Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli - Iqtisodiyot - Slaydlar

Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli

Yuklangan vaqt:

07.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2007.826171875 KB

Ko'chirib olish

1Toshkent moliya instituti “ Xalqaro moliya-kredit” kafedrasi “ Xalqaro moliya” fani Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli

2Reja:  Xalqaro moliya munosabatlarining iqtisodiy mohiyati va rivojlanish omillari.  Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro moliya munosabatlarining tutgan oʻrni.  Milliy iqtisodiyot rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli va ahamiyati.

Xalqaro moliya munosabatlarining iqtisodiy mohiyati va rivojlanish omillari. Bugungi kunda jahon bozori kon’yunkturasi keskin oʻzgarib, globallashuv sharoitida raqobat tobora kuchayib borayotgani milliy iqtisodiyotni yanada barqaror va jadal sur’atlar bilan rivojlantirishni taqozo etmoqda. Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni izchil amalga oshirish, milliy iqtisodiyotni yangi davr darajasiga koʻtarish, eksportga yoʻnaltirilgan ishlab chiqarish tarmoqlarini vujudga keltirish va jahon iqtisodiyoti integratsiyasiga jadal kirib borish xalqaro moliya munosabatlarini barqaror rivojlantirishni taqozo etadi. 3010203 0C 0702 0D 14121B0C1908 0513170C 1109 110C15 071417 07050F05 0F05

4xalqaro valyuta munosabatlari; xalqaro iqtisodiy integratsion jarayonlar; xalqaro savdo munosabatlari; investitsiyalar va kapitalning xalqaro harakati; mamlakatlar toʻlov balanslarini boshqarish; xalqaro hisob-kitoblarni amalga oshirish; xalqaro moliya tashkilotlari faoliyati va boshq. Xalqaro moliya munosabatlari tuzilmaviy jihatdan quyidagilarni oʻrganishni taqozo etadi:1B 1B 1B 0C 0A 1B 1B

Fanni oʻqitishdan maqsad – talabalarda mamlakatning xalqaro moliya munosabatlaridagi ishtirokini tashkil etish va rivojlantirishning ham nazariy, ham amaliy tomonlarini, xalqaro moliya tizimi ishtirokchilari faoliyatini hamda xalqaro moliya operatsiyalarini amalga oshirish va boshqarish usullari boʻyicha bilim, koʻnikma va malaka shakllantirishdir. Fanning vazifalari - xalqaro moliya tizimi, uning asosiy elementlarini, xalqaro moliya tizimi ishtirokchilarining faoliyatini, ular faoliyatini tashkil etish va tartibga solish mexanizmini, jahon valyuta tizimi va xalqaro moliya bozoridagi operatsiyalarni boshqarish usullarini, mamlakatning xalqaro moliya munosabatlaridagi ishtiroki toʻgʻrisidagi statistik ma’lumotlar asosida joriy holatni tahlil qilish va baholashni, davlatning xalqaro moliya tizimiga integratsiyalashuvni kuchaytirish yoʻllarini tahlil qilish asosida xulosalar chiqarishni oʻrgatishdan iborat. 5

6Xalqaro moliya – xalqaro moliyaviy resurslar majmuini va ularning harakatlanishini ifodalovchi tushuncha hisoblanadi. Xalqaro moliya munosabatlari muayyan maqsadlarni amalga oshirish uchun xalqaro darajada shakllantirilgan moliyaviy resurslarni taqsimlash va ulardan foydalanish jarayonidagi iqtisodiy munosabatlarni ifodalaydi. Xalqaro moliya – bu xalqaro moliya bozori va xalqaro institutlar tomonidan shakllanishi, taqsimlanishi va ishlatilishini oʻz ichiga olgan moliyaviy resurslar xarakati asosida hosil boʻlgan munosabatlarning murakkab tizimidir.

7Globallashuv jarayoni natijasida jahon savdosining oʻsishi, ishlab chiqarishning ixtisoslashuvi va kengayishi, kapitalning xalqaro oqimini rivojlanishi, xizmatlar va mahsulotlarning xalqaro xarakati xalqaro moliyaning rivojlanishiga zamin yaratdi. Shuningdek, mazkur holat jahon moliya bozorlarining, xalqaro korporatsiyalarning yuzaga kelishiga, davlatlararo moliyaviy munosabatlarning va xalqaro moliyaviy faoliyatning boshqa jihatlarini murakkablashuviga olib keldi.

