilangan tartibda taqdim etishi shart. 8

Tashqi iqtisodiy faoliyatning asosiy yo‘nalishlari quyidagilardir:  xalqaro iqtisodiy va moliyaviy hamkorlik;  tashqi savdo faoliyati;  chet el investitsiyalarini jalb qilish;  O‘zbekiston Respublikasidan tashqaridagi investitsiya faoliyati. 9

Xalqaro iqtisodiy va moliyaviy hamkorlik ishlab chiqarish, moliya, bank va sug‘urta faoliyati, ta’lim va kadrlarni tayyorlash, turizm, sog‘liqni saqlash, ilmiy-texnikaviy, madaniy, ekologiya, gumanitar va boshqa sohalarda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining xorijiy davlatlarning yuridik va jismoniy shaxslari, shuningdek xalqaro tashkilotlar bilan o‘zaro foydali aloqalarni o‘rnatishi va kengaytirishga qaratilgan tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishdir. Tashqi savdo faoliyati xalqaro tovarlar, ishlar (xizmatlar) savdosi sohasidagi tadbirkorlik faoliyatidir. Tashqi savdo faoliyati tovarlarni, ishlarni (xizmatlarni) eksport va import qilish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 10

Chet ellik investorlar tomonidan tadbirkorlik faoliyati ob’ektlariga hamda qonun hujjatlarida taqiqlanmagan faoliyatning boshqa turlariga kiritilayotgan moddiy va nomoddiy ne’matlarning barcha turlari hamda ularga bo‘lgan huquqlar, shu jumladan intellektual mulkka bo‘lgan huquqlar, shuningdek chet el investitsiyalaridan olinadigan har qanday daromad O‘zbekiston Respublikasi hududidagi chet el investitsiyalari deb e’tirof etiladi. 11

O‘zbekiston Respublikasidan tashqaridagi investitsiya faoliyati qonun hujjatlarida belgilangan tartibda quyidagi yo‘llar bilan amalga oshirilishi mumkin:  yuridik shaxslar tashkil etish yoki ustav fondlarida (kapitallarida) ulushbay asosda, shu jumladan mol-mulk va aktsiyalar sotib olish yo‘li bilan qatnashish;  O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida vakolatxonalar, filiallar va boshqa alohida bo‘linmalar ta’sis etish;  qimmatli qog‘ozlarni, shu jumladan xorijiy davlatlarning rezidentlari tomonidan tasdiqlangan qarz majburiyatlarini sotib olish;  kontsessiyalarni, shu jumladan tabiiy resurslarni qidirish, izlab topish, qazib olish yoxud ulardan foydalanishga mo‘ljallangan kontsessiyalarni qo‘lga kiritish;  mulk huquqini, shuningdek, erga hamda boshqa tabiiy resurslarga egalik qilish va ulardan foydalanish huquqini qo‘lga kiritish. 12

Mamlakatimizda tashqi iqtisodiy faoliyatni davlat tomonidan tartibga solish quyidagilarni o‘z ichiga oladi:  tashqi iqtisodiy faoliyatning qonunchilik negizini shakllantirish va takomillashtirish;  valyuta bilan tartibga solish;  soliq bilan tartibga solish;  tarif va notarif tartibga solish;  O‘zbekiston Respublikasining iqtisodiy manfaatlariga rioya etilishi uchun himoya, kompensatsiya va dempingga qarshi choralarni qo‘llash;  tashqi savdo faoliyatini amalga oshirish tartibini belgilash, shu jumladan, miqdoriy cheklovlar o‘rnatish hamda tovarlarning ayrim turlari eksport va import qilinishi ustidan davlat monopoliyasini o‘rnatish; 13

 eksport-import operatsiyalarini amalga oshirishda talab qilinadigan hujjatlarning to‘liq ro‘yxatini belgilash;  olib kiriladigan va olib chiqiladigan tovarlarni sertifikatlash;  texnikaviy, farmakologiya, sanitariya, veterinariya, veterinariya- sanitariya, fitosanitariya, ekologiya standartlari, talablari, qoidalari va normalarini belgilash;  tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari uchun preferentsiya va imtiyozlar berish. 14

2. Mamlakat tashqi iqtisodiy faoliyatining ustuvor yo‘nalishlari Tashqi iqtisodiy faoliyatni takomillashtirish va rivojlantirishda qo‘yidagilarni ustuvor yo‘nalishlar sifatida keltirish mumkin:  Respublikaning eksport qudratini rivojlantirish va yanada mustahkamlash, eksportga yo‘naltirilgan iqtisodiyotni shakllantirish;  eksport imkoniyatlarini kengaytirish;  olib borilayotgan islohotlarda hududiy diversifikatsiya siyosatini yanada kuchaytirish, nafaqat markaziy xududlarda balki chekka tumanlarda ham yirik sanoat ob’ektlarini qurishni keng yo‘lga qo‘yish;  tashqi iqtisodiy faoliyat tarkibiy qismlari majmuini ixtisoslashtirilgan tashqi savdo, lizing, konsalting va sug‘urta firmalari, tashqi aloqalarni rivojlantirish manfaatlari va shartlariga mos keladigan transport, aloqa va kommunikatsiyalar tizimlarini vujudga keltirish;.  xalqaro xuquq va tashqi iqtisodiy faoliyat, bank tizimi, hisob-kitob va statistik hisob sohasida malakali kadrlar tayyorlashni tashkil qilish. 15

O‘zbekiston Respublikasining eksport salohiyatini rivojlantirish buyicha yaqin kelajakka mo‘ljallangan strategiyasining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardan iborat:  birinchidan, eksportni rag‘batlantirish uchun avvalo, barqaror makroiqtisodiy sharoit yaratish, inflyatsiya sur’atini prognoz darajasida ushlab turish, valyuta almashtirish kurslarining keskin tebranishlariga yo‘l qo‘ymaslik;  ikkinchidan, xo‘jalik yurituvchi subyektlarning mulk shaklidan qat’iy nazar, import qilinayotgan ishlab chiqarish vositalarini olish uchun bir xil imkoniyatga ega bo‘lishlarini ta’minlash;  uchinchidan, eksport salohiyatini rag‘batlantirish maqsadida ishlab chiqarish tarmoqlarida yuqori texnologiyalardan foydalanish ko‘lamini kengaytirish;  to‘rtinchidan, mamlakatda erkin iqtisodiy zonalarni tashkil etish va rivojlantirish asosida eksport salohiyatini oshirish. 16

Mamlakatimizning xalqaro moliya munosabatlari va jahon xo‘jaligiga integratsiyasi majmui aniq belgilangan maqsadlar hamda ularni amalga oshirishga qaratilgai asosiy tadbirlarni o‘z ichiga oladi. Birinchidan, respublika milliy iqtisodiyotining kuchli eksport bo‘g‘inini tashkil etuvchi va uning jahon bozorida munosib o‘rinnn egallashini ta’minlovchi bo‘g‘inlarni aniqlash. Ikkinchidan, iqtisodiyotning eksport sohasida davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash usulidan keng foydalanish. 17

Hozirgi kunda quyidagilar O‘zbekiston tashqi iqtisodiy siyosatining imtiyozli yo‘nalishlari bo‘lishi lozim: - tashqi iqtisodiy faoliyatni maqsadga yo‘naltirilgan holda liberallashtirish siyosatini o‘tkazish; - eksport va import tuzilmasini, ularning ishlab chiqarish salohiyatini rivojlantirish yo‘li bilan takomillashtirish; - respublikamizdagi eksportga mo‘ljallangan, raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqaruvchilarning manfaatlarini himoya qilish va qo‘llab-quvvatlash; - xorijiy kapitalni avvalo moddiy eksportga yo‘naltirilgan va import o‘rnini bosuvchi ishlab chiqarishga jalb qilish; - mamlakatni jahon transport tizimiga yanada integratsiyalashuvini rivojlantirish. 18