Xalqaro moliya doimiy oʻzgaruvchan xalqaro pul tizimlarining holati va rivojlanishini, alohida mamlakatlar toʻlov balansining oʻzgarishini, xalqaro moliya bozorlari, xalqaro moliyaviy korporatsiyalar, xalqaro bank va investitsion faoliyatni namoyon etadi. Xalqaro moliyaviy operatsiyalar alohida mamlakatlarning moliya tizimiga jiddiy ta’sir koʻrsatuvchi kuch hisoblanadi. 8

Xalqaro moliya oʻzida ob’ektiv asosga ega boʻlgan moliyaviy munosabatlarni ifodalaydi. Xalqaro moliyaning moddiy asosi boʻlib mamlakatlar oʻrtasida amalga oshiriladigan xalqaro moliyaviy oqimlar, jumladan, pul oqimlari – import qilingan mahsulot va xizmatlarning toʻlovlari hamda mahsulot va xizmatlar eksportidan kelgan valyuta tushumlari, ushbu oqimlar xoʻjalik yurituvchi sub’ektlar moliyasini ifodalashi mumkin, lekin ular turli mamlakatlarga tegishli boʻladi, shu boisdan mamlakatlar oʻrtasidagi pul oqimlari xarakatini namoyon etadi. 9

10Xalqaro moliya munosabatlarining sub’ektlari sifatida quyidagilar ishtirok etadi: davlat, korxona, tashkilotlar, firmalar hamda xalqaro tashkilotlar va moliya institutlari, transmilliy korporatsiyalar, transmilliy banklar, birjalar, jismoniy shaxslar. Xalqaro moliya munosabatlari turli mamlakatlarning xoʻjalik yurituvchi sub’ektlari oʻrtasida, davlat va boshqa mamlakatlar xukumatlari hamda xalqaro tashkilotlar oʻrtasida, davlat va korxonalar bilan xalqaro moliya institutlari oʻrtasida yuzaga kelishi mumkin.

11Xalqaro moliyaning asosiy funktsiyalari Taqsimlash funktsiyasi Tartibga solish funktsiyasi Barqarorlash- tirish funktsiyasiNazorat funktsiyasi 110E0B 0A020B 0E03 170F07 01 17 01 03 17 24 08 17 25 17

12Xalqaro moliya shakllanishi va rivojlanishining asosiy omillari:  Jahon bozorlarining vujudga kelishi, ayniqsa tovar bozorlari.  Xalqaro mehnat taqsimoti.  Iqtisodiy aloqalarning globallashuvi.  Iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda integratsiya jarayonlarining kuchayishi.  Ilmiy-texnika taraqqiyoti.  Xalqaro moliya munosabatlarining koʻp tomonlama tartibga solish tizimini takomillashtirilishi.  Jahon iqtisodiyotida global muammolarning keskinlashuvi.

13Xalqaro moliya yaxlit tizim sifatida faoliyat koʻrsatadi va uning elementlariga quyidagilar kiradi:  Jahon valyuta tizimi.  Xalqaro hisob-kitoblar – moliyaviy instrumentlar, ishlab chiqarish omillari, tovarlar xarakati, shuningdek, xalqaro hisob- kitoblar bilan bog’liq barcha operatsiyalarni aks ettiruvchi toʻlov balansiga xizmat qiladi.  Xalqaro moliya bozorlari va muayyan moliyaviy instrumentlar savdosi mexanizmlari – valyuta, kredit, qimmatli qog’ozlar.  Xalqaro soliqqa tortish – pul mablag’lari fondlarini shakllantirish metodi sifatida.  TMKlarning xalqaro moliyaviy menejmenti, bunda transmilliy moliyalashtirish, risklarni boshqarish, xalqaro investitsiyalash jarayoni asosiy oʻringa chiqadi.

Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro moliya munosabatlarining tutgan oʻrni 1970 yillarda xalqaro moliya tizimida sezilarli oʻzgarishlar sodir boʻldi va mazkur o’zgarishlar ta’sirida zamonaviy jahon valyuta-moliya tizimi shakllana boshladi. Jahon moliya tizimidagi oʻzgarishlar va xalqaro moliya munosabatlarining rivojlanishi koʻp jihatdan trasmilliy korporatsiyalar faoliyati bilan bog’liq bo’lib, ular tomonidan butun dunyo boʻylab ishlab chiqarish tarmoqlarini vujudga keltirish hamda barcha resurslardan samarali foydalanishga qaratilgan global strategiya amalga oshirildi. 14

15Jahon iqtisodiyotida roʻy bergan boshqa muhim oʻzgarishlar ham xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishiga ijobiy va salbiy jihatdan sezilarli darajada ta’sir koʻrsatdi. Ushbu oʻzgarishlar jumlasiga:  jahon va hududiy valyuta tizimlaridagi oʻzgarishlar;  valyuta tizimi tamoyillarining oʻzgarishi;  qarzdorlik inqirozlari;  mamlakatlar tomonidan iqtisodiy integratsion birlashmalarning tuzilishi;  xalqaro va mintaqaviy moliya tashkilotlarining vujudga kelishi;  transmilliy korporatsiya va banklar faoliyatining kengayishi;  jahonda roʻy bergan moliyaviy-iqtisodiy inqirozlarni kiritish mumkin.