 Jahon iqtisodiyotidagi inqirozlar va beqaror rivojlanish;  Rivojlangan mamlakatlarning yangi texnologik ukladga o‘tishi bilan bog‘liq raqobatning kuchayishi;  Jahonda kapital oqimining beqarorligi va TTXI oqimining qisqarishi;  O‘zbekistondagi an’anaviy eksport tovarlariga bo‘lgan talabning pasayib ketish ehtimoli;  O‘zbekistonning asosiy savdo sheriklari hisoblangan mamlakatlarda iqtisodiy o‘sish va faollikning pasayishi. Tashqi iqtisodiy faoliyatning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan tashqi xavf-xatarlar1C 0F

20TASHQI BOZORLARDAGI HOLAT Korxonalar tashqi bozorlarda raqobatbardoshligini oshirish yoki saqlab qolish maqsadida mahsulotlar tannarxini tushirish yoki tannarxdan past narxlarda eksport qilishga majbur bo‘lmoqdalarTashqi bozorlarda talabning pasayishi va raqobatning keskinlashuvi Nomaqbul tashqi iqtisodiy kon’yunktura Asosiy savdo hamkorlari bo‘lgan davlatlarda milliy valyutalarining qadrsizlanishi1C 240A181E0A0B0D13 180D 080D10130D 090D 200D08090E 04 27 04 09 200D 18 0605 30 09 06 31 0F 040A02 0E0C0D14 140D13 100D0C18

Bugungi kunda xalqaro moliyaviy institutlarning amaliy aloqalariga qisqacha to‘xtaladigan bo‘lsak, ulardan Xalqaro Valyuta Fondi (XVF), Jahon banki, Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki (YeTTB), Osiyo Taraqqiyot Banki (OTB) kabi yirik moliyaviy tashkilotlar bilan juda izchil va faol ishlar olib borilmoqda. Mazkur tashkilotlar biz tanlagan yo‘l va amalga oshirilayotgan islohotlarning to‘g‘ri ekanligiga qat’iy ishonch hosil qilganliklari uchun ham yaqin hamkorlik aloqalarini olib bormoqdalar. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1992 yil 2 iyulda O‘zbekiston Respublikasining “Xalqaro valyuta fondi (XVF)ga a’zolik to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasi 1992 yil 21 sentyabrda XVFga a’zo bo‘lib kirdi hamda Vazirlar Mahkamasining 93-F raqamli 1993 yil 27 martdagi Farmoyishiga muvofiq respublikaning XVF imzo kvotasiga to‘lov amalga oshirildi. 21

1992 yil sentyabr oyidan boshlab O‘zbekiston Respublikasi Jahon bankining teng huquqli a’zosi hisoblanadi. 1992 yil 2 iyulda O‘zbekiston Respublikasining “Xalqaro valyuta fondi, Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki, Xalqaro taraqqiyot assosiasiasi, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Investitsiyalarni kafolatlash bo‘yicha ko‘p tomonlama agentlikda O‘zbekiston Respublikasining a’zoligi to‘g‘risida”gi qonuni kuchga kirdi. Hozir Toshkentda Jahon bankning vakolatxonasi faoliyat yuritmoqda. 22

Jahon bankining mamlakatga ko‘mak berish bo‘yicha mo‘ljallangan Strategiyasi doirasida Davlatning ustuvor yo‘nalishlarini qo‘llab-quvvatlash uchun amalga oshirilayotgan dasturlar to‘plami asosiy 4 yo‘nalishga qaratilgan: 1) iqtisodiy o‘sish uchun sharoitni yaxshilash; 2) qishloqlarda iqtisodiy o‘sish imkoniyatlarini oshirish; 3) aholiga xizmat ko‘rsatish samaradorligini oshirish; 4) atrof-muhitni boshqarish hamda global ommaviy ehtiyojlarning taqdim etilishi. 23