16Xalqaro moliyaning tuzilmasi Jahon valyuta tizimi Xalqaro moliya Xalqaro moliya bozorlariXalqaro moliyaviy menejment Xalqaro soliqqa tortish Xalqaro hisob- kitoblarJahon moliyaviy muhiti

17Xalqaro moliyaning barcha tashkiliy elementlari jahon moliyaviy muhitida birlashadi. Jahon moliyaviy muhiti – investorlar va korporatsiyalar moliyasi, banklar boshqaruvchilari qabul qiluvchi qarorlarga ta’sir koʻrsatadi hamda jahon moliya bozori oʻsishi sharoitini aniqlaydi.

Milliy iqtisodiyot rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli va ahamiyati Jahon iqtisodiyotining rivojlanish jarayoni xalqaro moliya munosabatlarining rivojlanish evolyutsiyasi bilan uzviy bog’liqdir. Xalqaro moliya munosabatlari jahon xoʻjaligining shakllanishi jarayonida alohida oʻrin tutadi. Xalqaro moliya munosabatlari asta-sekin jahon xoʻjaligining tarkibiy elementiga aylana bordi. Hozirgi vaqtda xalqaro moliya munosabatlarini jahon xoʻjaligining rivojlanishi natijasida shakllangan mustaqil iqtisodiy tizim sifatida baholash mumkin. Jahon xoʻjaligi – bozor iqtisodiyotining ob’ektiv qonuniyatlariga boʻysunuvchi xalqaro moliya munosabatlari orqali oʻzaro bog’liq milliy iqtisodiyotlar yig’indisi sifatidagi global iqtisodiy tizimdir. Jahon xoʻjaligining barqaror rivojlanishida alohida olingan milliy iqtisodiyotlar holati muhim oʻrin tutadi. Chunki, milliy iqtisodiyotlar jahon iqtisodiyotining asosiy sub’ekti hisoblanadi. 18

19 Mamlakatning xalqaro moliya munosabatlaridagi ishtirokining kuchayishida xalqaro moliya munosabatlarini amalga oshirish mexanizmlarini samarali tarzda tashkil etish bilan uzviy bog’liqdir. Ta’kidlash joizki, xalqaro moliya munosabatlarining predmeti ikkita muhim tarkibiy qismni oʻziga qamrab oladi, ya’ni xalqaro moliyaviy munosabatlar va ularni amalga oshirish mexanizmi. Xalqaro moliya munosabatlari mexanizmiga huquqiy normalar va ularni amalga oshirish vositalari (shartnomalar, kelishuvlar, bitimlar, rezolyutsiya va konventsiya) xalqaro iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga qaratilgan yoʻl- yoʻriqlarni amalga oshirishni muvofiqlashtiruvchi xalqaro moliya tashkilotlari kiradi.

Xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishining milliy iqtisodiyotga ta’siri quyidagi muhim xususiyatlar orqali namoyon boʻladi:  Moliyaviy globallashuv jarayoni.  Iqtisodiy integratsion hudud va birlashmalarning tashkil topishi.  Transmilliy korporatsiyalar va transmilliy banklar rolining ortib borishi.  Mamlakatlarda tashqi iqtisodiy faoliyatning erkinlashtirilishi.  Tashqi iqtisodiy aloqalarning xalqaro me’yoriy-huquqiy bazasini qabul etilishi.  Mamlakatlar oʻrtasidagi moliyaviy munosabatlarni xalqaro jihatdan tartibga solish va nazorat qilish tizimini tashkil qilinishi. 20

Alohida olingan milliy iqtisodiyotning xalqaro moliya munosabatlaridagi ishtirokini bir necha miqdoriy koʻrsatkichlar bilan tavsiflash mumkin:  eksport kvotasining miqdori, bunda eksport hajmi YaMMga nisbatan foizda hisoblanadi;  import kvotasining miqdori, bunda import hajmi YaMMga nisbatan foizda hisoblanadi;  tashqi savdo kvotasining miqdori, bunda tashqi savdo aylanmasi hajmi YaMMga nisbatan foizda hisoblanadi.  Mazkur koʻrsatkichlarni hisoblash asosida mamlakatning xalqaro moliya munosabatlaridagi ishtirokini baholash mumkin. 21

Jahon iqtisodiyotida roʻy bergan oʻzgarishlar xalqaro moliya munosabatlarining istiqbolda rivojlanish tendentsiyalarini belgilab berdi:  xalqaro moliya munosabatlari sohasida ikki tomonlama munosabatlardan koʻp tomonlama munosabatlarga oʻtish;  jahon xo’jaligida xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi;  xalqaro savdo munosabatlarining an’anaviy tovarlar savdosidan milliy ishlab chiqarish jarayonlarida bevosita xizmat koʻrsatish vositasiga aylanib borishi;  kapital migratsiyasining globallashuvi;  hududiy iqtisodiy integratsiya jarayonlarining yanada kengayishi va jadallashuvi. 22

Xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishida kapitalning xalqaro harakati, ayniqsa, toʻg’ridan-toʻg’ri xorijiy investitsiyalar shaklida u yoki bu mamlakatga kirib borishi, shuningdek, xalqaro savdoning mahsulotlar, turli xizmatlar koʻrsatish, texnologiyalar sohasidagi rivoji ijobiy omil sifatida ta’sir koʻrsatmoqda. 23

Jahonda toʻg’ridan-toʻg’ri xorijiy investitsiyalar rivojlanishi dinamikasi (mlrd. AQSh.doll) 24UNCTAD, World Investment Report 2021. INVESTING IN SUSTAINABLE RECOVERY. New York and Geneva, 2021.

Global to'g'ridan-to'g'ri investisiyalar oqimi 2019 yilgi 1,5 trillion dollardan 2020 yilda 35 foizga qisqarib, 1 trillion dollarga tushgan. Butun dunyoda COVID-19 pandemiyasiga javoban cheklovchi choralar investisiyalar harakatini sekinlashtirdi va pasayish ko'p millatli korxonalar tomonidan yangi loyihalarni qayta ko'rib chiqishga majbur qildi. Bu pasayishning asosiy qismi, ya'ni 58 foizi korporativ tarkibiy o'zgartirishlar va kompaniya ichidagi moliyaviy oqimlar tufayli rivojlangan mamlakatlarga to'g'ri kelgan.Rivojlanayotgan mamlakatlarda to'g'ridan-to'g'ri investisiyalar, Osiyodagi oqimlarining barqarorligi tufayli 8 foizga kamaygan. Natijada rivojlanayotgan mamlakatlar ulushiga jahon to'g'ridan-to'g'ri investisiyalarning 2/3 qismi to'g'ri kelgan. 25

Moliyaviy globallashuv sharoitida xalqaro moliyaning vazifalari sifatida quyidagilarni koʻrsatish mumkin:  milliy iqtisodiyotlarning yagona xalqaro tizimga integratsiyalashuvini ta’minlash;  xalqaro savdo hamda tovarlar, xizmatlar va kapital ayirboshlashning oqilona harakatini tashkil etish;  milliy iqtisodiyotlarni xalqaro iqtisodiy va moliyaviy oʻzgarishlarga moslashtirish;  mamlakatlarning milliy moliyaviy siyosatini yuritishida tavsiyalar berish. 26

Xalqaro moliya munosabatlari tarkibiga xalqaro aylanmaga kelib tushgan va xalqaro iqtisodiy munosabatlarda, ya’ni rezedentlarning tashqi dunyo bilan yuzaga keladigan munosabatlarida qo’llaniladigan moliyaviy munosabatlar tizimi kiritiladi. Xalqaro moliya quyidagilarga xizmat qiladi: Birinchidan, turli mamlakat rezedentlari oʻrtasidagi iqtisodiy aloqalarga va oʻzaro hamkorlikka; Ikkinchidan, jahon mamlakatlarining turli xil moliyaviy institutlar bilan yuzaga keladigan oʻzaro munosabatlariga; Uchinchidan, turli mamlakatlar rezidentlarining xalqaro moliya bozorlaridagi operatsiyalarini tashkil etishga. 27

28E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!!!.

O'xshashlar

Xalqaro moliya

Jahon iqtisodiyotini tartibga solishda xalqaro tashkilotlarning roli

Moliya va moliya munosabatlarining mohiyati va vazifalari

Xalqaro moliya tizimi

Xalqaro moliya bozori