Hozirgi kunda mamlakatimizda Jahon banki bilan hamkorlikda quyidagi loyihalar amalga oshirilmoqda:  Qishloq xo‘jaligi korxonalarini qo‘llab-quvvatlash loyihasi;  Irrigatsiya infratuzilmalari va drenajlarni rekonstruktsiya qilish loyihasi;  Maktab ta’limini rivojlantirish loyihasi;  Farg‘ona vodiysida suv resurslarini boshqarish loyihasi;  Samarqand va Buxoro shaharlarida quvurlar tizimi va tozalash inshoatlarini rekonstruktsiya qilish loyihasi;  Sanoat korxonalarida energiya samaradorligini oshirish loyihasi;  Sirdaryo viloyatida suv ta’minotini yaxshilash loyihasi;  Talimarjon issiqlik elektr stantsiyasi (IES) qurilishi loyihasi;  Sog‘liqni saqlash tizimini modernizatsiyalash loyihasi (Salomatlik-3);  Elektr energiyasidan foydalanishni nazorat qilish va hisoblashning avtomatlashgan tizimini joriy etish loyihasi;  Olot va Qorako‘l tumanlarida suv ta’minotini yaxshilash loyihasi va boshq. 24

Mamlakatimizning Osiyo Taraqqiyot Banki bilan o‘zaro hamkorlik aloqalari etarli darajada faol rivojlanib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi 1995 yilda Osiyo taraqqiyot bankiga (OTB) a’zo bo‘lgan. O‘zbekistonda OTB bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan dastur va loyihalar 4 ta muhim sohalarga yo‘naltirilgan. Bular:  qishloq xo‘jaligi;  xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish;  transport va bojxona tranziti sohalarida mintaqaviy hamkorlik;  bolalikni himoya qilish va boshlang‘ich ta’limni egallashga qaratilgan ijtimoiy xizmatlarni takomillashtirish. 25

O‘zbekiston 1992 yildan Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot banki a’zosi hisoblanadi. YeTTB O‘zbekistonda xususiy sektorni rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlashni amalga oshiruvchi eng yirik investorlardan biri hisoblanadi. YeTTB O‘zbekistonda o‘z faoliyati ettita yo‘nalishini belgiladi. Bular quyidagi sohalarni rivojlantirishga qaratiladi:  moliya sektori va bank infratuzilmasi;  kichik va o‘rta korxonalar;  bozor infratuzilmasi;  energetika majmuasi;  paxtani qayta ishlash va engil sanoatning boshqa tarmoqlari;  sayyohlik infratuzilmasi;  tabiiy resurslarni o‘zlashtirish. 26

O‘zbekiston Islom Taraqqiyot bankiga 2003 yil 3 sentyabrda a’zo bo‘lib kirgan. Ushbu bank tomonidan mamlakatimizda qator loyihalarni moliyalashtirish amalga oshirildi, jumladan, mintaqaviy tez tibbiy yordam markazlarini zarur jihozlar bilan ta’minlash, elektr energiyasi uzatish tarmoqlarini qurish, kichik va xususiy biznes uchun moliyalashtirish liniyalari, kollejlar va umumta’lim maktablarini qurish va jihozlash, davlat moliyasini boshqarish islohotlarini o‘tkazishga ko‘maklashish va boshqalar. Islom taraqqiyot banki tomonidan O‘zbekiston Respublikasida kichik biznesni rivojlantirish, energetika, sog‘liqni saqlash, ta’lim kabi sohalarga yo‘naltirilgan bir qator loyihalarni amalga oshirish borasida hamkorlik aloqalari yo‘lga qo‘yilgan. 27

28E’tiboringiz uchun raxmat!!!

O'xshashlar

Xalqaro moliya

Xalqaro moliya tizimi

Xalqaro moliya bozori

Xalqaro moliya munosabatlarida to‘lov balansini boshqarish

Davlat va xalqaro moliya institutlarining moliya bozorlaridagi faoliyati va ro’li